میانجی ژاپنی دوباره در تهران

گفته میشود که سفر مشاور نخستوزیر ژاپن به تهران برای پیگیری ابتکارات «آبه» است. دیدار وی با وزیر خارجه قطعی شده و احتمال دیدار او با حسن روحانی نیز وجود دارد. پیشتر نخستوزیر ژاپن با پیامی از دونالد ترامپ در تاریخ ۲۲ خرداد ماه به تهران سفر کرده بود.

مشاور نخستوزیر ژاپن روز چهارشنبه به تهران میآید. گفته میشود این سفر در ادامه تلاشهای شینزوآبه نخست وزیر ژاپن برای میانجیگری بین ایران و آمریکا انجام میشود. بهدنبال شدت گرفتن تنشها بین ایران و عربستان از یکسو و ایران و آمریکا از سوی دیگر، برخی کنشگران منطقهای و بینالمللی فعال شدهاند تا مانع از افزایش تنشها و هرگونه درگیری احتمالی شوند. مهمترین کشورهایی که در این راستا فعال شدهاند ژاپن، عراق، فرانسه، پاکستان و ترکیه هستند. نخستین مقام بلندپایهای که با هدف کاهش تنشها در منطقه دست بهکار شد، شینزوآبه، نخستوزیر ژاپن بود که در تاریخ ۲۲ خرداد به تهران سفر کرد؛ سفر وی به ایران در شرایطی صورت گرفت که بعد از گذشت ۴۰ سال اولین بار بود که یک مقام ژاپنی در این سطح به تهران سفر میکرد. باوجودی که آبه در سفر به تهران دستاورد چندانی نداشت اما همچنان در تلاش است تا بهعنوان منجی منطقه از یک جنگ احتمالی عمل کند. در این راستا قرار است مشاور نخستوزیر ژاپن اواخر هفته جاری برای دیدار با مقامات کشورمان راهی تهران شود. دیدار وی با وزیرخارجه قطعی شده و احتمال دیدار او با حسن روحانی نیز وجود دارد. این درحالی است که هم مقام معظم رهبری و هم رئیسجمهور به صراحت گفتهاند که پایان مناسب جنگ یمن میتواند کلید آغاز کاهش تنش بین ایران و عربستان باشد.

گفته شده این سفر در راستای تلاشهای ژاپن برای کاهش تنش در منطقه و همچنین بین ایران و آمریکا انجام میشود. به گزارش «ایسنا» مسوولان ایران ضمن استقبال از تلاشهای ژاپن برای کاهش تنش در منطقه تاکید دارند اقدامات آمریکا از جمله خروج این کشور از برجام و اعمال تحریمهای حداکثری علیه ایران باعث تنش در روابط دو کشور شده است. شینزو آبه پیش از سفر به تهران ضمن تاکید بر این موضوع که نگرانیهایی درباره بالا گرفتن تنشها در خاورمیانه وجود دارد گفت ژاپن دراین میان خواهان ایفای نقشی به قدر توان خود است. وی همچنین گفت: «مایلم برای کاهش تنشها تبادلنظر صریحی داشته باشم.»

آبه در سفر به تهران با مقام معظم رهبری دیدار داشت؛ در ابتدای این دیدار شینزو آبه نخستوزیر ژاپن خطاب به مقام معظم رهبری گفت: «من قصد دارم پیام رئیسجمهور آمریکا را به جنابعالی برسانم.» به گزارش پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری، حضرت آیتالله خامنهای روز پنجشنبه ۲۳ خرداد در دیدار نخستوزیر ژاپن و هیات همراه تاکید کردند: «جمهوری اسلامی ایران هیچ اعتمادی به آمریکا ندارد و تجربه تلخ مذاکرات قبلی با آمریکا در چارچوب برجام را به هیچ وجه تکرار نخواهد کرد؛ زیرا هیچ ملت آزاده و عاقلی مذاکره تحت فشار را نمی پذیرد.» رهبر انقلاب خطاب به نخستوزیر ژاپن گفتند: «ما در حسن نیت و جدی بودن شما تردیدی نداریم، اما درخصوص آنچه از رئیسجمهوری آمریکا نقل کردید، من شخص ترامپ را شایسته مبادله هیچ پیامی نمیدانم و هیچ پاسخی هم به او ندارم و نخواهم داد.»

تلاشهای پاریس

علاوه بر ژاپن، فرانسه نیز تلاشهایی را برای کاهش تنشها در منطقه و بین ایران و آمریکا در کارنامه خود ثبت کرده است. در این راستا اواسط تیر امانوئل بُن، مشاور ارشد امانوئل مکرون رئیسجمهوری فرانسه در پی یافتن راهکاری برای حل تنش میان ایران و آمریکا راهی تهران شد و با دبیر شورایعالی امنیت ملی و وزیر امور خارجه دیدار و گفتوگو کرد. او تلاش کرد در این دیدار طرح رئیسجمهوری فرانسه را با عنوان «دستیابی به ابتکارات مشترک برای ایجاد آتشبس در جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران» تشریح کند.

عراق میانجیگر جدی

در بحبوحه تلاشها برای میانجیگری به نظر میرسد که جدیترین میانجی «عراق» است که گویا یک سازوکار و ساختار برای میانجیگری از سوی این کشور تعریف شده است. پیشتر فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در این رابطه از طرح عراق برای برگزاری کنفرانسی منطقهای با هدف کاستن از تنشها بین ایران و آمریکا حمایت کرده بود. موگرینی روز شنبه ۲۲تیر در نشست خبری مشترک با محمدالحکیم، وزیرخارجه عراق گفت: «اتحادیه اروپا آماده است که از طرح عراق برای برگزاری نشست منطقهای در «همه ابعاد سودمندش» بهطور کامل حمایت کند.»

عادل عبدالمهدی، نخستوزیر عراق نیز در تاریخ ۳۱ اردیبهشت گفته بود که بغداد دو هیات به آمریکا و ایران برای پایان دادن به تنشها میان دو طرف اعزام خواهد کرد و عمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق هم تاکید کرده بود که عراق بهدلیل روابط نزدیکش با هر دو طرف (ایران و آمریکا) میتواند و باید برای کاهش تنش میان تهران و واشنگتن تلاش کند. درباره چرایی تلاشهای بغداد باید توجه داشت که عراق نمیخواهد سطح تخاصم بین ایران و آمریکا و بهطور کلی در منطقه افزایش پیدا کند. چراکه در صورت تشدید تنشها آثار آن در منطقه گریبان دیگر کشورها را نیز میگیرد و ممکن است خاک عراق به عرصه نبرد دو کشور تبدیل شود. در عین حال از آنجا که عراق به تازگی از بند نیروهای تروریستی از جمله داعش خلاص شده و در راستای ایجاد ثبات و امنیت درحال گام برداشتن است، هرگونه ناامنی در منطقه را به زیان خود میبیند.

همراهی اردوغان با آبه

اردوغان نیز سیزدهم تیر اعلام کرده بود که آماده میانجیگری است. به گزارش رسانههای ترکیه، اردوغان در پایان سفرش به ژاپن برای شرکت در نشست جی۲۰، گفته بود: «[شینزو] آبه، نخستوزیر ژاپن از من پرسید آیا میتوانیم بهطور مشترک در این زمینه اقدام کنیم، من گفتم: چراکه نه. من میتوانم با سران ایران صحبت کنم.» البته در آن مقطع برخی کارشناسان تلاش ترکیه برای میانجیگری بین ایران و آمریکا یا کاهش تنشها در منطقه را با هدف نزدیکی آنکارا به واشنگتن تلقی کردند و معتقد بودند که در مقطع فعلی ترکیه ظرفیت و آمادگی میانجیگری بین تهران و واشنگتن را ندارد. زیرا بین آمریکا و ترکیه نوعی تنش حاکم است که این تنش مانع از ایفای نقش میانجیگری از سوی ترکیه میشود. برخی نیز معتقد بودند که میانجیگری ترکیه در بحبوحه اختلافاتش با آمریکا درخصوص سامانه موشکی اس-۴۰۰ میتواند از شدت تنشها میان آنکارا- واشنگتن بکاهد و در صورت موفقیت، آنکارا میتواند امتیازاتی را از واشنگتن دریافت کند.

پادرمیانی عمرانخان

اخیرا نیز آخرین شخصی که بهصورت جدی برای کاهش تنشها در منطقه فعال شده عمران خان، نخستوزیر پاکستان است؛ وی روز یکشنبه ۲۱ مهر وارد تهران شد و علاوه بر رئیسجمهور با مقام معظم رهبری نیز دیدار کرد. رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار عمرانخان نخستوزیر پاکستان و هیات همراه خاطرنشان کردند: «جمهوری اسلامی ایران از مدتها قبل طرحی چهار مادهای برای توقف جنگ در یمن ارائه کرده است و پایان این جنگ میتواند تاثیرات مثبتی در منطقه بهدنبال داشته باشد.» همچنین نخستوزیر پاکستان در سفر به تهران گفت نباید هیچگونه درگیری بین ایران و عربستان ایجاد شود، چراکه تبعات این موضوع نهتنها این دو کشور، بلکه کل کشورهای منطقه را تحتتاثیر قرار میدهد.

همزمان رئیسجمهوری ایران نیز در دیدار با عمرانخان گفت هرگونه حسننیت و کلام طیب، پاسخش هم پاسخ طیب و شایسته خواهد بود. در چند روز اخیر سفر عمرانخان مورد گمانهزنیهای زیادی قرار گرفته و طیف زیادی از رسانهها و تحلیلگران سفر او به تهران و سپس ریاض را میانجیگری میان ایران و عربستان ارزیابی کردند که البته نخستوزیر پاکستان تاکید کرده به درخواست بنسلمان به تهران نیامده، بلکه ابتکار شخصی خود اوست. عمرانخان پیش از سفر به تهران، در گفتوگو با شبکه «سیانان» گفت: «بسیار مهم است که درگیری میان آمریکا و ایران اتفاق نیفتد؛ چراکه صرفنظر از هر چیز دیگری، ما از یک طرف افغانستان را داریم، یعنی همین مشکل در طرفی دیگر. آخرین چیزی که میخواهیم، یک درگیری در طرف دیگر مرزهایمان در ایران با آمریکا و عربستان و امارات است. این یک کابوس برای ما خواهد بود.»