رشد بورس تا چه زمانی ادامه دارد؟/ پیشنهاد راه اندازی بورس ارز و پیش فروش سریع سکه

علی کاشمری، دارای دکترای تخصصی اقتصاد مالی از دانشگاه پوترا مالزی است. او دبیر اسبق انجمن علمی اقتصاد، مالی و حسابداری (EFA) دانشگاه های جنوب شرق آسیا و عضو انجمن بین المللی اقتصاددانان ایران (IIEA) است. وی همچنین مسلط به زبانهای انگلیسی، مالایی و عربی است. عمده فعالیتهای پژوهشی و تحقیقی کاشمری بر حوزه اقتصاد دفاعی و حوزه های پولی و بانکی متمرکز است.

او با اشاره به نااطمینانی موجود در بازارهای مختلف در خصوص طرح خانه های 25 متری بر این باور است که حتی اگر دولت این طرح را انجام ندهد، انبوهسازیهای زیادی برای متراژهای پایین طی سالهای آینده خواهیم داشت.

از نظر او دولت میخواهد بورس مثبت باقی بماند اما این رویه تا زمانی که بازار موازی جدید مثل مسکن ایجاد نشود ادامه خواهد داشت.

او از دولت می خواهد برنامه خود را برای عملیاتی کردن بورس ارزی محقق کند، همچنین نظارت قابل توجه و بیشتری بر فعالیت شرکتهای حقوقی داشته باشد و پیش فروش سکه به سرعت عملیاتی شود.

کاشمری تأکید دارد، باید توجه داشته با شرایط فعلی و عدم مهار تورم، وضعیت بازارها به همین روال ادامه خواهد داد که البته نتیجه انتخابات آمریکا در آبان ماه و ریاست جمهوری کشور در 1400 نیز میتواند ریسک سرمایهگذاری در این بازارهای موازی را دستخوش تحول کند.

نظر شما در مورد دلار 21 هزار تومانی و سکه 10 میلیون تومانی چیست و این بازار تا کجا ادامه پیدا خواهد کرد؟

باید در نظر بگیریم که رشد اقتصادی کشور منفی است و تورم آن هم مثبت پیشبینی شده است. در این میان، بسیاری از دلالان و مردم جدیدی وارد بورس اوراق بهادار شدند و با توجه به عدم اطمینانشان به ادامه روند مثبت این بازار، لذا برای کاهش ریسک خود میخواهند سودشان را به داراییهای دیگری از قبیل طلا و دلار تبدیل کنند. به عبارتی نااطمینانی از بازارهای مختلف منجر به آن شده است که تقاضای بازارهای غیر مولد افزایش یابد. به نظرم پیک بعدی مربوط به بازار مسکن باشد بالاخص واحدهای با متراژ کم که معمولا به عنوان دارایی بلندمدت توسط افراد نگه داشته میشود. باید توجه داشته با شرایط فعلی و عدم مهار تورم، وضعیت بازارها به همین روال ادامه خواهد داد که البته نتیجه انتخابات آمریکا در آبان ماه و ریاست جمهوری کشور در 1400 نیز میتواند ریسک سرمایهگذاری در این بازارهای موازی را دستخوش تحول کند.

تقریبا همه مردم متوجه شدند که نباید پول خود را به ریال نگه دارند. در حال حاضر این بازارها بسیار حساس شدند و هرگونه اعلام موضع و حتی مصاحبه مسئولان در این خصوص بازار را در جهت دیگری حرکت میدهد. حتی با توجه به واکنش عکس بازار سکه و ارز به مصاحبه مسئولان به نظر میرسد بازار اعتمادی به وعدههای مسئولان ندارد. همچنین در قبال خبر قوانینی که مجلس میخواهد در آینده تصویب کند، واکنشهای مستقیمی در بازار بورس ایجاد شد. البته با توجه به حباب قابل توجه در سکه و شرایط مشابه در سالهای قبل میتوان با پیشفروش سریع آن، حباب را کاهش داد ولی در خصوص ارز به نظرم دولت انگیزه لازم را برای کاهش قیمت آن با توجه به کسری بودجه خود نداشته باشد.

به نظرمی رسد نظارت بر بورس اکنون بیش از سایر بازارها باشد، این چه سیاستی است؟

اتفاقاً فکر میکنم بورس هم آن نظارت مد نظر شما را نداشته باشد. مثلا در بورس منع خاصی ندارد چقدر خرید کنید یا چقدر بفروشید. برخی فعالیتهای شرکتهای حقوقی برای ایجاد صف خرید و یا فروش در عمل گویا منع خاصی ندارند. گاهی در خصوص بازارهای سکه و ارز امنیتی عمل میشود و بسته میشوند ولی بورس این محدودیت را هم ندارد. به عبارتی ماهیت بورس برای این است که سفته بازی منجر به تأمین مالی بنگاههای مولد شود. مشکلی که الان وجود دارد ورود بخش زیادی از نقدینگی به بورسی است که زیر ساختش مناسب نبود. صاحبان سهام هم این را میدانند و سوددهی آن را موقتی میدانند، ولی از نظر سنتی به بازارهای سکه و ارز و مسکن اعتماد بیشتر دارند، لذا سود خود را در مقاطع مختلف از بورس خارج کرده و به سایر داراییها تبدیل میکنند. اگر در این حالت دولت بخواهد برای معاملات بازارهای سکه و ارز مانع ایجاد کند، نقدینگی به سمت مسکن خواهد رفت.

آیا طرح خانههای 25 متری نیز در همین راستا است؟

به نظرم دولت میخواهد بخشی از نقدینگی بجای بازار دلار و سکه به سمت مسکنهای با متراژ پایین برود. شاید از این طرح فلسفهاش همین باشد. به عبارتی آن بخش از افرادی که مسکن نیاز دارند و پسانداز یا دارایی قابل تبدیل به قیمت مسکن 25 متری دارند، بجای ورود به بازارهای سکه، ارز و حتی بورس، مسکن با متراژ پایین خریداری کنند. اگرچه در برخی کشورهای شرقی و اروپایی سکونت در مسکنهای با متراژ پایین طبیعی است ولی ایران عمدتا الگوی مصرف متفاوتی در این موضوع دارد. البته باید توجه داشت که به علت گرانی بسیار زیاد مسکن، در دهه اخیر بسیاری از مردم به سمت حاشیههای شهری و متاسفانه مسکنهای بسیار کمتر از 25 متر نیز رو آوردهاند. بر این اساس معتقدم حتی اگر دولت این طرح را انجام ندهد، انبوهسازیهای زیادی برای متراژهای پایین طی سالهای آینده خواهیم داشت.

معادلات فعلی به لحاظ اقتصادی، چه نتیجه و انتظاری میتوان داشت؟

اگر بخواهیم از تجربیات گذشته استفاده کنیم ممکن است در خصوص مسکن با تبعات طرح مسکن مهر هم مواجه شویم. دولت فعلی طرح مسکن مهر را سالها کنار گذاشت و مجددا اکنون طرحهای مشابهی میدهد. مسکن مهر طرح خوبی بود که اگر درست اجرا و عملیاتی میشد به عنوان یک دستاورد مثبت به خاطر همه میماند همانطور که ترکیه چنین تجربهای را در گذشته داشت. دولت اگر رویه غلط گذشته را در تامین مالی چنین طرحی و اجرای نادرست آن را انجام دهد، باز هم تورم جدیدی را به دولت آینده منتقل خواهد کرد.

در ارتباط با بازارهای سکه و ارز، دورههای تاریخی مشابهی داشتهایم که ظاهرا کنترل این بازارها از دست دولت خارج شده ولی مجددا طی چند ماه با افزایش قیمت شدید، به ثبات نسبی رسیده است. ولی در همه موارد معمولا به نفع درآمدهای دولت شده است. اما این بار به نظرم کمی اوضاع فرق میکند، دولت میخواهد بورس مثبت باقی بماند و مردم میخواهند با سودشان از بورس، طلا و ارز بخرند. پس این رویه تا زمانی که بازار موازی جدید مثل مسکن ایجاد نشود ادامه خواهد داشت.

در این شرایط توصیهتان به مردم و دولت چیست؟

با توجه به حساسیت بازار و واکنش آن به اخبار، مسئولین اقتصادی نسبت به وعدههای شعاری و تکراری کاهش قیمت و همچنین نمایندگان مجلس تا قطعی نشدن لایحه و طرحهای خود، اقدامی به سخنرانی و مصاحبههای مربوط نداشته باشند.

دولت یکبار و برای همیشه برنامه خود را برای عملیاتی کردن بورس ارزی عملیاتی کند. دولت، نظارت قابل توجه و بیشتری بر فعالیت شرکتهای حقوقی داشته باشد. پیش فروش سکه به سرعت عملیاتی شود.

همچنین به مردم عزیزی که میخواهند با توجه به کاهش ارز پول ملی، دارایی خود را وارد بازار سرمایه کنند، پیشنهاد میکنم با اطلاع صحیح و نه شایعات و نه لیدرها به این بازار وارد شوند. هیچوقت برای سرمایهگذاری در بورس دیر نیست و میتوان طی چند ماه آن را تا حدی فرا گرفت و سپس وارد بازار شد. همچنین با توجه به شرایط بازار صلاح نمیدانم که دارایی غیرنقدی خود مثلا مسکن، خودرو، طلا یا ارز را بخواهند به بازار بورس وارد کنند.