آیا ایران و عربستان می‌توانند بزرگترین معامله قرن بازار نفت را شکل دهند؟

ایران و عربستان هر دو از صادرکنندگان عمده نفت و گاز جهان هستند که سیاستهای متفاوتی در حوزه انرژی دارند. در دنیای خارج از نفت نیز هر دو کشور مدعی صیانت و رهبری بر سایر کشورهای مسلمان خاورمیانه هستند، پس از ژانویه 2016 و حمله به سفارت عربستان در تهران دو کشور هیچگونه روابط دیپلماتیکی ندارند. اما در هر حال در حوزه انرژی بخصوص نفت تصمیمات دو کشور به خاطر حضور در سازمانی مشترک بنام اوپک در هم تنیده است، حال سوال این است اگر روابط دو کشور حسنه شده و رقابت در حوزه بازار نفت طبق روال تمامی بازارهای اقتصادی دنیا باشد، آیا تهران و ریاض به عنوان دو تولیدکننده مهم از معیار میزان تولید و یا از منظر ژئوپلیتیک میتوانند تصمیمات مهم نفت را خودشان بگیرند و به تازهواردان این حوزه اجازه دخالت در این میدانی که به طور سنتی در اختیار نفتخیزان خاورمیانهای بوده، ندهند؟

سیدعباس احمدی، درباره تاثیر روابط دوستانه و یا تنشزای ایران و عربستان بر بازار نفت اظهار داشت: موضوع اول اینکه خیلی از تصمیمگیریهای مربوط به نفت حتی در اوپک تحتتاثیر سیاستهای جهانی خارج از این سازمان است و حتی دست عربستان هم نیست. بنابراین هر شکلی از روابط ایران و عربستان ممکن است اثرات ناچیزی بر بازار نفت داشته باشد.

وی افزود: البته امکان این هست که ایران و عربستان به نوعی تصمیمگیرنده بازار نفت هم باشند ولی مسئله ژئوپلیتیک اینکه موضعگیریها و رفتارشناسی دو کشور کاملا متفاوت است، طرف ایران دنبال اداره امور منطقه به دست خود اعضای اوپک و سازمانهای مشابه است. در حالی که عربستان عمدتا از حضور قدرتهای فرامنطقهای و مشارکت با بیگانگان استقبال میکند بنابراین ممکن است در ظاهر تفاهمهای حداقلی شکل بگیرد اما به تفاهم رسیدن در لایههای زیربنایی مشکل است.

استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک دانشگاه تهران با بیان اینکه مسئله ایران و عربستان از تنشهای روزمره و زودگذر، عمیقتر است، گفت: موضوع این است که نقشههای جهانی و استراتژیهای طراحی شده بر این مبنا است که اقتصاد کشورهای منطقه و نفتخیز بر پایه اقتصاد سیاسی تداوم یابد. یعنی تصمیم قیمتها، بازار، صادرات و واردات کشورهای نفتخیز با غرب است. بنابراین نباید انتظار داشت با حسنه شدن روابط دو کشور ایران و عربستان، بازار نفت متحول شود.ممکن است در حد چند دلار تغییراتی رخ دهد اما نمیتواند مبنای تحول اساسی باشد.

وی یادآور شد: روابط دو کشور ممکن است در امور با حساسیت کمتر مثل فرهنگی و گردشگری به اتفاق نظر برسند اما در سطح سیاسی، امنیتی، اقتصادی و کلان این احتمال کم است.

احمدی گفت: سیاست خارجی عربستان نگاه به غرب دارد و تحتتاثیر تصمیمات کلان دنیای غرب موضع گیری و رفتار عربستان عوض میشود، مشکل ما با عربستان این است که در سیاست خارجی متکی به خودش نیست و ثبات ندارد، در حالی که موضع ایران مشخص و برخواسته از تصمیمات خودمان است. در هر حال اگر تصمیمگیران اقتصادی و سیاسی عربستان با شرایط بهتری اوضاع منطقه را تحلیل کنند و در جهت منافع ملی خودشان و جلوگیری از غارت ثروتهای خدادادی توسط بیگانگان تصمیم بگیرند ممکن است اوضاع بازار نفت هم بهتر شود.

مرتضی بهروزیفر نیز در این خصوص گفت: چه بخواهیم و چه نخواهیم عربستان یکی از بزرگترین بازیگران بازارهای جهانی نفت است، در بازارهای دنیا این بشکههای نفت هستند که حرف میزنند، یعنی عربستان حرف قابل قبولی در دنیا دارد، یعنی اگر بخواهد میتواند بازارها را تحت تاثیر قرار دهد، اگر ایران را هم در شرایطی در نظر بگیریم که 2.8 میلیون بشکه صادرات داشته باشد روابط حسنه دو کشور میتواند بازار را تحت تاثیر قرار دهد.

وی افزود: اگر ایران و عربستان حالت خصمانه نداشته باشند، به نفع هر دو کشور است، زیرا در هر حال در حوزه نفت با هم تداخل دارند، هر دو کشور به شدت به درآمد نفت وابستهاند و اگر بازار دچار اختلال و مشکل شده و جنگ قیمت ایجاد شود مسلما هر دو کشور متضرر خواهند شد.

این کارشناس حوزه نفت خاطرنشان کرد: هر چند با توجه به حجم صادرات در صورت اختلال در بازار عربستان بیشتر ضرر میکند، اما ما نیز کشور پرجمعیتی هستیم، هزینههای بالاتر و ذخایر ارزی کمتری داریم.

وی تاکید کرد: اگر روابط دو کشور دوستانه شود، مسلما در اوپک و اوپک پلاس شرایط بهتری بوجود میآید و اوضاع قیمتها و بازار بهبود پیدا میکند و در صورت خصمانه شدن روابط هر چند در حد گفتوگو و کلام بازار را تحت تاثیر قرار میدهند و تنش و حالت جنگ مقطعی و تمام عیار نیز کل بازارهای جهان را متشنج میکند.