پرچم سفید امارات در برابر ایران

همزمان یک پایگاه وابسته به اسرائیل مدعی شد که امارات و عربستان تماسهای مخفیانه خود با ایران را افزایش دادهاند و ولیعهد سعودی بهطور جدی درحال بررسی گفتوگو با تهران است. پیش از این نشست مشترک نیروهای گارد ساحلی ایران و امارات در تهران بعد از وقفه ششساله برگزار شده بود که تحولی جدید در اوج تنشها در منطقه به حساب میآید.

در تازهترین اتفاق هم وزیر حج عربستان ضمن استقبال از برقراری دوباره عمره مفرده، از پیگیری ریاض برای بازگشایی دفتر حافظ منافع ایران خبر داده است. از دید تحلیلگران و ناظران، اختلافات داخلی امارات، ناامیدی از آمریکا و بنبست در یمن سه عامل مهم در تعدیل رفتار امارات در برابر ایران به حساب میآید. در همین خصوص، انور قرقاش وزیر مشاور در امورخارجه اماراتمتحدهعربی ضمن تاکید بر همکاری ادامهدار کشورش با عربستان سعودی، اعلام کرد که دو کشور در برابر ایران رویکرد سیاسی را به مواجهه ترجیح میدهند. انور قرقاش مقامات قطر را متهم کرد که قصد دارند با پررنگ کردن برگزاری نشست مقامات مرزبانی ایران و اماراتمتحدهعربی از این موضوع بهرهبرداری سیاسی کنند. برخی از رسانهها برگزاری نشست مقامات مرزبانی و گارد ساحلی ایران و امارات را نیز نشانهای از تغییر مواضع این کشور دانسته بودند. هر چند خبرگزاری رویترز از قول یک مقام اماراتی نوشته بود که مذاکرات نشست مشترک با ایران پیرامون امنیت مرزها و آبهای مشترک بوده است. یک هیات ۷ نفره از مقامات گارد ساحلی امارات روز سهشنبه گذشته وارد تهران شد و در رابطه با همکاری مرزی دو کشور، تردد اتباع و ترددهای غیرمجاز یا بدون اطلاع و تسهیل و تسریع تبادل اطلاعات طرفین با مقامات ایرانی گفتوگو کرد. این ششمین نشست گارد ساحلی ایران و امارات است. پنجمین نشست گارد ساحلی دو کشور در سال ۱۳۹۲ یعنی شش سال پیش برگزار شده بود. در تحولی دیگر، وزیر حج عربستان از برقراری دوباره عمره مفرده برای زائران ایرانی استقبال کرد و قول داد، موضوع راهاندازی نمایندگی ایران در سفارت سوئیس (حافظ منافع ایران در عربستان) را شخصا پیگیری کند.

در این چارچوب تعدیل رفتار ابوظبی را میتوان در سه متغیر زیر تحلیل کرد.

اختلافات داخلی در امارات

روابط امارات با تهران همواره تابعی از پویاییهای سیاست داخلی در امارات بوده است. دبی و شارجه همواره طرفدار روابطی گرمتر با تهران بودهاند. با این همه، روابط دو طرف در طول زمان از روابط دبیمحور به ابوظبیمحور شیفت کرده است؛ امیرنشینی که طرفدار سیاست تندروانهتری در قبال ایران بوده است. امارات بهطور رسمی از خروج آمریکا از برجام استقبال کرد و نقش فعالانهای در مهار ایران از طریق بلوکه کردن مبادلات مالی تهران و تحریم شرکتهای ایرانی ایفا کرد. این سیاست دیپلماسی دبی را که از دیرباز تلاش میکرد تا روابط تجاری با ایران را حفظ و گسترش دهد به چالش کشیده است. اما با بحرانآفرینیهای ابوظبی در منطقه که باعث خروج بخش مهمی از تجار ایرانی و تعطیلی بخشی از صنعت گردشگری در این کشور شده، اختلافات بین شیخنشینهای امارات بالا گرفته است. در همین حال خبرگزاری آناتولی خبر داده بود که محمد بنراشد آلمکتوم، حاکم دبی و نخستوزیر امارات، خواستار تغییر سیاست این کشور درباره ایران شده است.

به گفته این منبع، سران امارات نشستی محرمانه را بعد از اعلام ایران مبنی بر سرنگون کردن یک پهپاد آمریکا در بیستم ماه ژوئن سال ۲۰۱۹ برگزار کردند. او درباره جزئیات این نشست گفت: در این نشست محمد بنزاید آلنهیان ولیعهد ابوظبی و محمد بنراشد آلمکتوم حاکم دبی و نخستوزیر امارات حضور داشتند. این منبع افزود: حاکم دبی در این نشست از سیاستهای خارجی کشورش انتقاد و بر لزوم بازنگری در آن تاکید کرد. به گفته این منبع، محمد بنراشد به حاضران در این نشست گفت که در صورت اصابت یک فروند موشک از ایران به خاک امارات، این کشور از سرمایهگذاران عرب خالی خواهد شد و نخواهد توانست کارگران آسیایی را حفظ کند.

پس از این نشست شاهد برخی تغییرات در رفتار امارات هستیم. در همین خصوص و به گفته مقامات ایرانی، اخیرا پیامهایی از سوی امارات دریافت شده که تازهترین آنها، سفر هیاتی اماراتی به تهران در روز سهشنبه گذشته است. هدف از این سفر، اعلام آمادگی ابوظبی برای همکاری بانکی با ایران بوده است. در واقع آمادگی امارات برای همکاری با ایران در زمینه اقتصادی، در شرایط فعلی اعمال تحریمهای آمریکا، اهمیت زیادی برای تهران داشته و میتواند تکمیلکننده پیامهای امارات برای تهران باشد، که آن را شاخصی برای تغییر سیاستهای این کشور عربی در منطقه میداند.

ناامیدی از آمریکا

متغیر بسیار مهم دیگر در تکاپوی دولتهای عربی و در راس آنها امارات برای تعدیل رویکرد تهاجمی خود در برابر ایران، ناامیدی از بیاقدامی آمریکا در برابر ایران است. عربستان، امارات و بحرین امید زیادی داشتند که پروژه فشار حداکثری ترامپ که خود را در خروج از برجام، بازگشت تحریمها و تروریستی اعلام کردن سپاه نشان داد، زمینه را برای اقدام عملیاتی واشنگتن علیه تهران فراهم آورد. در همین خصوص پایگاه خبری دبکا وابسته به اسرائیل مدعی شد که امارات و عربستان تماسهای مخفیانه در رابطه با امنیت کشتیرانی در خلیجفارس را با ایران افزایش دادهاند و ولیعهد سعودی بهطور جدی درحال بررسی گفتوگو با تهران است.

این پایگاه به نقل از منابع خود نوشت: امارات و عربستان به این نتیجه رسیدهاند که اهداف دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا در رابطه با ایران با اهداف ریاض و ابوظبی تطابق ندارد. در این میان اما برخی از ناظران منطقهای معتقدند این تغییر رفتار امارات را باید در چارچوب مسوولیت جدید آمریکا به ابوظبی برای مدیریت رفتار ایران و کمکردن سطح تنش مورد ارزیابی قرار داد. اما این در حالی است که برخی منابع اطلاعاتی با اشاره به سفر اخیر هیات اماراتی به تهران اعلام کردند که مسوولان اماراتی در دیدار با مسوولان ایرانی در رابطه با مساله امنیت کشتیرانی در خلیجفارس، تنگه هرمز و تنگه بابالمندب بحث و گفتوگو کردند. یک مسوول اماراتی که خواستار عدم فاش شدن نامش شده در گفتوگو با دبکا گفته است: اگر واشنگتن بهدنبال مذاکره با ایران است در پیوستن به اتئلاف آمریکا برای حمایت از کشتیرانی در خلیجفارس هیچ منفعتی نداریم، زیرا در این صورت قدرت بازدارندگی آن بسیار محدود خواهد بود.

بنبست در یمن

سومین متغیر مهم در تعدیل رفتار ابوظبی در برابر ایران، به بنبست در یمن و خروج از آن بر میگردد. منابع خبری هفتم تیرماه از تصمیم امارات برای خروج بخش بزرگی از نیروهای نظامی خود از یمن و ائتلاف عربی خبر دادند. رخدادی مهم در جنگ یمن که عربستان سعودی را در این جنگ تنها گذاشته و باعث شده تا زمینه برای تغییر رویکرد عربستان از فاز نظامی به فاز سیاسی فراهم شود. در همین ارتباط یک منبع یمنی فاش کرده که امارات در چارچوب تفاهمهای اخیر خود با ایران، تعهد کرده که ترتیبات صحنه سیاسی در جنوب یمن را که تغییر داده بود، به وضع سابق بازگرداند. تغییر در آرایش شورای انتقالی جنوب و هماهنگی اطلاعاتی با حوثیها دو بخش مهم از این تفاهم است.

بهنظر میرسد چه رفتار امارات و عربستان را ناشی از اضطرار منطقهای و ضرورت مدیریت تنش با ایران بدانیم و چه اقدامی هماهنگ شده با آمریکا، خروجی آن تعدیل رفتار و تغییر برخی از مولفههای رویکرد تهاجمی ابوظبی و ریاض در مقابل ایران است که دستاوردهای آن تاکنون چیزی جز افزایش سطح تنش و تصاعد بحران نبوده است.