چرا روغن کم و گران شد؟

طی هفتههای اخیر اقلام اساسی سبد خانوار یکی پس از دیگری برای جا نماندن از قافله گرانیها با التهاباتی در بازار روبرو شده اند که روغن نباتی هم از این امر مستثنی نیست.

بازدیدهای میدانی از فروشگاهها و مغازههای سطح شهر نشان میدهد که قفسهها خالی از روغن جامد و مایع است که هر یک از فروشندگان دلایلی برای این امر مطرح میکنند، اما نکته اینجاست که کشور ما زیر فشار تحریم و جنگ نابرابر اقتصادی است که نه تنها صنعت روغن بلکه تمامی صنایع به علت مشکلات انتقال پول و تامین ارز با کمبود مواد اولیه روبرو هستند که همین موضوع التهاباتی در قیمت محصول نهایی در بازار ایجاد کرده است.

بررسیها از سطح بازار نشان میدهد که روغن نباتی در مغازهها بسیار نایاب است و در صورت موجودی در برخی مغازهها بیش از ۲ برابر قیمت درج شده بر روی کالا عرضه میشود که دبیر انجمن صنفی روغن نباتی تقاضای کاذب در برابر میزان عرضه، افزایش قیمت حلب، مشکلات تخصیص ارز به واردات روغن پالم و شیوع ویروس کرونا و افزایش ذخایر کشورهای هند و چین را از دلایل اصلی گرانی روغن در بازار مطرح میکند و این نوید را میدهد که ظرف هفتههای آتی با رایزنیهای صورت گرفته بازار روغن مجدد به آرامش میرسد.

چندی پیش قاسمعلی حسنی دبیر کل اتحادیه بنکداران مواد غذایی در واکنش به التهاب قیمت روغن در بازار اظهار کرد: اگرچه روغن با نرخ ۴۷ هزار تومانی درج شده بر روی کالا برای مصرف کننده نیست، اما با نرخ ۱۰۷ هزار تومان به وفور موجود است که این امر نشان میدهد اشکالاتی در سیستم توزیع رخ داده که برای رفع این مشکل دولت در جلسه مشترک باید از بخش خصوصی کمک بگیرد، دبیر انجمن صنفی روغن نباتی این موضوع را تایید میکند چرا که کارخانجات تولیدی با نرخ مصوب ستاد تنظیم بازار کالا را عرضه میکنند و تنها ممکن است به سبب وجود افراد واسطه نوساناتی در بازار رخ دهد که دستگاههای نظارتی با اعمال نظارت و بررسی بیشتر از سطح بازار باید از بروز چنین تخلفاتی جلوگیری کنند.

با وجود آنکه ۸۵ تا ۹۰ درصد روغن و دانههای روغنی مورد نیاز از خارج تامین میشود، وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی تولید برنامهای برای خوداتکایی ۷۰ درصدی و کاهش وابستگی به کشورهای بیگانه دارد که متاسفانه عوامل مختلفی همچون قیمت گذاری نامناسب خرید تضمینی، کمبود ماشین آلات و ادوات برداشت و کارخانههای فرآوری و ... سد راه تحقق این دستاورد مهم شده است، در حالیکه با کاهش سرانه مصرف روغن در مقایسه با سایر کشورها ارز کمتری برای واردات از کشور خارج میشود.

حال به سراغ مسئولان ذی ربط میرویم تا از آخرین جزئیات واردات روغن، علل گرانی و راهکار رفع بحران و رسیدن بازار به آرامش با خبر شویم:

افزایش قیمت روغن مقطعی است

امیر هوشنگ بیرشک دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی کشور از کاهش واردات روغن خبر داد و گفت: بنابر آمار ۶ ماهه گمرک، واردات روغن و دانههای روغنی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۰ درصد کاهش یافته است، اما این موضوع ارتباطی به بحث تولید ندارد.

وی افزود: با توجه به عرضه روغن از سوی بازرگانی دولتی به کارخانهها مقداری روغن تولید شده است و تنها به سبب چالش ارز و عدم تخصیص ارز قابل توجه به روغن پالم، تامین روغن حلب نیمه جامد ۴ تا ۵ کیلویی با مشکلاتی روبروست.

بیرشک با اشاره به دیگر دلایل گرانی روغن در بازار بیان کرد: با توجه به واردات ورق حلب با ارز نیما و افزایش قیمت هر کیلو ورق از ۱۴ هزار تومان به ۲۲ هزار تومان تا حدودی در تولید روغن جامد تاثیر گذاشته، اما تولید روغن مایع و خانوار در حال انجام است.

دبیر انجمن صنایع روغننباتی ادامه داد: با وجود آنکه کارخانجات، تولید خود را با نرخ مصوب عرضه میکنند، مسئولان نظارتی با اعمال نظارت بر بازار باید از گرانفروشی جلوگیری کنند چرا که عرضه با قیمتهای بالاتر از نرخ درج شده بر روی کالا از سوی افراد واسطه در بازار رخ میدهد.

وی با بیان اینکه افزایش ۲ برابری قیمت روغن خانوار مقطعی است، گفت: با برگزاری جلسات و رایزنیهایی که با بانک مرکزی و وزارت صمت داشتیم، تصمیماتی مبنی بر تخصیص ارز به واردات روغن پالم داشتیم که با این وجود ظرف هفتههای آینده آرامش به بازار باز میگردد.

به گفته بیرشک، علی رغم آنکه کارخانجات تولیدی، روغن نباتی را بر مبنای نرخ مصوب تنظیم بازار عرضه میکنند، اما به علت ازدیاد تقاضا و کمبود عرضه قیمت برای مصرف کننده افزایش یافته که ظرف هفتههای آتی مشکل مرتفع میشود.

این مقاممسئول از کمبود روغن صنف و صنعت خبر داد و گفت: با توجه به تقاضای کاذبی که برای خرید روغن در بازار ایجاد شده، قیمت محصول دچار التهاب در بازار شده است، درحالیکه در شرایط فعلی که کشور دچار تحریمهای ظالمانه و جنگ اقتصادی است، به مردم و صنوفی که روغن مصرف میکنند، توصیه میشود که تقاضای کاذب در بازار ایجاد نکنند تا برخی افراد به نرخهای غیر واقعی اقدام به عرضه روغن نکنند.

این مقام مسئول درباره اینکه آیا قیمت روغن نباتی تا پایان سال افزایش مییابد، بیان کرد: مولفههای متعددی در افزایش قیمت روغن نباتی تاثیر گذار است که امکان پیش بینی آن در بازار وجود ندارد. به عنوان مثال قیمت روغن پالم در بازارهای جهانی به یکباره ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش یافت چرا که با افت مزارع روسیه و شیوع ویروس کرونا کشورهای هند و چین ذخایر خود را افزایش دادند که این امر منجر به گرانی شد.

وی با اشاره به اینکه برنامه خاصی برای افزایش قیمت روغن تا پایان سال نداریم، افزود: این درحالی است که با استمرار این روند چارهای جز افزایش نیست، گرچه فضای جامعه نمیطلبد که دنبال این موضوع برویم.

دبیرانجمن صنفی روغن نباتی با اشاره به اینکه ۸۵ درصد روغن و دانه روغنی مورد نیاز از طریق واردات تامین میشود، بیان کرد: اگرچه با برنامه خوداتکایی وزارت جهاد کشاورزی تا حدودی فاصله داریم، اما سال به سال بهتر میشود. هر چند خوداتکایی ۱۰۰ درصدی امکان پذیر نیست.

نرخ خرید تضمینی دانههای روغنی سنخیتی با هزینه تولید ندارد/کمبود روغن در سایه واردات بیرویه و بیتوجهی به توسعه کشت در دانههای روغنی

علیرضا مهاجر مجری طرح دانههای روغنی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه نرخ دانههای روغنی با هزینههای تولید سنخیتی ندارد، اظهار کرد: دولت برای سال زراعی جدید نرخ خرید تضمینی هر کیلو کلزا را ۷ هزار و ۸۰۰ تومان اعلام کرد، درحالیکه نرخ آن باید ۱۲ تا ۱۳ هزار تومان باشد. همچنین نرخ خرید تضمینی هر کیلو سویا ۳ هزار و ۸۵۰ تومان است، درحالیکه سر زمین با نرخ ۱۲ هزار تومان از کشاورز خریداری میشود که این امر نشان میدهد عرضه و تقاضا بر قیمت گذاری دانههای روغنی حاکم است و متاسفانه دولت حداقل قیمت را برای خرید تضمینی اعلامکرده است.

مهاجر با اشاره به اینکه تولید کلزا در مناطق سردسیر را از دست دادیم، بیان کرد: با توجه به نرخ کنونی دانههای روغنی در بازار، تولید دانههای روغنی در مناطق معتدل و گرم با استقبال کشاورزان مواجه شده که انتظار میرود بخشی از برنامه اجرا شود.

مجری طرح دانههای روغنی آزادسازی قیمت دانههای روغنی را امری مهم در توسعه کشت برشمرد و گفت: امسال پیش بینی میشود که تولید کلزا به ۳۵۰ هزار تن، سویا ۸۰ هزارتن، کنجد ۶۰ هزارتن و آفتابگردان و گلرنگ به ۶۰ هزار تن برسد که با این وجود ۲۰ درصد روغن مورد نیاز در داخل تامین میشود.

مشاور وزیر جهاد کشاورزی با انتقاد از سرانه مصرف روغن در کشور گفت: هم اکنون سرانه مصرف روغن در کشور ما ۲۰ کیلوگرم است، درحالیکه متوسط مصرف جهانی ۱۲ کیلو است که با فرهنگ سازی سرانه مصرف باید به ۱۵ کیلوگرم برسد ، در صورت تحقق این امر ظرف سه سال آینده ۵۰ درصد و ۱۰ سال آینده ۷۰ تا ۸۰ درصد روغن مورد نیاز در داخل تامین میشود.

وی توسعه کشت دانههای روغنی را تنها راهکار جبران کمبود روغن در کشور اعلام کرد و افزود: با وجود هشدارهای مکرر به توسعه کشت دانههای روغنی، اما به سبب کافی بودن ارز در کشور اقدام به واردات روغن از کشورهای آمریکا، آرژانتین و برزیل میکردند که در شرایط فعلی تحریم به سبب کمبود ارز و مشکلات نقل و انتقال با چالشهایی در تامین مواجه شده اند، این در حالی است که مقاممعظم رهبری همواره بر حمایت از تولید داخل و اتکا به منابع داخلی تاکید دارند.

مجری طرح دانههای روغنی ادامه داد: با توجه به شرایط تحریم و کمبود ارز توسعه کشت دانههای روغنی تنها راهکار تامین روغن مورد نیاز در داخل محسوب میشود، در شرایط فعلی به سبب ذخایر مناسب کمبودی نداریم.

تامین ۹۵ درصد روغن مورد نیاز از خارج/چه عواملی مانع توسعه کشت دانههای روغنی شد؟

سید جعفر حسینی مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی نامناسب بودن قیمت خرید تضمینی را یکی از دلایل کاهش تولید دانههای روغنی اعلام کرد و گفت: با وجود هشدارهای مکرر مبنی بر نامناسب بودن قیمت دانههای روغنی همچون کلزا، آفتابگردان، سویا و کنجد با هزینههای تولید، اما گوش شنوایی وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه ۹۵ درصد روغن مورد نیاز داخل از طریق واردات تامین میشود، افزود: طی سالهای اخیر سیاست و برنامه مدونی برای افزایش سطح زیر کشت دانههای روغنی نداشتیم که این امر در کنار نامناسب بودن قیمت خرید تضمینی، کمبود ادوات و ماشین آلات برداشت کلزا و نبود بذر مناسب آفتابگردان و کارخانجات فرآوری موجب شد گیاه کم آب بر همچون آفتابگردان از چرخه تولید کشاورزان خارج و سویا به عنوان خوراک دام استفاده شود.

حسینی ادامه داد: با توجه به فقدان سیاست و برنامه مناسب برای توسعه کشت دانههای روغنی، قیمت گذاری نامناسب و الگوی کشت تعریف نشده با شکست تولید مواجه شدیم و تا زمانیکه نرخ محصولات واقعی نشود، استقبالی برای کشت وجود ندارد.

مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی با اشاره به اینکه زمان برای کشت کلزا را از دست دادهایم، بیان کرد: با توجه به کاهش استقبال کشاورزان به سطح زیرکشت مورد نظر وزارت جهاد در خصوص محصول کلزا نمیرسیم، اما برای آفتابگردان این امکان وجود دارد که با برنامهریزی مدون بخشی از روغن مورد نیاز را از این طریق تامین کنیم.

این مقاممسئول در پایان تصریح کرد: با وجود کشت کم آب بر همچون کنجد و کتان این امکان وجود دارد که با اعلام قیمت مناسب و مد نظر وزارت جهاد کشاورزی و بسته حمایتی ویژه دانه روغنی بتوان بخشی از روغن مورد نیاز را در داخل تامین کرد.