بررسی نرخ تورم طی ۸۲ سال اخیر

نرخ تورم از جمله مباحثی است که در سطح جامعه و صحبت های مردم بارها و بارها به گوش می رسد، موضوعی که به اعتقاد مردم هرگاه قیمت اقلام و خدمات افزایش داشته باشد، به دلیل بالا رفتن تورم است.

اما به اعتقاد کارشناسان، نرخ تورم یکی از شاخص های مهم اقتصادی است که نشان دهنده ثبات اقتصادی و رفاه مردم در یک کشور است و ارتباطی به افزایش سطح قیمت اقلام و خدمات ندارد بلکه به سرعت افزایش یا کاهش قیمت ها مرتبط است.

تورم برآیندی از تغییرات قیمت سبد کالا و خدمات

در همین راستا جعفر مهدی زاده، مدیر اداره بررسی ها و سیاست های اقتصادی بانک مرکزی توضیح می دهد: مردم انتظار دارند هنگامی که از سوی مسئولین اعلام می شود که نرخ تورم کاهش یافته است، اندازه سبد کالایی آنها نیز افزایش داشته باشد زیرا تعبیری که عامه مردم از کاهش نرخ تورم دارند، کاهش سطح قیمت ها است که این تفکر غلط است.

وی ادامه داد: تورم به نوعی سرعت افزایش قیمت ها است یعنی اگر تورم مثبت وجود داشته باشد، به این معنی است که سرعت افزایش قیمت ها کاهش یافته و این نباید اینگونه تعبیر شود که قیمت کالاها کاهش یافته است.

مدیر اداره بررسی ها و سیاست های اقتصادی بانک مرکزی ادامه داد: تورم سرعت افزایش قیمت ها است و هنگامی که تورم کاهش داشته باشد در واقع سرعت افزایش قیمت ها کاهش می یابد. این مقام مسئول در بانک مرکزی گفت: هنگامی که از تورم صحبت می شود، یک سبد کالایی را در نظر داریم و تورم برآیندی از تغییرات قیمت این سبد کالا و خدمات است و علاوه بر این نرخ تورم یک سابقه ۲۴ ماهه دارد که با آن سنجیده می شود.

تورم انواع مختلفی دارد از جمله تورم نقطه ای (نرخ تورم نقطه به نقطه) که این نرخ، تورم یک ماه خاص را با همان ماه در سال قبل می سنجد. مثلاً تورم خرداد ماه ۹۷ در مقایسه با خرداد ماه ۹۶ و تورم سالانه (تورم ۱۲ ماهه) که این نرخ نیز تورم کل سال مورد نظر را در مقایسه با سال قبل می سنجد. این نرخ تورم واقعی تر است و مبنای بهتری برای ارزیابی عملکرد دولت در زمینه کنترل سطح قیمت ها است.

چگونگی اندازه گیری نرخ تورم

اما بحث بسیار مهم اندازه گیری نرخ تورم با استفاده از فرمول های تورم و شاخص ها است. اول شاخص قیمت را با استفاده از یکی از شاخص های زیر به دست آورده و سپس شاخص قیمت مورد نظر را با شاخص قیمت سال قبل مقایسه کرده و نرخ تورم به دست می آید.

فرمول محاسبه نرخ تورم در سال ۹۷: ۱۰۰ *(شاخص سال ۹۶ /(شاخص سال ۹۶ – شاخص سال ۹۷))

تورم منفی، افت قیمت ها

با نگاهی به آمار نرخ تورم در طول سال های مختلف، نرخ تورم در برخی سال ها مثل سال های ۱۳۲۵ یا ۱۳۲۹، منفی بود اما اینکه تورم منفی به چه معنی است، موضوع مهمی است.

تورم منفی یا افت قیمت‌ها در اقتصاد به معنای کاهش شاخص قیمت کالاها و خدمات است. تورم منفی زمانی روی می‌دهد که،  تورم به زیر صفر (۰٫۰٪) سقوط کند (نرخ تورم منفی). به همین دلیل نباید آن را با کاهش تورم، یعنی کاهش سرعت تغییرات نرخ تورم اشتباه گرفت. (برای مثال وقتی تورم به سطح پایین تری افت می‌کند.)

تورم، ارزش واقعی پول را در طول زمان کاهش می‌دهد. به عکس، تورم منفی ارزش واقعی پول (واحد پول ملی یک کشور یا یک اقتصاد منطقه‌ای) را افزایش می‌دهد. یعنی یک نفر می‌تواند در طول زمان با مقدار ثابتی پول کالای بیشتری خریداری کند.

به‌ طور عمومی اقتصاددانان تورم منفی را یک مشکل در اقتصاد مدرن تلقی می‌کنند. زیرا با افزایش ارزش واقعی بدهی، ممکن است رکود را تشدید و منجر به مارپیچ تورم منفی شود. بنا بر تجربه‌های پیشین، تورم‌های منفی لزوماً با دوره‌های رشد ضعیف اقتصادی مرتبط نیستند.

براساس جدول منتشره از سوی بانک مرکزی، می توان سال های ۱۳۹۲ با نرخ تورم ۳۴.۷ درصد، ۱۳۷۴ با نرخ ۴۹.۴ درصد و سال ۱۳۲۲ را با نرخ ۱۱۰.۵ و همچنین سال ۱۳۲۹ را با نرخ تورم منفی ۱۷.۲ درصد می توان از جمله سال هایی عنوان کرد که از سال ۱۳۱۵ تا ۱۳۹۶، نرخ های تورم قابل توجهی در اقتصاد ایران داشته اند.

جدول تغییرات نرخ تورم در ۸۲ سال

ایبنا