«هوا خوری» با طعم گرانی

میانوعدههایی که باعث شدهاند تا کارخانههای متعددی برای تولید این محصولات پا به میدان بگذارند و در رقابت با یکدیگر هر روز محصول جدیدتری را به جامعه معرفی کنند. از این رو با ورود به فروشگاههای مواد غذایی انواع و اقسام چیپس، اسنک، بستنی، خشکبار و ... به چشم میخورند که در بستهبندیهای رنگارنگ ارائه میشوند؛ اما وجه اشتراک همه آنها، بزرگی و حجیمبودن پاکت و بستهشان است. با این وجود، گاهی محتویات داخل بسته از نظر حجمی تناسب چندانی با بستهبندی موجود ندارند و در مواقعی فقط به اندازه ۲۰ تا ۳۰ درصد فضا را اشغال کردهاند. به همین دلیل طرفداران این محصولات همواره نسبت به هوای موجود در این بستهبندیها شکایت دارند و آن را در حکم کمفروشی میدانند. البته به گفته متخصصان این حوزه برای تُرد نگهداشتن این محصولات و جلوگیری از خرابی آن لازم است که اندکی نیتروژن یا ازت به داخل بسته تزریق شود؛ اما به نظر میرسد تولیدکنندگان این موضوع را دستمایهای قرار دادهاند تا گاهی داخل نیتروژن و ازت اندکی چیپس، اسنک، تخمه، بادام و ... بریزند که گاه با وزن درجشده روی بستهبندیها هم تفاوت دارد. آنها همچنین بهانههای دیگری همچون پیشرَوی با صنعت پکیجینگ جهان برای حضور موفق در بازار بینالمللی برای توجیه کارشان دارند و معتقدند بستهبندیها ارتباط چندانی با مبلغ پرداختی مشتریان ندارد. این در حالی است که فروشندگان دلیل افزایش قیمت این محصولات را بزرگشدن بستهبندیها میدانند، در شرایطی که مشاهدات از کاهش ماده اصلی حکایت دارد. اکنون نیز با توجه به قرارگرفتن در شرایط تحریم و بروز بعضی از مشکلات اقتصادی، تولیدکنندگان محصولات دیگر نظیر خمیردندان، بستنی، کاکائو، مواد لبنی، لوازم آرایشی و بهداشتی، نوشیدنیها و ... هم به هوافروشی روی آوردهاند و یا محصولاتشان بهرغم گرانشدن آب رفتهاند.

برای بسیاری از شهروندان پیش آمده که پس از بازکردن محصولات مختلفی که خریدهاند با حجم بسیار کمی از ماده اصلی نسبت به بستهبندی موجود مواجه شدهاند. اتفاقی که نارضایتیها و بدبینیهای مختلفی را نسبت به تولیدات داخلی به وجود آورده است. متاسفانه چند سالی است که برخی کارخانههای تولیدی که محصول آنها نیاز به بستهبندی دارد برای برندسازی و سبقت از سایر رقبا به پکیجینگ جعلی و غیرواقعی روی آوردهاند. در واقع این دست از تولیدکنندگان بستهبندیهای خود را گاهی دو تا سه برابر نشان میدهند تا از لحاظ روانی مشتریان بیشتری را جذب کنند. زیرا خریداران با مشاهده اندازه بسته و قیمت روی کالا ترغیب به خرید میشوند. حتی گاهی مشاهده شده بین محصولات بزرگ، متوسط و کوچک این کارخانهها تفاوت چندانی از لحاظ حجم محصول داخل بسته وجود ندارد و آنها تنها با بزرگکردن اندازه بستهبندی و تزریق هوای بیشتر به داخل آن مبلغ بیشتری را از مشتریان دریافت میکنند. البته این سخن بدان معنا نیست که همه تولیدکنندگان از چنین ترفندهایی برای گرانفروشی استفاده میکنند، در این بین فعالان خوشنامی حضور دارند که به معنای واقعی در خدمت مصرفکنندگان هستند و در تولیدشان حداکثر انصاف را رعایت میکنند، اما حضور عدهای سودجو در این صنایع باعث شده تا شهروندان نسبت به همه آنها بیاعتماد شوند. همچنین بیتوجهی نهادهای ناظر باعث شده تا فعالان سایر صنایع نیز به چنین رویهای روی آورند.

فراگیری هوافروشی

شاید تا یک سال پیش وجود هوای اضافی فقط در بستهبندیهای چیپس و اسنک احساس میشد و موجبات نارضایتی خریداران را به وجود آورده بود. اما چندی است که برند سایر محصولات نیز به هوافروشی روی آوردهاند و محصولاتشان آب رفته است. اتفاقی که در بلندمدت نهتنها به نارضایتی اجتماعی دامن میزند، بلکه تولید ملی را هم مورد هدف قرار میدهد. در حالی که طی یک سال اخیر مردم با گرانشدن کالاهای مختلف دسته و پنجه نرم میکنند و از کاهش قدرت خرید خود رنج میبرند، کمفروشی این محصولات نیز بر هزینههای روزمره مردم میافزاید و جیب آنها را زودتر از همیشه خالی میکند. مشاهدات میدانی نشان میدهد که این روزها بستنیها هم آب رفتهاند. بستنیهایی که پیش از این تفاوت شکل آنها با تصویر روی بستهبندی سوژه شبکههای اجتماعی بود، اکنون تغییر اندازهشان نسبت به قبل به یک اتفاق تلخ تبدیل شده است. آبرفتن بستنیها در شرایطی است که قیمت محصولات پرطرفدار آن طی ماههای اخیر از 1000 تومان تا 5000 تومان افزایش یافته است. تخمه، بادام، پسته، فندق و ... نیز از میانوعدههای پرطرفداری بودند که بعضی از کارخانهها در سالهای اخیر به بستهبندی آنها روی آوردند تا راحتتر در دسترس مردم باشند، اما گرانی یکباره خشکبار نیز باعث حذف تدریجی این محصول حتی از سفره هفت سین بسیاری از خانوارهای ایرانی شد. شاید افزایش قیمت این محصولات برای شهروندان آب نشد، اما برای فروشندگان نان شد و آنها با سوءاستفاده از این شرایط علاوه بر افزایش قیمت، از حجم خشکبار داخل بسته کاستهاند و تعدادی از آنها به ارائه نیتروژن و ازت روی آوردهاند. در این بین خریداران بعضی از برندهای لواشک و کاکائوهای تیوبی هم ابتدا باید هواگیری انجام دهند و بعد به ماده اصلی برسند. البته بستهبندی محصولات لبنی مانند پنیر که هواناپذیر است باعث شده تا برخی تولیدکنندگان به شگردهای دیگر روی آورند و فقط نیمی از قالب را پنیر بگذارند و نیمی دیگر را خالی. در واقع این روزها هر بخشی که با صنعت پکیجینگ سر و کار دارد، ممکن است به این نوع کمفروشی روی بیاورد. حال از محصولات غذایی که بگذریم به محصولات دیگری هم برمیخوریم که با فروش هوا سود هنگفتی را به جیب میزنند. بهویژه گزارشهای زیادی درباره محصولات آرایشی و بهداشتی به دست رسیده است که از پرهوابودن آنها حکایت دارد. مخصوصا برخی برندهای ایرانی خمیردندان و کرِم که آنها هم ظاهر تیوبی دارند گاهی تا بیش از 50 درصد با هوا پر شدهاند. در این بین از حجم برخی محصولات که بستهبندی آنها ظاهری رنگی دارد به صورت چراغخاموش کاسته شده، در حالی که کالبدشکافی و اندازهگیری وزن آنها این کمفروشی را بهخوبی عیان میسازد. بررسیهای «آرمان» نیز نشان میدهد تعدادی از محصولات وزن بهمراتب کمتری از آنچه روی بستهبندیها درج شده دارند. در این بین باید توجه داشت که مشتریان نمیتوانند وزن تک تک محصولات را اندازه بگیرند و اقدام به خرید کنند؛ در واقع فروشندگان هم حاضر به انجام چنین کاری نمیشوند، در نتیجه از ناظران انتظار میرود که به این ماجرا ورود کنند و چنین تخلفی را از زیر تیغ خود بگذرانند و بروز آن را به حداقل برسانند. البته این در حالی است که مسئولان ذیربط به شکل مداوم از افزایش نظارتها و سختگیریها خبر میدهند، اما هر روز شاهد روش جدیدی از هوافروشی هستیم؛ یک روز تعدادی از جایگاههای سوخت سردمدار هوافروشی بودند، حال صنایع غذایی و بهداشتی جای آنها را گرفتهاند.

اختلاف مالی 9هزار میلیارد تومانی با دستکاری ترازوها

طبق بررسیها در حالی بخشی از کمفروشیها به پکیجینگ محصولات بازمیگردد که در بخش عرضه نهایی محصولات باز و بدون بستهبندی هم شاهد تخلفاتی این چنین هستیم. دستکاری ترازوها، سنتیترین روشی است که فروشندگان محصولات گرمی و کیلویی گاه به آن روی میآورند. در دهههای گذشته که بیشتر ترازوها شکل دوکفهای و باسکولی داشتند کار متخلفان راحت بود؛ آنها با خالیکردن داخل وزنههای اندازهگیری و یا دستکاری ارقام درجشده روی آن، وزن کالا را بیش از اندازه واقعی نشان میدادند، اما با دیجیتالیشدن ترازوها کار برای آنها کمی سختتر شد، اما در این بین هم عدهای با دستکاری این ترازوها اقدام به کمفروشی میکنند. البته در این بین عدهای از فروشندگان هم به دلیل بیتوجهی به کالیبراسیون ترازوی خود بدون اطلاع خود کمفروشی میکنند که البته این به معنای بیتقصیری آنها نیست، بلکه این افراد موظفند هر سال حداقل یکبار نسبت به دقتسنجی ترازوی خود اقدام کنند و یا فرسودگی آن را از بین ببرند. چراکه به گفته رئیس مرکز اندازهشناسی سازمان استاندارد کشور، ترازو هم مانند خودرو نیاز به معاینه سالانه دارند و کارشناسان سازمان استاندارد این کار را انجام میدهند. به گفته خسرو معدنیپور عدمصحت ترازوها اختلاف مالی ۹هزار میلیارد تومانی را در یک سال ایجاد میکند. البته در این بین هنوز فروشندگان زیادی هستند که برای آنها رعایت انصاف حتی بیش از نان شب اهمیت دارد. همین چند ماه پیش بود که عکسی از پیرمردی چایفروش در بازار تبریز در شبکههای اجتماعی دست به دست شد که نشان میداد او برای اینکه قیمت پاکتی را که در آن چای میفروشد از خریدار دریافت نکند، در کفه دیگر ترازو هم پاکتی قرار داده است تا دچار کمفروشی نشود و صرفا وزن چای را محاسبه کرده باشد.