آغاز صادرات فراورده‌های نفتی تا دو هفته آینده

بر اساس آخرین آمار، صادرات فرآورده نفتی نسبت به سال 1391 تقریبا چهار برابر افزایش یافت و از ۵.۹ میلیون تن در سال 1391 به ۲۳ میلیون تن در سال 1398 رسید. در حوزه بنزین علی رغم اینکه تولید بنزین یورو ۴ و ۵ در سال ۱۳۹۱ صفر بود، در سال ۱۳۹۸ به بیش از ۷۶ میلیون لیتر رسید و در گازوئیل نیز تولید گازوئیل با کیفیت یورو از ۶ میلیون لیتر در اوایل سال ۱۳۹۲ به ۴۵ میلیون لیتر در سال ۱۳۹۸ افزایش یافت.

در این بین، ایران بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده بنزین خاورمیانه شناخته شد و بنزین خود را به افغانستان، پاکستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و اقلیم کردستان عراق به طور مستقیم صادر کرد؛ در سال ۱۳۹۶ تولید بنزین کشور ۵۹ میلیون لیتر بود و پالایشگاه ستاره خلیج فارس، سه میلیون لیتر بنزین در روز تولید میکرد، در سال ۱۳۹۸ متوسط تولید بنزین به ۱۰۷ میلیون لیتر در روز رسید که نیازمند ۱۲۰ میلیون لیتر ظرفیت عملیاتی است.

ایران در سال ۱۳۹۶ حدود ۱۷ میلیون لیتر بنزین در روز واردات داشت و اگر اقدامی برای خودکفایی صورت نمی گرفت، در سال ۱۳۹۸ واردات به ۴۰ میلیون لیتر در روز میرسید که با بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس، ایران در سال ۱۳۹۷ از واردات بنزین بینیاز شد و در شهریور سال ۱۳۹۸ به عنوان صادرکننده بنزین به کشورهای همسایه مطرح شدیم.

هرچند که ایران توانست اقدام کارسازی را در این حوزه انجام دهد اما به اعتقاد تحلیلگران نمیتوان از این واقعیت نیز چشم پوشی کرد که در حوزه پالایشگاه سازی آنطور که باید پیش نرفتهایم، آمار بیانگر این است که طی هشت سال گذشته در مجموع یک افت ۱۱درصدی در صنعت پالایش نفت کشور رخ داده، بدین ترتیب که از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۹ با سقوط ۲۱۴ هزار بشکه یک روند نزولی در میزان پالایش نفت خام در پالایشگاهها کشور به ثبت رسیده است.

طی هشت سال گذشته تنها پالایشگاه با خوراک میعانات گازی با ظرفیت روزانه ۴۰۰ هزار بشکه در روز وارد مدار تولید شده است. این درحالی است که اگر افزایش راندمان و میزان تولید ۹ پالایشگاه نفتی به موازات پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس افزایش مییافت میتوانست در دوره تحریم روند صادرات فرآوردههای نفتی رشد بسیار بیشتری پیدا کند و ارزآوری حاصل از آن میتوانست کمک شایانی به اقتصاد کشور کند.

به گفته تحلیلگران، باید گفت طی سالهای گذشته در شرایطی که تحریمهای یک جانبه غرب به کاهش شدید صادرات نفت خام کشور منجر شده بود انتظار می رفت که با تکیه بر اقداماتی چون بهینه سازی و نوسازی واحدهای پالایشی میزان بیشتری از ذخایر نفتی را پالایش کرد تا در نتیجه صادرات نیز رونق بیشتری بگیرد.

مجموعه این شرایط موجب شد تاجواد اوجی - وزیر نفت در شهریورماه اعلام کند که صادرات فرآوردههای نفتی از دو ماه گذشته متوقف شده است و ما هم این سیاست را ادامه خواهیم داد. در بخش بنزین نیز کاهش سطح ذخیرهسازیهای بنزین متوقف شده و در حال افزایش سطح ذخیرهسازیها هستیم.

به گفته وی، متأسفانه به لحاظ اینکه در بخش پالایشی و پتروپالایشگاهی سرمایهگذاری در صنعت نفت شکل نگرفته و تقریبا میتوان گفت ارقام تولید در حال نزدیک شدن به مصرف است، این نگرانی هم وجود دارد که پس از رفع شیوع ویروس همهگیر کرونا بیشک سفرها افزایش مییابد؛ بنابراین این موضوع نیز جزو اولویتها و برنامههای وزارت نفت است.

اکنون با گذشت پنج ماه از توقف صادرات فراوردههای نفتی، وزیر نفت وعده از سرگیری صادرات را تا دو هفته آینده داده است و به نظر می رسد که میزان محدودیت های تامین ذخایر داخلی کاهش یافته است.

سیاست و وعدههای وزیر نفت و مدیران جدید صنعت پالایش نفت کشور بیانگر توسعه پالایشگاهسازی است، آنطور که وزیر نفت وعده داده طی ۴ تا ۵ سال آینده ظرفیت پالایشی کشور ۱.۴ میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران نیز معتقد است توسعه صنایع پالایشی خط بطلانی بر تفکر سنتی خام فروشی است، در عین حال این اعتقاد را دارد که هرچه از خامفروشی منابع هیدروکربوری به سمت احداث پتروپالایشگاهها و پتروشیمیها وسپس توسعه صنایع تکمیلی حرکت کنیم، میزان ایجاد ارزش افزوده و اشتغالزایی و تحریمگریزی به ازای هر گامی که برداشته میشود به طورقابل ملاحظهای افزایش مییابد.

بر این اساس باید از این پس شاهد شکوفایی هرچه بیشتر صنعت پالایش نفت ایران و دور شدن هرچه بیشتر از خام فروشی باشیم و به نظر می رسد که برنامه های دولت در این راستا نیز کارساز باشد.