این روزها در اقتصاد ایران پول کجا خوابیده است؟

بازار طلا و سکه در هفته گذشته با نوسانات محسوسی همراه بوده است. اما در مجموع روند افزایش راتجربه کرد. یکی از دلایل مهمی که در افزایش بهای طلا و سکه در هفته قبل موثر بوده است، پیروزی انتخابات دموکراتهای آمریکا و انتخاب مجدد اوباما در این کشور بود. از این رو با انتشار نتایج این انتخابات، ارزش دلار آمریکا در برابر سایر ارزها با کاهش چشمگیر همراه شد و به دنبال آن قیمت طلا به عنوان کالایی تورم زا در بازارهای جهانی با افزایش همراه شد.

این اتفاقات در حالی روی داده که در هفتههای پیشرو، عواملی همچون سیاست ریاست جمهوری آمریکا در قبال پرونده هستهای ایران، وضعیت آمار اشتغال در کشور آمریکا، تصمیم فدرال آمریکا مبنی بر تزریق مشوقهای اقتصادی بیشتر به منظور افزایش رشد اقتصادی، نزدیکی به ماههای عزاداری محرم و صفر در کشورهای مصرفکننده عمده طلا نظیر ایران و عربستان و شرایط ثبات اقتصادی و سیاسی در کشورهای جهان و نیز منطقه خاورمیانه، بر روی قیمت طلا تاثیرگذار خواهند بود.

هر کسی که این روزها پولی در بساط دارد و نمیخواهد سرمایهاش بخوابد، این سوال را از خود میپرسد و حتما هم میخواهد بدون هیچ دغدغهای به سود قابل توجهی برسد. در میان تمام گزینههایی که این روزها مقابل مردمی که سرمایهای دارند که هر روز از ارزششان کاسته میشود، سرمایهگذاری در کارهای تولیدی جایی ندارد.

کسی دلش نمیخواهد پولش را که عزیزتر از جان است در فعالیت تولیدی سرمایهگذاری کند که میگویند آیندهاش مهآلود است. پاسخ برخی از کارشناسان اقتصادی به این سوال قابل تامل است، به اعتقاد آنها به لحاظ اقتصادی بهتر است مردم سرمایههای خود را صرف خرید اوراق مشارکت کنند تا هم ریسک سرمایهگذاریشان بالا نباشد و هم اینکه تولید رونق بگیرد.

همین کارشناسان زمانی که از کسوت کارشناسی خارج شده و مانند مردم و حتی سرمایهگذاران به این مساله نگاه میکنند، مانند همه میگویند با شرایط فعلی که اقتصاد ایران دارد، معلوم است که پول در بازار سکه و طلا و ارز و به عبارتی فعالیتهای دلالی خوابیده است.

در واقع هماکنون به دلیل ناامنی اقتصاد داخلی، سرمایهگذاری به سمتی میرود که قابلیت نقد شوندگی و مبادله در بازارهای جهانی را داشته باشد. تغییرات بازار ارز و سکه و نوسانات قیمتی موجب شد تا بسیاری از شهروندان نسبت به اخبار روند سکه، طلا و ارز حساس شده و آن را از نزدیک پیگیری کنند.

تا چند سال پیش، معامله سکه آنچنان که امروز در بازار کشور رواج یافته، وجود نداشت و شاید تعداد مردمی که خرید به امید کسب سود در آینده نزدیک در این بازار انجام میدادند، انگشت شمار و به جرات میتوان گفت معاملهگران، خریداران و فروشندگان آن فقط کاسبان اصلی این حرفه بودند. اما چند سالی است که هجوم نقدینگی سرگردان به بازارهای مختلف از جمله سکه باعث بروز نوسانات قیمتی و تلاطمات اقتصادی شده تا جایی که طرحهای ضربتی و موقتی بانک مرکزی نیز نتوانسته تاکنون نقدینگی سرگردان را از این بازار متلاطم جمعآوری و آن را آرام کند. متاسفانه وجود جذابیتهای خرید و فروش سکه و کسب سودهای آنی باعث هجوم خریداران و فروشندگان آماتور فراوانی به بازار شده است و این مساله تاجایی پیش رفته که مردم اقبال چندانی برای سرمایهگذاری در عرصههای دیگری مانند بورس یا خرید اوراق مشارکت به منظور تزریق نقدینگی به تولید ندارند. این موضوع نه تنها فرصت مناسبی برای سوداگران و سفته بازان برای کسب سودهای باد آورده از فعالیت غیرحرفهای ایجاد کرده، بلکه باعث تحریک بازار و رشد قیمتها نیز شده است.

بانک مرکزی در یکی دو سال اخیر سعی کرد با ارائه طرحهایی کنترل امور بازار سکه را به دست گیرد و حتی در این زمینه اقدام به پیش فروش سکه و تحویل آن در 4 تا 9 ماه پس از پیش فروش نیز کرد، اما این اقدام نیز نه تنها باعث پراکنده شدن فعالیت غیرحرفهایها از این بازار نشد، بلکه باعث جذب بیشتر خریداران هم شد! با اینکه رئیس کل بانک مرکزی بارها تلویحا اعلام کرده بود که با عرضه سکههای پیش فروشی، رشد قیمتها متوقف خواهد شد و مقاومت بازار در برابر کاهش قیمت انواع سکه خواهد شکست، اما تا به امروز چنین اتفاقاتی نیفتاده و مشاهده میشود که قیمتها هر روز به دلیلی واهی در بازار افزایش مییابد و تاثیرات منفی نیز بر تمام بازارهای دیگر از جمله کالا و خدمات میگذارد و باعث میشود تا قیمتها در سایر بازارها نیز به صورت بیضابطهای بالا برود و مقامات دولتی تنها بروز نوسانات قیمتی در بازار سکه و ارز را دلیلی بر سوءمدیریت در تامین کالاها و نیازهای روزانه مردم معرفی کنند. متاسفانه سیاست دولت و به ویژه بانک مرکزی در سالهای اخیر نه تنها باعث کنترل قیمتها و بهبود وضعیت در بازار سکه نشده است، بلکه شرایطی فراهم شد که به افزایش قیمتها نیز دامن زده شود و امروز وضعیت به نحوی است که عامه مردم نیز میتوانند در زمینه بروز نوسانات قیمتی در بازار سکه و ارز تاثیرات منفی آن بر سایر بازارها اظهارات کارشناسانه و اتفاقا درستی ارائه کنند. تحلیلگران بازار سکه پیشتر با یادآوری این موضوع که قیمتها در بازار سکه به صورت حبابی رشد یافته است، معتقد بودند که تجربه یکبار ثبت رکورد قیمتی بالای یک میلیون تومان برای هر قطعه سکه که در سال گذشته ایجاد شده بود، در سال جاری یا اتفاق نمیافتد یا اینکه در صورت وقوع دوام نخواهد داشت.

با این حال پس از افزایش قیمت سکه به بالای یک میلیون تومان و رسیدن به مرز یک میلیون و 360هزار تومان؛ فعالان این بازار میگویند که با توجه به افزایش قیمت هر اونس طلا در بازارهای جهانی و همچنین دلار در بازار داخلی ایران، دیگر نمیتوان قیمت سکه را حبابی دانست و باید گفت قیمتهای میلیونی آن واقعی است. شاید به جرات بتوان گفت کسب سودهای خالص و تقریبا مطمئن در بازار سکه طی سالهای اخیر و حفظ روند رو به رشد قیمتها در این بازار، باعث شده تا بخش قابل توجهی از نقدینگی سرگردان و همچنین فعالان آماتور و حرفهای به این سمت کشیده شوند.

باید گفت قیمت هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید نه تنها در بیش از یک دهه اخیر بیش از 2400 درصد رشد داشته بلکه بیش از 25 برابر نیز شده است. حفظ روند رو به رشد قیمت سکه در بازار، یکی از دلایل عمده و اصلی حضور قابل توجه دلالان و رواج معاملات صوری برای دامن زدن به رشد قیمتها به ویژه در یکی دو سال اخیر است. بررسی روند قیمتی بازار طلا طی سالهای اخیر نیز نشان میدهد که این بازار هم مانند بازارهای سکه و ارز دچار تلاطم شده و صعود قیمتها به این بخش نیز سرایت کرده است. هر چند فعالان این بازار، هرگونه تغییر در قیمت طلا را ناشی از قیمتهای جهانی آن میدانند؛ اما تغییرات قیمتی طلا در سالهای اخیر به شدت تحت تاثیر بروز نوسانات قیمتی در بازار انواع سکه و ارز قرار گرفته و از آن متاثر شده است. متاسفانه افزایش قیمتهای طلا در چند سال اخیر به سال جاری نیز کشیده و باعث ثبت رکوردهای جدید، یکی پس از دیگری طی ماههای اخیر شد و با اینکه هر گرم طلای 18 عیار در 14 فروردین ماه امسال 78 هزار تومان بود در هفته پایانی مهرماه به رکورد تاریخی حدود 137 هزار تومان در هر گرم رشد یافت.

قیمت هر گرم طلای 18 عیار از 13 هزار و 850 تومان ابتدای سال 85 به حدود 145 هزار تومان در هر گرم طی هفته پایانی سال جاری رسیده است که نشان دهنده بیش از 10 برابر شدن قیمت هر گرم طلا طی 6 سال اخیر است. هر گرم طلای 18 عیار در فاصله فروردین 85 تا مهرماه 91 به میزان بیش از 880 درصد رشد قیمت نشان میدهد که این موضوع باعث جذب بخش قابل توجهی از نقدینگی در این بازار و به ارمغان آوردن سودهای یکشبه برای سوداگران این بازار شده است. متاسفانه امروز سرمایههایی که دست به دست میچرخد؛ به سمت منابع تولیدی هدایت نمیشود، مقصدشان یکی است، بازار دلالی و سوداگری، بازاری که سود را در کوتاهمدت به آنها بر میگرداند. بدون هیچ نگرانی و دلواپسی شرایطی که امروز در اقتصاد ایجاد شده نتیجه تصمیماتی است که دولتمردان طی سالهای اخیر بدون توجه به شرایط داخلی و بینالمللی اتخاذ کردند و باعث شدند تا با کمبود عرضه و فزونی تقاضا مواجه شویم. در شرایط فعلی اقتصاد ایران باید مردم را به دو گروه تقسیم کرد: پولدارهایی که از آب گلآلود ماهی میگیرند و اکثریت طبقه متوسط و دهکهای پایین درآمدی که ناچارند با شرایط بد اقتصادیشان شب را به روز برسانند و خدا میداند این روز را چطور شب میکنند. شرایط امروز اقتصاد ایران بیشتر شبیه اتومبیلی است که در بیابان مسیر خود را گم کرده و ناچار است مسیرهای متعدد را برود تا بالاخره بنزینش تمام شود بدون اینکه برنامهای داشته باشد.