آنطور که داده‌های به دست آمده از سوی بلومبرگ و رویترز نشان می‌دهد، میزان تولید اوپک درست در ماهی که مذاکرات برای رسیدن به توافق در بالاترین سطح خود قرار داشته، رشد کرده است. این میزان رشد تولید را می‌توان به دو شکل تفسیر کرد. در نگاه خوش‌بینانه اعضا در دو ماه باقی‌مانده تا زمان اجرایی شدن توافق سعی بر آن دارند از آخرین فرصت‌ها استفاده کرده و تولیدات خود را افزایش دهند تا با اجرایی شدن توافق اوپک در ماه ژانویه مجددا آن را کاهش دهند. اما در سناریوی دیگر که چندان خوش‌بینانه نیست، در حالی که اوپک برای رسیدن به توافق تلاش می‌کرده، در پشت پرده رقابت بین اعضا برای تصاحب بازار به شدت درجریان بوده است.
این سناریو با توجه به اینکه اکثر قراردادهای فروش اعضای اوپک دو ماهه است، بیشتر تقویت می‌شود، در واقع قراردادهای فروش نفت در ماه ژانویه 2017 در ماه نوامبر(ماه گذشته و یازدهمین ماه سال میلادی) بسته شده و اعضا از ماه بعد از آن یعنی فوریه (دومین ماه سال جدید) می‌توانند اقدام به کاهش تولید خود کنند. از سویی باید توجه داشت که افزایش تولید در آخرین فرصت‌های باقی‌مانده تا توافق، کاهش تولید در زمان اجرای توافق را دشوارتر می‌کند. چراکه اوپک مبنای کاهش تولید اعضا را میزان تولید در ماه اکتبر قرار داده، حال در فاصله دو ماهه اکتبر تا شروع اجرایی شدن توافق اگر اعضا اقدام به افزایش تولید کنند، برای رسیدن به سقف مصوب تولیدات خود باید مقدار بیشتری از تولیدات خود بکاهند.نشست مشترک اعضای اوپک و غیر اوپک روز شنبه برگزار می‌شود. با وجود اینکه اغلب تولیدکنندگان مهم غیرعضو اوپک برای حضور در این نشست ابراز آمادگی کرده‌اند، اما به نظر نمی‌رسد کاهش تولید قابل توجهی از سوی این کشورها اتفاق بیفتد. در پی خبر افزایش تولید اوپک و تردید در مشارکت کشورهای غیرعضو، روز گذشته بهای نفت در بازارهای جهانی رو به کاهش گذاشت. قیمت نفت خام آمریکا تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 16 به وقت تهران) 91 سنت کاهش یافت و به 50/88 دلار بر بشکه رسیده است. برنت، نفت شاخص بازار لندن نیز با کاهش 80 سنتی، 54/14 دلار معامله شد. این دومین روز پیاپی بعد از توافق اوپک است که قیمت‌ها در مسیر کاهشی قرار گرفته‌اند.
رقابت در پشت پرده توافق
نتایج تحقیق خبرگزاری رویترز نشان می‌دهد تولید نفت اوپک در ماه نوامبر یعنی ماهی که توافق در آن انجام شد، با افزایش صادرات عراق و دو کشور معاف از توافق یعنی نیجریه و لیبی باز هم افزایش یافته و رکورد دیگری از خود به جا گذاشته است. بر اساس آمارهای کشتیرانی و اطلاعات به دست آمده از منابع صنعتی، تولید نفت اوپک در ماه نوامبر 34/19 میلیون بشکه درروز بوده؛ در حالی که این سازمان در ماه اکتبر 33/82 میلیون بشکه در روز نفت عرضه کرده است. این آمار نشان می‌دهد در یک ماه منتهی به توافق اوپک تولید نفت اعضای این سازمان حدود 370 هزار شبکه افزایش یافته است. به گزارش خبرگزاری رویترز، اوپک در ماه نوامبر روزانه 1/69 میلیون بشکه بیشتر از سقف 32/5 میلیون بشکه‌ای که در نشست هفته گذشته تعیین شد تولید کرده است. خبرگزاری رویترز این ادعا را در حالی مطرح کرده است که غالبا آمار این خبرگزاری بیشتر از آماری است که از سوی منابع ثانویه اعلام می‌شود، مثلا رویترز میزان تولید اوپک در ماه اوکتبر را 33/82 میلیون بشکه در روز اعلام کرده است؛ در حالی که آمار منابع ثانویه میزان تولید این سازمان را 33/64 میلیون بشکه در می‌داند.
در این میان بلومبرگ نیز داده‌های خود را از میزان تولید اعضای اوپک اعلام کرده است. اطلاعات به دست آمده از سوی این سایت خبری نیز نشان از افزایش تولید اوپک دارد. بلومبرگ میزان تولید اوپک در ماه نوامبر را با بیش از 200 هزار بشکه افزایش نسبت به ماه قبل از آن، 34/16 میلیون بشکه اعلام کرده است. براساس این گزارش، افزایش 140 هزار بشکه‌ای تولید لیبی و نیجریه مهم‌ترین عامل افزایش تولید اوپک بوده است. بر اساس آمار خبرگزاری رویترز، عرضه نفت اوپک در ماه نوامبر به استثنای کشورهای گابن و اندونزی، 33/23 میلیون بشکه در روز بوده که بالاترین رقم ثبت شده در آمارهای رویترز از سال 1997 تاکنون است. تولید نفت عراق در ماه نوامبر به رکورد 4/62 میلیون بشکه رسیده و ایران نیز تولیدش را 40 هزار بشکه افزایش داده است. اندونزی که در نشست هفته گذشته اوپک عضویتش در این سازمان لغو شد در این ماه 10 هزار بشکه به تولید خود افزوده است. لیبی و نیجریه نیز که به دلیل مشکلات داخلی کمتر از توان خود نفت تولید می‌کنند، ماه گذشته توانستند تولیدات خود را افزایش دهند. میان کشورهایی که کاهش تولید داشته‌اند، عربستان به دلیل کاهش مصرف داخلی بعد از پایان فصل گرما، بیشترین کاهش تولید را تجربه کرده است.
علاوه بر افزایش تولید اوپک، ارائه تخفیف از سوی شرکت نفت دولتی عربستان (آرامکو) شائبه افزایش رقابت در میان اعضای این سازمان را تقویت کرده است. به گزارش خبرگزاری رویترز، آرامکو قیمت نفت سبک عربی را برای تحویل در ماه ژانویه به مشتریان آسیایی خود به پایین‌ترین سطح در چهار ماه گذشته رسانده است. این تصمیم عربستان در راستای حفظ سهم بازار در آسیا گرفته شده است. بر اساس این گزارش، آرامکو روز گذشته به مشتریان آسیایی اعلام کرد که بهای فروش نفت سبک عربی خود را به 1/2 دلار کمتر از شاخص نفت عمان-دبی رسانده؛ در حالی‌که قیمت این نفت در ماه دسامبر ٧٥ سنت کمتر از بهای نفت عمان-دبی بوده است. برخی کارشناسان بر این باورند که هدف از کاهش قیمت فروش نفت عربستان به مشتریان آسیایی، تضمین این موضوع است که آرامکو هنوز هم می‌تواند پس از توافق اوپک، فروش نفت به آسیا را افزایش دهد. سعودی‌ها در دو سال گذشته برای حفظ سهم خود در بازار رقابت شدیدی با دیگر کشورهای تولیدکننده نفت آغاز کردند. این دست از اقدامات احتمال پایبندی اعضا به توافق یادشده را کاهش داده است. قرار است کمیته ویژه‌ای به ریاست کویت برای رصد پایبندی اعضا تشکیل شود. آنطور که انس الصالح، سرپرست وزارت نفت کویت در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرده که جلسه این کمیته در ماه‌های فوریه یا مارس تشکیل می‌شود. با این حال حتی درصورت تخلف اعضا از میزان سهم مصوب خود، هیچ راهبرد مقابله‌ای در اساسنامه اوپک برای آن در نظر گرفته نشده است و کشور خاطی تنها با تذکر دیگر اعضا مواجه می‌شود.
تضاد تکاپو در کشورهای غیرعضو
اما افزایش تولید تنها از سوی اوپک رخ نداده است، روسیه نیز که برای همکاری در این توافق و کاهش تولیدات خود اعلام آمادگی کرده، در حال افزایش تولید است. روسیه روز جمعه اعلام کرد که در ماه نوامبر به‌طور متوسط 11/21 میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده که بیشترین مقدار ظرف 30 سال گذشته است. همچنین پیش‌بینی می‌شود تولید نفت این کشور در ماه جاری نیز افزایش خواهد یافت و به 11/3 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه اعلام کرده است که میزان تولید این کشور در ماه نوامبر یا دسامبر را مبنای کاهش تولید نفت قرار خواهد داد. روسیه اعلام کرده است که تولید نفت خود را 300 هزار بشکه در روز کاهش خواهد داد. با این حال شروع توافق که با آغاز فصل زمستان هم‌زمان شده است اجرای آن را برای روسیه دشوار خواهد کرد، چراکه توقف تولید از چاه‌های یخ زده روسیه می‌تواند موجب بروز برخی مشکلات فنی برای این چاه‌ها که اکثرا در مناطق سردسیر قرار دارند شود.
از همین رو مدیران برخی شرکت‌های روسی که تولید نفت این کشور را به عهده دارند، اعلام کرده‌اند که تنها از سه ماه دوم سال 2017 یعنی از ابتدای ماه مارس حاضر به کاهش تولید خود هستند. نواک امروز با مدیران شرکت‌های روسی در جلسه‌ای دیدار خواهد کرد. وی قصد دارد تا پیش از نشست مشترک اوپک و غیراوپک که روز شنبه (20 آذر) در وین برگزار می‌شود درخصوص جزئیات کاهش تولید نفت از جمله میزان کاهش تولید هر یک از شرکت‌های نفتی با مدیران آنها مذاکره کند. در نشست اخیر اوپک، این سازمان برای کاهش حدود 1/2 میلیون بشکه‌ای خود توافق کرد. با این حال این توافق را منوط به همکاری کشورهای غیر اوپک کرده است. اوپک از تولیدکنندگان خارج از اوپک خواسته تولید خود را 600 هزار بشکه کاهش دهند که روسیه 300 هزار بشکه از این کاهش تولید را به عهده گرفته است. نشست مشترک کشورهای عضو اوپک و غیر اوپک روز شنبه برگزار خواهد شد، تا کنون بسیاری از کشورهای غیرعضو، از جمله روسیه، آذربایجان، مکزیک و عمان برای حضور در این نشست اعلام آمادگی کرده‌اند، اما به نظر نمی‌رسد کاهش تولید قابل توجهی از سوی تولیدکنندگان خارج از اوپک اتفاق افتد. به‌طور مثال مکزیک که در توافق قبلی اوپک و غیر اوپک در سال 2001 مشارکت خوبی با اعضای اوپک داشت و تولیدات خود را کاهش داده بود، اعلام کرده است که ثابت نگه داشتن سطح تولیداتش همان همکاری است که با اوپک برای افزایش قیمت نفت انجام خواهد داد. به گزارش اویل پرایس، مکزیک سطح تولید هدف خود در سال 2017 را در سطح کنونی تولید یعنی 1/944 میلیون بشکه در روز در نظر گرفته است. در حالی که این کشور قصد داشته تولیداتش را در سال آینده به 2/159 میلیون بشکه برساند، مکزیک اعلام کرده که این تصمیم به معنای کاهش بیش از 200 هزار بشکه‌ای تولید این کشور است.
در این میان قزاقستان که به دلیل راه‌اندازی میدان نفتی کاشگان از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا به‌عنوان مهم‌ترین منبع رشد تولید کشورهای غیرعضو اوپک معرفی شد، تاکنون درخصوص مشارکتش با اوپک اظهارنظری نکرده است. وزیر انرژی قزاقستان روز گذشته از حضور خود در نشست تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک خبر داد، اما درخصوص میزان کاهش تولید این کشور اظهار نظری نکرد. به گزارش رویترز، قناعت بزومبایف، در پاسخ به میزان کاهش سطح تولید نفت قزاقستان گفت: ما بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت غیر عضو اوپک نیستم، باید ببینیم موضع دیگر کشورها در این باره چیست. میزان نفت درجای میدان نفتی کاشگان 33 میلیارد بشکه است که برآورد می‌شود بیش از 11 میلیارد بشکه آن قابل استحصال باشد. تولید نفت این میدان که به دلایل فنی چندی متوقف شده بود، دوباره از سر گرفته شده و پیش‌بینی می‌شود سال آینده مسیر افزایشی را طی کند. عمان دیگر کشور تولیدکننده نفت در خارج از اوپک است که از توافق اوپک استقبال کرده است. وزیر نفت این کشور اعلام کرده که این کشور برای کاهش تولید آماده است و در نشست روزشنبه حضور خواهد داشت. با این حال وی رقم دقیقی از میزان کاهش تولید نفت این کشور در راستای افزایش قیمت‌ها ارائه نداده است. به نظر می‌رسد تا زمان برگزاری نشست مشترک کشورهای عضو و غیرعضو اوپک بازار با نوسانات شدیدی مواجه شود. این نشست بسیاری از ابهامات را رفع خواهد کرد و پس از آن بازار با آرامش بیشتری مواجه می‌شود.
دنیای اقتصاد