ظهور قوی سیاه در بازار نفت

در روزهایی که بازیگر نقش اول بازار نفت ویروسی به نام کرونا است، تنها سیگنال مثبتی که در بازار وجود دارد احتمال برگزاری نشستی اضطراری توسط اعضای اوپک و متحدانشان زودتر از موعد است.کارشناسان شیوع ویروس کرونا را ظهور پدیده قوی سیاه در بازار نفت میدانند. همانطور که نسیم طالب، اقتصاددان در کتابی با عنوان «قوی سیاه» تشریح میکند این اصطلاح به اتفاقی اطلاق میشود که بدون هیچگونه انتظار و پیشبینی در بازار رخ میدهد و همچنین ابعاد وگستردگی آن نامشخص است. این دو ویژگی درست با شرایط بازار نفت در مقابل شیوع ویروس کرونا تطبیق دارد. آخرین قوی سیاه بازار نفت، حمله پهپادی به تاسیسات آرامکوی عربستان در ماه سپتامبر بود.به این ترتیب در روز دوشنبه قیمتها با ثبت بیش از ۲۰درصد کاهش از زمان اوج خود در اوایل ماه ژانویه و بهدنبال اوجگیری تنشهای ژئوپلیتیک، وارد فازی شد که در ادبیات مالی به «فاز خرسی» مشهور است. از زمان انتشار خبر شیوع این ویروس مرگبار در چین بهای نفت برنت فقط در ۲ روز رشد کرده و ۹ روز کاری دیگر را با افت به پایان رسانده است. این روند نشانگر روند منفی کلی در بازار نفت مخصوصا طی دو هفته گذشته تحتتاثیر شوک کرونا است که به نظر میرسد فراتر از انتظار بسیاری از تحلیلگران به قیمت نفت آسیب زده است. بهطوریکه قیمت نفت در این مدت کاهش ۱۶درصدی را به خود دیده است. در روز دوشنبه بهای نفت شاخص آمریکا حتی به کانال ۴۹ دلار وارد شد اما پس از آن با قیمت بالای ۵۰ دلار روز خود را به پایان رساند. همزمان نفت برنت در پایان معاملات این روز با ثبت قیمت ۴۵/ ۵۴ دلار در هر بشکه به پایینترین سطح در بیش از یک سال گذشته رسید.

اما دیروز (سهشنبه) نمادهای دو شاخص بینالمللی نفت تحتتاثیر امیدهای به وجود آمده درباره کاهش بیشتر عرضه از جانب اوپکپلاس تعدیل شد اما کماکان در فاز خرسی باقی ماند. خبرها حاکی از مکالمه تلفنی ولادیمیر پوتین و ملکسلمان، سران پرنفوذترین کشورهای اوپکپلاس در روز دوشنبه و اعلام آمادگی دو طرف به ادامه همکاری در قالب فعلی این گروه برای اطمینان از ثبات در بازار نفت دارد. در این شرایط گزارشهای تایید نشده از منابع مختلف از تلاش اعضای اوپک مخصوصا عربستان و همراهی روسیه برای برگزاری زودهنگام نشست اوپک حکایت دارد. منابعی نزدیک به اوپکپلاس به خبرگزاری رویترز گفتهاند که اعضای این گروه درحال بررسی کاهش ۵۰۰ هزار بشکهای تولید برای مهار سقوط قیمت نفت هستند. علاوه بر این روزنامه والاستریتژورنال از قول مقامات آگاه گفته سناریوی اصلی عربستان کاهش موقت نیم میلیون بشکه از تولید کلی اوپکپلاس تا زمان رفع بحران کرونا است. همچنین تحت یک سناریوی دیگر این گروه تولید یک میلیون بشکه نفت خود را متوقف خواهد کرد تا کمبود تقاضای ناشی از شیوع ویروس چینی را جبران کند. بهنظر میرسد سناریوی اول بسیار محتملتر باشد مگر اینکه تلفات جانی و مالی کرونا در چین وخیمتر از قبل شود. امید به عزم جزم کشورهای صادرکننده نفت برای مقابله با آثار ویروس کرونا موجب شد بهای نفت برنت تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۷ به وقت تهران) ۳۲ سنت افزایش یابد تا با بیش از نیم درصد رشد به ۷۷/ ۵۴ دلار بر بشکه برسد. در عین حال نفت شاخص آمریکا (WTI) واکنش مثبتتری به اخبار اوپک نشان داد و بیش از یک درصد رشد کرد تا قیمت این نفت شاخص با ۶۴ سنت افزایش روی ۷۵/ ۵۰ دلار بر بشکه بایستد.

کاهش ۳ میلیون بشکهای تقاضای چین
مهمترین نگرانی از انتشار ویروس کرونا که به افت شدید قیمتها در بازار نفت منجر شده، اثرگذاری این ویروس بر حملونقل چین و همچنین رشد اقتصادی این کشور و سپس کاهش تقاضا برای نفت است.

درحالحاضر جدیدترین برآوردها از اثرگذاری شدید این تحولات بر میزان تقاضای نفت چین خبر میدهد. درحالیکه تخمین دقیق میزان تاثیرگذاری ویروس کرونا بر تقاضای نفت بهخصوص از جانب چین غیرممکن بهنظر میرسد، افرادی که از صنعت انرژی چین مطلعاند به بلومبرگ گفتهاند تقاضای چین حدود ۳ میلیون بشکه در روز معادل ۲۰درصد از کل مصرف نفت این کشور کاهش داشته است. براساس این گزارش، این کاهش تقاضا احتمالا بزرگترین شوک در تقاضا از زمان بحران اقتصادی جهانی در سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ است. اما نکتهای که وجود دارد این است که مدیران نفتی غربی و چینی در این برآورد، شرایط کنونی را با حالت طبیعی بازار در این زمان از سال مقایسه کردهاند و به رقم ۳ میلیونی رسیدهاند. بنابراین کاهش تقاضای چین برای نفت در مقایسه با دو هفته قبل رقم بسیار پایینتری است. در این میان نیز برخی کارشناسان این احتمال را مطرح کردهاند که کاهش تقاضای چین همتراز با کاهش مصرف داخلی این کشور نخواهد بود. چراکه چین با استفاده از اهرم صادرات فرآوردههای نفتی و همچنین انباشت نفت در ذخایر استراتژیک خود میتواند میزان واردات نفت‎خام را در سطوحی بیشتر از مقدار موردنیاز خود نگه دارد. با این حال، آماری که این کشور منتشر کرد، چنین گمانههایی را زیر سوال برد و بر نگرانیها افزود. رویترز اعلام کرد شرکت سینوپک چین که بزرگترین پالایشگاه آسیا محسوب میشود، تولید خود را در ماه جاری میلادی حدود ۶۰۰ هزار بشکه در روز معادل ۱۲ درصد کاهش داده که بیشترین حد کاهش طی یک دهه گذشته است. میانگین تولید روزانه این پالایشگاه در سال گذشته ۵ میلیون بشکه در روز بوده است. به علاوه پالایشگاه های مستقل چین که به آنها تی پات میگویند و روی هم یکپنجم واردات نفت این کشور را برعهده دارند، فعالیت خود را ۳۰ تا ۵۰ درصد پایین آوردهاند. این سطح پایین فعالیت از سوی تیپاتها از سال ۲۰۱۵ تا بهحال سابقه نداشته است.

این اخبار موجب شده به تنوع برآوردها از کاهش رشد تقاضای نفت چین افزوده شود. شرکت بیپی در گزارشی میزان کاهش تقاضای جهانی نفت در سالجاری تحتتاثیر شیوع ویروس کرونا را بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز برآورد کرده است. این میزان حدود یکسوم رشد تقاضای جهانی معادل ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز است.

همزمان سیتی گروپ نیز پیشبینی خود از قیمت بهای نفت را برای سه ماه اول سال ۲۰۲۰ از ۶۹ دلار بر بشکه به ۵۴ دلار کاهش داده است. به گفته این بانک در سه ماه دوم، میانگین قیمت نفت ۵۰ دلار بر بشکه یعنی ۱۸ دلار کمتر از تخمین پیشین این بانک خواهد بود. این بانک برای سه ماهه سوم و چهارم نیز قیمت جدید ۵۳ و ۵۸ دلار بر بشکه را پیشبینی کرده است. سیتیگروپ پیشبینی کرده که رشد تقاضا یک میلیون بشکه در روز کاهش یابد. برآوردها از کاهش رشد تقاضا و افت شدید قیمت نفت موجب شده که اوپک و متحدانش برای نجات بازار دست بهکار شوند. موضوعی که به توقف افت قیمتها در روز گذشته منجر شد.

اوپک، ناجی بازار نفت؟
در این شرایط همه نگاهها به واکنش کشورهای اوپکپلاس دوخته شده است. گفتوگوی تلفنی سران بلندپایه عربستان و روسیه و تایید ضمنی موافقت آنها برای کاهش بیشتر تولید نشان از نیمهتمام گذاشتن توافق فعلی اوپکپلاس مبنی بر کاهش ۷/ ۱ میلیون بشکه روزانه تولید تا ماه مارس و بررسی کاهش بیشتر تولید در یک نشست زودهنگام دارد. به گزارش رویترز، برخی منابع گفتهاند اعضای اوپکپلاس ممکن است در روزهای ۱۴ و ۱۵ ماه جاری میلادی یعنی حدود ۲۰ روز زودتر از زمان برنامهریزی شده نشست عادی، در جلسهای اضطراری دیدار داشته باشند. هلیما کرافت، استراتژیست ارشد در شرکت «آربیسی کپیتال مارکتس» به بلومبرگ گفت: درحالیکه سقوط تند و تیز نفت را شاهد هستیم و آشفتگی که میتواند به اقتصاد کشورهای تولیدکننده ضربه بزند، به نظر میرسد کشورهای اوپکپلاس وقت زیادی برای تصمیمگیری ندارند.

علاوه بر این مارگارت ینگ که تحلیلگر سیامسی مارکتس است معتقد است با توجه به واکنش مقامات اوپکپلاس، کاهشی ۵۰۰ هزار بشکهای مورد انتظار بازار است اما احتمال کاهش عمیقتر تولید را نیز رد نمیکند. به گفته او همین انتظار است که شاخصهای نفت را در روز سهشنبه افزایشی کرده است. بانک گلدمنساکس نیز در اینباره اظهار کرده درحالیکه انتظار واکنشی مبنی بر کاهش تولید از جانب اوپکپلاس میبیند اما هشدار داد نوسانات در قیمت معاملات نقطهای احتمالا ادامه یابد. این بانک میگوید: قیمتها الان در سطوحی هستند که ما منتظر واکنش از سوی اوپک و تولیدکنندگان نفت شیل هستیم.

با وجود احتمال بالای توافق اوپکپلاس برای تعمیق بیشتر تولید، ادوارد مویا، تحلیلگر بازار در اونادا هرگونه شکست در به نتیجه رسیدن مذاکرات بین اعضای اوپکپلاس را منجر به سقوط بیشتر قیمت نفت حتی تا ۱۰ دلار دیگر میداند. این کارشناس افزود: انتظاراتی مبنی بر اینکه عربستان هر کاری برای کاهش تولید اوپکپلاس انجام میدهد، رو به افزایش است. اما اگر ویروس کرونا نشانهای از بهبود بهدست ندهد، کاهش تولید اهمیتی نخواهد داشت.