تشریح گام چهارم کاهش تعهدات برجامی

علیاکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی در مصاحبهای تفصیلی به سوالاتی درباره گام چهارم کاهش تعهدات برجام، استفاده از سانترفیوژهای نسل جدید، پروژه رآکتور ۲ و ۳ بوشهر، توصیههای مقام معظم رهبری در حوزه فنی برجام و مذاکره با طرفهای اروپایی و آمریکا پاسخ داد.

رئیس سازمان انرژی اتمی در خلال این مصاحبه به رونمایی از زنجیره ۳۰تایی IR۶ ظرف دو سه هفته آینده و تولید ۳۷ میلیارد کیلو وات ساعت برق نیروگاه بوشهر و صرفهجویی معادل ۶۱ میلیون بشکه نفت اشاره کرد.

مشروح این گفتوگو به شرح زیر است:

با توجه به گذشت یک ماه از اجرای گام سوم کاهش تعهدات برجام، چه تغییراتی از حیث فنی بر اساس چارچوب برجام انجام گرفته یا در حال انجام است؟

صالحی: در مذاکرات برجام (بخش فنی) سعی شد بر اساس توصیههای رهبری و تاکیدات ایشان ماهیت تحقیق حفظ شود، یعنی در تحقیقات هیچ چیزی را کنار نگذاشتیم و هیچ مبحثی در امر تحقیقات به عنوان یک حق برای جمهوری اسلامی کنار گذاشته نشد، بنابراین ما تنها محدودیتهای زمانی و عددی را با خود همراه داشتیم.

ایران قبل از عملیاتی شدن روی ۵ یا ۶ ماشین سانتریفیوژ پیشرفته مانند IR۲، IR۴، IR۶ و IR۸ کار میکرد، تحقیق و توسعه در چارچوب برجام درباره همه این سانتریفیوژها انجام میشد، در واقع زمانی که میخواهیم آزمایش تثبیت مکانیکی یا آزمایش فرایندی کنیم نسبت به تعداد آزمایشها توافق صورت میگیرد. به عنوان مثل برای ماشین پیشرفته IR۶ کار تحقیقاتی از سال ۱۳۸۸ شروع و سال ۱۳۸۹ یک نمونه از آن رونمایی شد، از آن سال تاکنون هنوز روی این نمونه کار میکنیم اما نتوانستیم IR۶ را به تولید نیمه صنعتی برسانیم زیرا سانتریفیوژ برای تولید انبوه زمان لازم دارد. بر همین اساس درباره تاب آوری هر ماشین که حدود ۱۰۰ قطعه دارد و هر بار که تست میکنیم یکی از این قطعات دچار آسیب میشود، باید رفع آسیب شود که این زمان میبرد.

تولید انبوه IR۶حدود ده سال زمان لازم دارد. ما طبق پیشبینی در برجام به توافق رسیدیم تا مادامی که این سانتریفیوژها را به مرحله تولید صنعتی برسانیم، زنجیره های میانی مانند زنجیره ۱۰ تایی و ۲۰ تایی را در فاصله زمانی مشخص رونمایی کنیم. زنجیره ۱۰ تایی در گذشته و زنجیره ۲۰ تایی را ۲۰ فروردین سال جاری رونمایی کردیم. بر اساس توافق قرار بود زنجیره ۳۰ تایی را چهار سال و نیم دیگر پیاده سازی کنیم زیرا باید نتایج زنجیره ۲۰ تایی را دریافت کنیم، اما چون اروپاییها خلف وعده کردند ما در یک چالش سیاسی توانمندیهایمان را به رخ طرف مقابل کشیدیم و ثابت کردیم میتوانیم قدم ها را بلندتر برداریم.

در ظرف دو سه هفته آینده زنجیره ۳۰تایی IR۶ را رونمایی خواهیم کرد. این حرف برای ماشینهای پیشرفته دیگر نیز صادق اما تعدادشان متفاوت است. لذا تحقیق و توسعه ماهیتا سر جایش است اما روی اعداد و تعداد ماشینهای سانترفیوژ که به کار میگیریم تفاهم کردیم که از منظر ما سازگار با زمانی که آنها برای برجام در نظر دارند.

رهبر معظم انقلاب پیش از این در رابطه با غنی سازی اورانیوم تا سطح ۱۹۰ هزار سو سخن گفته بودند، آیا سازمان انرژی اتمی به سمت تحقق همین هدف حرکت میکند؟

صالحی: ۱۹۰ هزار سو در برنامه بلند مدت سازمان انرژی اتمی است. در حال حاضر این میزان تحقق پیدا نکرده است، در حقیقت ۱۹۰ هزار سو برنامهای است که جمهوری اسلامی ایران به آژانس اعلام کرده که ۱۰ سال بعد از اجرای برجام این میزان به ۱۹۰ هزار سو برسد. البته سازمان ظرف حداکثر یک ماه آینده یعنی تا پایان گام سوم کاهش تعهدات برجام، قریب ۳ هزار ۵۰۰ سو به ظرفیت ۵ هزار و ۶۰ سوی اضافه خواهد کرد، بنابراین ۴۵ درصد به ظرفیت غنی سازی اضافه میکنیم. تولید اورانیوم غنی شده بالای ۳ و نیم درصد نیز افزایش یافته و به روزی ۵ تا ۶ کیلو رسیده است.

با توجه به تهدیدات اروپا مبنی بر استفاده از مکانیزم ماشه در برجام، آیا از نظر فنی آماده هستیم در صورت ضرورت برنامه هستهای خود را به سطح پیش از برجام برگردانیم؟

صالحی: ایران قبل از توافق برجام حدود ۲ هزار و ۳۰۰ کیلو غنی سازی اورانیوم داشت و اکنون به هزار و ۷۰۰ تا ۸۰۰ کیلو در سال رسیدیم لذا از نظر ظرفیت غنی سازی به قبل برجام بازگشتیم؛ البته در شرایط فعلی همه نسل ماشینهای جدید هستند. بنابراین تحقیقات ما کُند و یا متوقف نشده است. ما تا دو سه هفته آینده با ماشینهای نسل جدید به ۲ هزار و ۵۰۰ کیلو غنی سازی دست پیدا خواهیم کرد بنابراین آمادگی کامل و پیش بینی لازم اندیشیده شده که اگر برگشت پذیری مورد نظر بود، بتوانیم در اسرع وقت برگشت پذیری را انجام دهیم.

تا یک ماه آینده اجرای گاه سوم کاهش تعهدات برجام پایان میپذیرد و در صورت روند وضعیت فعلی ایران باید گام چهارم را بردارد. آیا از نظر فنی ابعاد گام چهارم مشخص شده است؟

صالحی: تصمیمگیری برای گام چهارم زودهنگام است، البته که سازمان انرژی اتمی در این خصوص اختیاری ندارد. وزارت امور خارجه و هیات نظارت بر برجام جلساتی دارند و مسائل را رصد میکنند و در زمان مقتضی تصمیم مناسب گرفته میشود. در هر حال سازمان انرژی اتمی برای اجرای هر تصمیمی آماده است.

استفاده ایران از سانتریفیوژهای پیشرفته و نسل جدید، از نظر طرفهای غربی نقض برجام دانسته شده است، نظر جنابعالی در این خصوص چیست؟

صالحی: پاسخ این سوال سیاسی است که مسئولان سیاسی هم پاسخ دادند، سازمان انرژی اتمی بر اساس بندهای ۲۶ و۳۶ برجام عمل میکند و برای اینکه توازنی بین تعهدات و حقوق ایجاد شود، نمیتوانیم همچنان به تعهدات ملتزم باشیم در صورتی که طرفهای مقابل حقوق جمهوری اسلامی ایران را نادید بگیرند. از این رو در پاسخ به نادید گرفتن حقوق ملت ایران، تعهدات را کاهش دادیم.

آیا سازمان انرژی اتمی به صورت مستقل در ارتباط با جزئیات کاهش تعهدات برجام با طرفهای اروپایی یا آمریکا مذاکره کرده است؟

صالحی: سازمان مذاکره مستقل فنی با اروپاییها یا آمریکا نداشته است. سازمان ذیل تیم مذاکره کننده و دستگاه دیپلماسی برنامه فنی را عملیاتی میکند.

راهاندازی رآکتور ثانویه آب سنگین اراک و آکتور دو و سه بوشهر تا چه زمانی تحقق پیدا میکند؟

صالحی: حداکثر تا سه هفته آینده قسمت ثانویه رآکتور آب سنگین اراک راه اندازی میشود. بخش عمده آب سنگین اراک در قسمت ثانویه است. دوستان در ۴ سال گذشته قسمت ثانویه را به جایی رساندند که تا سه هفته آینده رونمایی خواهیم کرد و ماشین ناقص جابه جایی سوخت نیز کامل شده و تا سه هفته آینده نصب میشود.

طبق برنامهریزی رآکتور دو بوشهر تا سال ۱۴۰۴ و رآکتور ۳ بوشهر تا سال ۱۴۰۶ راه اندازی شود، امروز گزارش دادند کار رآکتور دوم طبق زمان بندی در حال انجام است. در سطح وسیع بتن ریزی شده است. در واقع بزگترین پروژه و کارگاه صنعتی امروز کشور در بوشهر است که از لحاظ ارزش دلاری با ارزش ۱۰ میلیارد دلار نیز بزرگترین پروژه امروز کشور است.

در خصوص آخرین وضعیت نیروگاه بوشهر توضیح بفرمایید؟

صالحی: نیروگاه بوشهر از سال ۱۳۹۲ به طور رسمی راه اندازی و به صورت تجاری برق مورد نیاز را تا امروز تامین کرد، قریب به ۳۷ میلیارد کیلو وات ساعت برق تولید کرده که معادل ۶۱ میلیون بشکه نفت صرفه جویی شده است، در واقع برای صرف این میزان برق میبایست ۶۱ میلیون بشکه نفت مصرف میشد. نیروگاه بوشهر ۳ میلیارد و نیم دلار در پنج شش سال اخیر ارزش افزوده داشته است. این نشان میدهد صنعت هستهای دارای با ارزش افزوده بالاست که امیدواریم دولت توجه کند و مطابق ارزش افزودهای که این نیروگاه سالانه ۶۰۰ میلیون دلار تولید میکند، کمک شود تا با مشکل بودجه ای روبه رو نشویم.