در روزهای اخیر که تنش میان آمریکا و کره‌شمالی بالا گرفته، بازار‌های جهانی نیز به این مساله واکنش نشان داده‌اند. روز گذشته و در پی اعلام انصراف کره‌شمالی از حمله به جزیره گوام، دلار آمریکا نفسی تازه کرد و صعودی شد و بازار‌های دیگر نیز، روز با ثباتی را تجربه کردند. این تغییرات نشان می‌دهد اقتصاد به شدت تحت تاثیر مناسبات جهانی قرار دارد و وقوع جنگ احتمالی میان آمریکا و کره‌شمالی می‌تواند چنان نوسانی ایجاد کند که حتی قیمت هر بشکه نفت به 150دلار برسد.

عامل توسعه

هر چند قیمت نفت سقوط کرده است، اما پیش‌بینی می‌شود با شدت‌یافتن تنش‌ها میان آمریکا و کره‌شمالی، طلای سیاه به شدت گران شود. این مساله می‌تواند اقتصاد کشورهای نفت‌خیز از جمله ایران را تحت تاثیر قرار دهد و نوساناتی ایجاد کند. در جهان امروز، نفت نه تنها به عنوان یک عامل تعیین‏ کننده اقتصادی و صنعتی، بلکه به عنوان یک عامل سیاسی و امنیتی نیز مطرح است. رشد اقتصادی مستلزم برخورداری و بهره‏وری از دو عامل سرمایه و انرژی است.

درواقع رفاه مستلزم رشد اقتصادی و رشد اقتصادی مستلزم برخورداری از انرژی است. بهره‌برداری از نفت در کشورهای نفت‌‏خیز از جمله ایران، به عنوان اصلی‏ترین عامل ایجاد درآمد، بر اقتصاد این کشورها تاثیر می‏‌گذارد. درآمدهای نفتی نقش دوگانه‏‌ای در اقتصاد ایران دارند. از یک سو به عنوان منبع درآمد نسبتا مهم برای دولت هستند که بخش بزرگی از مخارج بودجه عمومی کشور را تامین می‏‌کنند. از سوی دیگر، بخش مهمی از درآمدهای نفتی، صرف اجرای پروژه‌‏ها و برنامه‌‏های توسعه ملی شده و در آن پروژه‏‌ها سرمایه‏‌گذاری می‌شود.

قدرت در دست نفت

نمی‌توان انکار کرد که بسیاری از جنگ‌های منطقه خاورمیانه به‌خاطر نفت بوده است. چرا که دستیابی به نفت، دستیابی به قدرت است. در دوران قدیم صاحبان زمین‌ها و بعد از آن صاحبان سرمایه قدرت را در اختیار داشتند. اکنون نفت یکی از قدرت‌بخش‌ترین عناصر جهان است. نفت به عنوان تامین‏ کننده سوخت ارزان و دائمی و تامین‏ کننده ماده اولیه صنایع پتروشیمی، در مقایسه با نقش مالی آن هنوز قابل توجه نیست. نقش اساسی صنعت نفت در اقتصاد ایران همواره نقش مالی آن بوده است. صنعت نفت ایران تنها یک کارکرد اساسی داشته و آن نیز تامین ارز بوده است. صدور نفت خام در کل ساختار اقتصادی ایران چنان اهمیتی یافت که به تک محصولی شدن اقتصاد ایران انجامید.

در صورتی که برای کشورهای توسعه‌یافته، نفت یک ثروت عظیم برای سالیان بسیار دور آینده است. از منظر کشورهای قدرتمند، نفت مهم‌ترین عامل آسیب‏‌پذیری ژئوپلتیکی ایران است؛ از این‏رو سیاست‌های خود را برای آسیب‌رساندن به ایران، بر روی آن متمرکز کرده‌‏اند. تحریم داماتو درباره صنایع نفت و گاز ایران که از سوی آمریکا اعمال شده بیانگر این مساله است. از سوی دیگر، نفت مهم‌ترین عامل تحقق سیاست منطقه‌‏ای ایران بوده است. از آغاز دهه ۱۹۶۰و با ایجاد اوپک به تدریج بر قدرت کشورهای صادر‌کننده نفت از جمله ایران افزوده شد. افزایش بهای نفت به ایران امکان داد به یک قدرت منطقه‌‏ای تبدیل شود و سیاست فعالی را در منطقه در پیش بگیرد. نفت دراقتصاد ایران آنچنان در تمام بخش‌‏های اقتصادی اثر گذاشته که بررسی بخش‌‏های مختلف بدون بررسی بخش نفت، امکان‏پذیر نخواهد بود.

تاثیر متقابل جنگ و قیمت نفت بر یکدیگر

اهمیت نفت تا جایی است که قیمت آن با مناسبات جهانی گره خورده است و با نوع روابط بین‌المللی تغییر می‌کند. در سال‌های اخیر قیمت نفت عموما کاهش داشته است. کاهش و افزایش قیمت نفت هر دو در بروز اختلافات بسیاری دخیل بوده است. حال می‌بینیم که بروز مناقشات بین‌المللی نیز در تغییر قیمت نفت موثر است و این جنگ‌ها با قیمت نفت در یک بازه چرخشی هستند. اکنون کارشناسان معتقدند شدت گرفتن تنش بین کره‌شمالی و آمریکا می‌تواند به بازارهای مالی جهان آسیب وارد کند و اقتصاد را به هرج و مرج بکشاند. با شروع جنگ میان واشنگتن و پیونگ یانگ، قیمت هر بشکه نفت به ۱۵۰ دلار افزایش خواهد یافت. تحلیلگران اقتصادی معتقد هستند که مناقشه واشنگتن و پیونگ یانگ در قالب یک ضرر هنگفت در بورس‌های جهانی خود را نشان داده است.

در هفته گذشته یک تریلیون دلار از سرمایه‌ها از بین رفته است. جفری سوآت، نظریه‌پرداز ارشد در موسسه سرمایه‌گذاری رایموند جیمز آمریکا گفت: هرگونه جنگ احتمالی میان آمریکا و کره‌شمالی می‌تواند قیمت هر بشکه نفت را به ۱۵۰ دلار سوق دهد؛ این درحالی است که جنگ میان آمریکا و کره‌شمالی متصور نیست، اما در صورت شکل گرفتن چنین واقعه‌ای، باید منتظر سر به فلک کشیدن قیمت نفت باشیم. تولید ناخالص داخلی کره‌شمالی در سال جاری میلادی بین یک‌درصد تا 3/1‌درصد برآورد شده که این رقم در مقایسه با پیش‌بینی‌های گذشته کمتر است.

پس از فروکش‌کردن آتش مناقشات، قیمت نفت با تقویت ارزش دلار به شدت سقوط کرد و به کمترین میزان در سه هفته گذشته رسید، اما اکنون روند ثابتی دارد. از دیگر عواملی که سبب کاهش قیمت نفت شده بود کاهش فعالیت پالایشگاه‌های چین بود که بازار را تحت تاثیر قرار داد. تحلیلگران می‌گویند این کاهش بسیار بیش از انتظار بود و بر نگرانی در مورد مازاد محصولات سوختی پالایش شده که می‌تواند تقاضا برای نفت از سوی چین را کم کند، افزوده است. احتمال می‌رود ذخایر نفت آمریکا برای هفتمین هفته متوالی در راستای کاهش ذخایر فراورده‌های نفتی و بنزین در هفته گذشته، این هفته نیز کاهش یابد.