بررسی اقتصاد ایران در دهه ۹۰ / ارز مهم‌ترین مسئله

حسین درودیان در اولین نشست از سلسه نشستهای اقتصاد ایران در دهه ۹۰ پژوهشکده امور اقتصادی گفت: در سالهای ۸۰ تا ۹۹ نقدینگی به بالای ۲۷ درصد میرسد و پایه پولی خیلی تغییر آنچنانی نکرده است که حکایت از این دارد که در این زمان کم کم بدنه بانکی برای کنترل نقدینگی مستقلتر برخورد میکند. علل این امر ناشی از کاهش نسبت ذخیرههای قانونی، افت میزان کاربرد اسکناس، ایجاد بازار بین بانکی و ورود انگیزههای خصصصی است که آخرین عامل مهمترین عامل در تسلط بیشتر بانکها بر رشد نقدینگی است. به بیان دیگر، شاهد روند استقلال پایه پولی از بانک مرکزی در دهه ۸۰ هستیم.

مسکن مهر مهمترین رخداد پولی در سالهای ۹۰ و ۹۲

وی با بیان اینکه در دهه ۸۰ نرخهای بهره بانکی به سمت افزایش رفته است، افزود: تورم و وضعیت بخش حقیقی اقتصاد رابطه متقابلی با هم دارند و با افزایش تورم بخش واقعی اقتصاد هم دچار مشکل میشود. در سالهای ۹۰ تا ۹۲ به دلیل تحریمها مسائل ارزی ایجاد شد و سیاستهای پولی خاصی مورد بحث قرار نگرفت. در این دوره مسکن مهر به عنوان مهمترین رخداد پولی قابل ذکر دولت است و در این زمان بعد از سالها پایبنید دولت به کاهش نرخ بهره بانکی، سرانجام نرخ بهره بانکی افزایش یافت که هدف این اقدام کنترل نقدینگی بود.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در دوره ۹۲ تا ۹۷ گفتمان پولی جدید شکل گرفت تا تورم را کاهش بدهند که در این زمان ایدهای به نام سالم سازی نقدینگی با مضمون کاهش سهم پول بانک مرکزی در رشد کمیتهای پولی است. علاوه براین، نسبت بهره پرداختی بانکها در سالهای ۹۴ و ۹۵ از سال ۹۲ فراتر میرود و در مجموع جهش قابل توجهی پیدا میکند. تحولات سیاسی در دوره ۹۲ تا ۹۷ بیانگر ناکامی در مهار رشد نقدینگی است.

ارز مهمترین مسئله بانک مرکزی در ۳ سال اخیر

در ادامه این نشست، درودیان بیان کرد: در دهه ۶۰ و ۷۰ پایه پولی از نقدینگی بالا میرود و در دهه ۸۰ تا ۹۲ پایه پولی و نقدینگی تقریبا مستقل از هم عمل میکنند که در این دوره سپردهها در اثر کنش بانکهای خصوصی و پایه پولی بر اثر عملیات بودجهای دولت رشد میکند که در این مدت رابطه آنها معکوس میشود به این صورت که رشد سپردهها است که نقدینگی را زیاد میکند.

وی در پایان گفت: در سه سال اخیر دو اتفاق مهم و جدی در حوزه پولی چون بازگشت تحریمها، فشارهای سمت عرضه، تنگای ارزی رخ میدهد که باعث میشود، ارز به مساله اصلی بانک مرکزی تبدیل شد و سیاستگذاری از حوزه پولی منحرف میشود. در این شرایط رشد بالای نقدینگی در اثر فشارهای هزینه است. یکی از نکات مهم سیاستگذار در این دوره عدم تمایل به مهار تورم با انقباض و افزایش نرخ بهره در اثر تجربه دوره قبل است.