صنایع غذایی تا چه حد ظرفیت حضور پررنگ در این خیز صادراتی را دارند؟
مشکلات صنایع غذایی برای تولید صادرات محور مرتفع شده است؟
بازارهای هدف صادراتی جدید کدامند؟ اینها سوالاتی است که فعالان عرصه صنایع غذایی کشور برای پاسخ به آنها پرداختند.
محمدرضا مرتضوی، رییس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران، با بیان اینکه شرکت‌های بزرگ و کوچک صنایع غذایی انرژی و ظرفیت خود را جمع کرده‌اند تا افزایش صادرات پس از لغو تحریم‌ها را ساماندهی کنند، می‌گوید: ملاقات‌هایی با شرکت‌ها و بنگاه‌هایی خارجی داریم و همچنین در حال امضای تفاهمنامه‌های همکاری با فعالان صنایع غذایی دنیا ازجمله فرانسه و ایتالیا هستیم.
ما همه توان خود را به کار می‌گیریم که اتفاق بزرگی در این حوزه بیفتد.
مرتضوی اما گله‌مند است که هنوز سازمان‌های اداری و دولتی موضوع را متوجه نشده و جدی نگرفته‌اند و تصریح می‌کند: به‌طور مثال بیش از ۴ ماه است که در حال کار روی صادرات آرد هستیم اما اکنون که فرصت طلایی برای صادرات این محصول فراهم و گندم آن نیز پیش از این از کشورهای دیگر خریداری شده، قوانین و مقررات وزارتخانه‌های مرتبط و بلاتکلیفی صنایع تبدیلی تمام این فرصت‌ها را از بین می‌برد.
وی ادامه می‌دهد: صادرات آرد از ۲۰ روز پیش ممنوع شده و همکاران ما در انتظارگرفتن مجوز صادرات هستند.
دلیل این امر نیز نامه وزیر جهاد کشاورزی به وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر ممنوعیت واردات گندم است.
مرتضوی با بیان اینکه ما تمام ظرفیت خود را به کار گرفته‌ایم، دولت یازدهم هم تمام درها را برای به وجود آمدن رنسانس اقتصادی در حوزه صنایع کشور باز کرده، بیان می‌کند: بدنه برخی سازمان‌ها در مقابل بخش خصوصی انعطاف و سرعت لازم را ندارد و بیشتر به فکر تولید آیین نامه و دستورالعمل هستند.
رییس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران با اشاره به اینکه بخش بزرگی از صنایع کشور نیاز به واردات مواد اولیه کشاورزی، فرآوری آن و صادرات محصولات تبدیل شده دارد که مقررات چنین اجازه‌ای به آنها نمی‌دهد، خاطرنشان می‌کند: روسیه یکی از بزرگترین خریداران لبنیات ایران است.
اگرچه عنوان می‌شود برای رفع مشکلات صادرات در حال اقدام هستیم اما فرآیند آن بسیار زمان‌بر و طولانی شده است.
وی در همین باره ادامه می‌دهد: پس از اجرای برجام تا امروز افزایش چشمگیری در صادرات رخ نداده است. تاکنون که تحریم‌ها وجود داشته اما درحال‌حاضر آمادگی کامل داریم در تمامی زمینه‌ها صادرات انجام دهیم و امیدوارم در زمان باقیمانده سال با محصولاتی که آماده کرده‌ایم این اتفاق بیفتد.
به گفته مرتضوی یکی از بزرگترین مشکلات صنایع غذایی طرح انتزاع صنایع تبدیلی کشاورزی از وزارت صنعت، معدن و تجارت و واگذاری این بخش به وزارت جهاد کشاورزی است.
۳۰ سال وزارت صنعت، معدن و تجارت متولی این بخش بوده اما اکنون مسئولیت آن به وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده اما کارشناسانی که در این حوزه تخصص داشتند به این وزارتخانه ملحق نشدند.
به اعتقاد من صنایع تبدیلی به هیچ عنوان نباید از وزارت صنعت، معدن و تجارت منفک می‌شد.
وی با اشاره به اینکه محدودیت بزرگی در دوران تحریم‌ها بر ما تحمیل شد و با از دست دادن بسیاری از بازارها به‌ویژه در اروپا صادرات به شدت محدود شد، ابراز می‌کند: از این به بعد میوه‌های خشک، زعفران، پسته، آرد و محصولات آردی و انواع کنسروهای بسته‌بندی شده به تمام دنیا صادر خواهد شد.
مرتضوی پیش‌بینی می‌کند که صادرات لبنیات و صنایع غذایی به‌ویژه به روسیه افزایش ۵ تا ۶ برابری خواهدداشت و یکی از دلایل آن را سهولت در تبادل و انتقال پول برمی‌شمرد.
وی همچنین بهترین بازارهای هدف را بعد از تحریم‌ها کشورهای اروپایی، روسیه و عراق (دارای ظرفیت صادراتی ۲/۵ میلیارد دلاری انواع محصولات آردی به این کشور هستیم) می‌داند و می‌افزاید: من معتقدم ظرفیت صادرات به کشورهای منطقه به میزان ۱۰میلیارد دلار وجود دارد و اگر حضور و مشارکت کشورهای اروپایی را هم در تولید و صادرات صنایع غذایی داشته باشیم تحول بزرگی در این بخش روی خواهد داد.
تولید مرغوب پیش نیاز صادرات
اما سیدمهدی آثاریان، رییس انجمن صنفی کارخانه‌های ماکارونی برخلاف عده‌ای دیگر معتقد است در زمان تحریم‌ها مانعی پیش روی صادرات صنایع غذایی نبوده که حالا پس از اجرای برجام تحول و رشدی در آن ایجاد شود.
وی در این‌باره می‌گوید: به جز پسته و زعفران، سایر محصولات غذایی ایران به کشورهای هدف به جز امریکا و اروپا صادر می‌شده و تحریم‌ها مزاحمتی برای این امر نداشته است.
آثاریان با بیان اینکه محصولات تولیدی و تبدیلی صنایع غذایی مشکلات خاصی برای صادرات نداشتند که حالا بگوییم این مشکلات برطرف شده، اظهار می‌کند: صادرات ماکارونی و محصولات مشابه آن به عراق، افغانستان، کشورهای اروپایی و کشورهای استقلال یافته پس از فروپاشی شوروی نیز به میزان ناچیز انجام می‌شود.
آثاریان آماری از صادرات ماکارونی و محصولات مشابه به عنوان اتحادیه‌های مرتبط ندارد زیرا به گفته وی کارخانه‌ها به‌صورت مستقل اقدام به صادرات می‌کنند و آماری به انجمن و اتحادیه ذی‌ربط در این‌باره نمی‌دهند.
رییس انجمن صنفی کارخانه‌های ماکارونی با اشاره به اینکه درحال‌حاضر بسیاری از کارخانه‌ها کمتر از ظرفیت واقعی خود تولید می‌کنند، خاطرنشان می‌کند: پیش نیاز صادرات، تولید محصول مرغوب با قیمت تمام شده پایین است و یکی از اساسی‌ترین ملزومات آن مواد اولیه باکیفیت است که تهیه آن نقدینگی می‌خواهد.
آثاریان ادامه می‌دهد: در شرایط جدید در صورت برطرف شدن مشکلاتی مانند کمبود نقدینگی، کاهش سود تسهیلات بانکی، امور مالیاتی و بیمه و تولید با ظرفیت کامل صادرات نیز جهشی را تجربه خواهد کرد.
وی به حضور هیات کشاورزی ایتالیایی در ایران اشاره کرده و می‌افزاید: صنایع تولیدی و تبدیلی مواد غذایی در صورتی می‌توانند بازارهای جدیدی را به‌دست آورند که مشارکت و سرمایه‌گذاری‌های جدیدی را جذب کنند، در غیراین صورت تنها میزان صادرات به کشورهایی که پیش از این بازار ایران بوده‌اند افزایش می‌یابد.
نیاز صنعت، نوسازی ماشین‌آلات
احمد آزادمرد، رییس انجمن صنفی صنایع کنسرو ایران نیز با اشاره به اینکه آماری از صادرات محصولات کنسروی در دست نیست، می‌افزاید: نیاز اصلی رشد صادرات در شرایط جدید اقتصادی نوسازی، بهسازی و بروزرسانی ماشین‌آلات است.
وی معتقد است در زمینه تولید محصولات غذایی مانند انواع کنسروها، رب و طعم‌دهنده‌ها، ایران بهترین مواد اولیه دنیا را در اختیار دارد. آزادمرد با اشاره به اینکه تمایل و درخواست برای خرید محصولات کنسروی از جانب کشورهای دیگر در حال افزایش است، اظهار می‌کند: پیش از این عمده صادرات به عراق و افغانستان و به مقدار بسیار ناچیز به کشورهای اروپایی بوده است.
به‌دست آوردن بازارهای جدید نیز مستلزم جلب تمایل و انگیزه کشورهای دیگر برای استفاده از محصولات ایرانی است.
هنوز قرارداد قطعی در زمینه صادرات محصولات غذایی با طرف‌های غربی امضا نشده و هیات‌های ایرانی و خارجی در حال رفت‌وآمد و ارزیابی و بررسی شرایط یکدیگر هستند؛ وی این را گفته و می‌افزاید: ظرفیت اولیه در کارخانه‌های ایرانی برای افزایش صادرات وجود دارد اما در صورت نوسازی ماشین‌آلات، تامین نقدینگی و کاهش سود تسهیلات بانکی محصولات صنایع غذایی می‌توانند از بازارهای جدید سهم‌خواهی کرده و قدرت رقابت در آنها را به‌دست آورند.
آزادمرد با بیان اینکه در صورت پیوستن به سازمان تجارت جهانی نمی‌توان دروازه‌های تجارت را به روی هیچ کشوری بست، اظهار می‌کند: در زمان تحریم‌ها مشکلات مشخصی بر سر راه صادرات وجود داشت، درحال‌حاضر نیز بسیاری از کشورها عضو سازمان تجارت جهانی هستند و بر اساس قوانین این سازمان با تعرفه‌های بالا در صادرات و واردات مواجه نیستند، بنابراین باید برای موفقیت در این شرایط با تدابیر ویژه و هوشیاری بالاتری گام برداشت.
صمت