افزایش فروش نفت ایران و رشد مبادلات تجاری بدون برجام

افزایش فروش نفت ایران بازهم صدای غربیها را درآورد تا این بار گروهی از سناتورهای آمریکایی در نامهای خطاب به جو بایدن اعتراف کنند که نهتنها تحریمها نتوانسته راه توسعه و پیشرفت ایران را سد کند بلکه «افزایش صادرات نفت ایران اهرمهای فشار آمریکا در مذاکرات هستهای در وین را تضعیف میکند.

موضوع فروش نفت و ارتباط با همسایگان که در دولت قبلی به حیطه بحرانی رسیده بود و به دلیل مدیریت لیبرالی غربگرایان، افق دور از دسترسی داشت در دولت سیزدهم رنگی نو به خود گرفت و توسعه مناسبات تجاری و اقتصادی با سایر کشورها بهویژه کشورهای منطقه، چین و روسیه و... و همچنین افزایش ۴۰ درصدی صادرات نفتی، این امید را بارور کرد که خنثیسازی تحریمها میتواند حال بد اقتصاد کشور را التیام بخشد.

شکست فشار حداکثری و رو شدن دست خالی آمریکا

رشد مبادلات تجاری و افزایش فروش نفت طی چند ماه گذشته باعث شد تا تیم مذاکرهکننده ایران در دور جدید مذاکرات دست برتر را در اختیار داشته و بر شروط و مطالبات اساسی ملت ایران پایداری کنند.

بر این اساس طرفهای غربی وقتی دیدند تحریمها ناکارآمد شده و کارزار فشار حداکثری علیه ایران شکست خورده است طی ماهها و هفتههای گذشته به تعیین ضربالاجلهای پیدرپی و فشار به تیم مذاکرهکننده ایران روی آوردند تا دست خالی آمریکا بیش از این رو نشود.

رویکرد جدید دستگاه دیپلماسی کشورمان بهویژه در دیپلماسی اقتصادی سبب شده تا این گزاره در آمریکا و طرفهای غربی تقویت شود که اولاً نهتنها فشار حداکثری علیه ایران شکست خورده بلکه به قول نشریه آمریکایی اکونومیست «این ایران است که آمریکا را تحتفشار حداکثری خود قرار داده است» و ثانیاً ایران معطل برجام نمانده و قطار دیپلماسی کشورمان متوقف در وین نیست.

بر همین اساس بود که سید ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور حدود دو هفته پیش در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی نوشت: «هرچند پیگیری برای رفع تحریمها دستور کار جدی دولت است، اما در دولت سیزدهم تلاش برای خنثیسازی تحریمها موکول به مذاکرات نشده، بهنحویکه امروز و در همین شرایط تحریم، فروش نفت ما بهقدری افزایش داشته که دیگر نگرانی نداریم و درآمد حاصل از آن نیز در حال بازگشت به کشور است.»

او پیش از آن نیز در حاشیه سفر استانی خود به هرمزگان گفته بود که «صادرات نفتی ایران به حدی افزایش یافته که ما دیگر نگران صادرات آن نیستیم. صادرات نفت در دولت سیزدهم ۴۰ درصد افزایش یافته و پول حاصل از صادرات نیز در حال بازگشت به کشور است.»

رئیسجمهور ۱۹ دیماه هم طی سخنانی در مجلس شورای اسلامی به بهبود وضعیت صادرات نفتی پرداخت و گفت: باید خداوند را شاکر باشیم که ۴۰ درصد افزایش صادرات غیرنفتی داریم و اینها از اقداماتی است که باید درباره آن تلاش کرد که افزایش یابد چون سهم ما در اقتصاد منطقه بسیار بالاست و این سهم الآن به حدی که باید باشد نرسیده است.

رئیسی با اعلام اینکه صادرات نفتی و میعانات گازی افزایش یافته است، خاطرنشان کرد: در این زمینه نیز افزایش داریم و برخی بعضاً گلهمند بودند که «نمیشود و مگر میشود که این کار صورت بگیرد؟» ولی خداوند عنایت کرد و صورت گرفت و ارز حاصل از صادرات در بازگشت است و منابع ارزی رو به افزایش است.

عصبانیت برخی از بهبود فروش نفت

اظهارات رسمی مقامات ارشد کشور مبنی بر گشایشهای حال و آینده در حوزه فروش نفت و مناسبات تجاری و اقتصادی ایران با سایر کشورها، واقعیتی است که برخی آن را برنتافتند و در برخی محافل رسانهای و شبکههای مجازی آن را زیر سؤال بردند.

روزنامه «شرق» با طرح چندین شبهه نوشت: «ازآنجاییکه آمار فروش نفت ایران به شکل رسمی منتشر نمیشود، مشخص نیست ۴۰ درصد بیشتر از چه مقداری؟ نسبت به چه دورهای؟ به نسبت مدت مشابه سال گذشته؟ از ابتدای دراختیارگرفتن دولت؟ به نسبت کل تاریخ فروش نفت ایران؟ همچنین مشخص نیست این پول چگونه «در حال برگشتن» است. به دلار و یورو؟ به ین؟ از طریق کدام راه مالی؟»

همچنین «عبدالناصر همتی» رئیسسابق بانک مرکزی، نقش دولت سیزدهم در بیاثر کردن تحریم را بیتأثیر خواند و در توئیتی نوشت: خبر افزایش ۴۰ درصدی ارزش صادرات نفت ایران خبری امیدبخش و در جهت کاهش تأثیر تحریمهای ظالمانه بر بودجه و اقتصاد کشور، مؤثر است، اما نکته مهم این است که قیمت جهانی نفت و فرآوردههای نفتی در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ بیش از ۶۰ درصد افزایش داشته است. حال سؤال این است که سهم تلاش دولت سیزدهم در خنثیسازی تحریم (و افزایش ۴۰ درصدی درآمدهای نفتی) چقدر بوده است؟

روزنامه «آفتاب یزد» هم چند روز پیش در مطلبی با عنوان «آیا صادرات نفت ایران بیشتر شده است؟» به طرح شبهاتی درخصوص بهبود وضعیت فروش نفت کشور پرداخت و نوشت: «به نظر میرسد آمار اشتباهی از صادرات نفت در اختیار ابراهیم رئیسی قرار گرفته و بعد هم وزیر نفت درصدد تأیید آن برآمده است. چراکه واقعیت آن است که میزان صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم افزایش نداشته است.»

افزایش ۴۰ درصدی فروش نفت بدون برجام

در پاسخ به شبهات بود که جواد اوجی، وزیر نفت در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی نوشت: «ریاست محترم جمهور بهدرستی از افزایش ۴۰ درصدی «میزان» صادرات نفت در دولت سیزدهم خبر دادهاند. همچنین علی صالحآبادی رئیسکل بانک مرکزی با حضور در برنامه تلویزیونی خاطرنشان کرد: حجم فروش نفت و فرآوردههای ما نسبت به قبل خیلی بهتر شده و قطعاً سال آینده وضعیت اقتصادی بهتری خواهیم داشت.

محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران هم طی اظهاراتی به تشریح سیاستها و اقدامات جدید مدیریت منابع و تولیدات نفتی کشور در دولت سیزدهم مانند «استفاده از مدلهای متنوع بازاریابی»، «افزایش تعداد بازارهای صادراتی»، «استفاده از تمام ظرفیتها، حتی بخش خصوصی»، «افزایش خرید چین از ایران»، «فزایش کشش بازار برای خرید نفت ایران» پرداخت و گفت: «میزان فروش نفت خام و میعانات گازی در مقایسه با چند ماه گذشته یا در مقایسه با قبل از دولت سیزدهم افزایش قابلتوجهی داشته و تمام مطالبات حاصل از فروش نفت و میعانات گازی را هم دریافت میکنیم.»

او در پاسخ به اینکه آیا ظرف سه ماه فروش نفت افزایش داشته است، گفت «بله، بهطوریکه ظرف همین مدت فروش ما بالاتر از ۴۰ درصد رشد داشته است... البته میزان فروش میعانات ما چند برابر شده است. این ۴۰ درصد ازنظر کمی بوده، اما الحمدالله قیمت نفت هم بالا رفته، حتی اگر قیمت نفت ثابت هم میبود، ما مقدار را ۴۰ درصد بالا بردهایم.»

گفتنی است که ادعای روزنامه آفتاب یزد هم واکنش روابط عمومی شرکت ملی نفت را به دنبال داشت. در بخشی از جوابیه شرکت ملی نفت آمده بود: «دراینباره بار دیگر با تأکید بر محدودیتهای رسانهای انتشار این دستاوردها، نظر نگارنده را به آمار منتشرشده و مستندات رسانههای غربی جلب میکند که باوجود عداوت دیرینه، بر افزایش حجمی میزان صادرات نفت کشورمان صحه گذاردهاند: ازجمله گزارشهای منتشرشده از سوی ردیابی نفتکشها و خبرگزاری رویترز در ماه ژانویه، بهوضوح بر این نکته تأکید داشتهاند که تعداد نفتکشهایی که نفت ایران را به چین انتقال میدهند، در چند ماه اخیر بیشتر شده است.

در روزهای اخیر همچنین خبرگزاری بلومبرگ از افزایش ۵۳ درصدی صادرات نفت ایران و ونزوئلا به چین طی سال گذشته میلادی خبر داده و نوشته است که چند ماهی است پالایشگاههای مستقل و کوچک چینی حجم نفت بیشتری را از این دو کشور خریداری میکنند. بر اساس آمارهای شرکت اطلاعات کالا کپلر نیز چین در سال گذشته میلادی رویهمرفته ۳۲۴ میلیون بشکه نفت (معادل حدود ۸۸۷ هزار بشکه در روز) از ایران و ونزوئلا خریداری کرده که ۵۳ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ است. تخمین شرکت کپلر این است که ایران در سال ۲۰۲۱ دو برابر سال ۲۰۲۰ نفت صادر کرده و چین بزرگترین خریدار نفت ایران در این دوره بوده است. مقتضی است که مقاصد فروش نفت ایران بسیار بیشتر از کشور چین بوده و هماکنون بخش قابلملاحظهای از دیگر کشورها نیز به فهرست مقاصد صادراتی نفت ایران اضافه شدهاند.»

درخواست ۱۰ سناتور آمریکایی از بایدن برای سختگیری بیشتر در قبال ایران

افزایش فروش نفت و رشد مبادلات تجاری ایران نهتنها به مذاق مدعیان اصلاحات خوش نیامده و پادوهای داخلی غرب را به تکاپوانداخته تا پیشرفتهای تجاری و اقتصادی حاصلشده در دولت رئیسی را زیر سؤال ببرند بلکه باعث نگرانی تعدادی از سناتورهای آمریکایی شده تا از رئیسجمهور کشورشان بخواهند که درخصوص اجرای تحریمهای نفتی ایران سختگیری بیشتری اعمال کند!

گروهی از سناتورهای آمریکایی دیروز شنبه ۹ بهمن در نامهای خطاب به جو بایدن رئیسجمهور آمریکا با انتقاد از افزایش صادرات نفتی ایران، خواستار اجرای سختگیرانهتر تحریمهای نفتی علیه این کشور، اقدامات تنبیهی علیه نفتکشهای رو به افزایش حامل نفت ایران و خریداران این محمولهها شدند.

سناتورها در این نامه که به امضای ۱۰ عضو مجلس سنای آمریکا، ازجمله تام کاتن سناتور جمهوریخواه رسیده است، همچنین هشدار دادهاند که افزایش صادرات نفت ایران اهرمهای فشار آمریکا در مذاکرات هستهای در وین را تضعیف میکند.

چهار برابر شدن روابط اقتصادی با برخی کشورها شاید نگرانی آمریکایی پر بیراه نباشد چه آنکه دولت سیزدهم نشان داده نگاه جمهوری اسلامی برخلاف دولت پیشین تنها معطوف به غرب نیست و توسعه روابط با کشورهای همسایه و کشورهای مانند چین و روسیه با جدیدت بیشتر پیگیری میشود.

آیتالله رئیسی، رئیسجمهور ۱۹ دیماه جاری وقتی در دفاع از لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ در مجلس شورای اسلامی حضور یافت در بخشی از سخنانش به توازن در سیاست خارجی بهویژه نسبت به همسایگان اشاره کرد و گفت: جمهوری اسلامی توازن در سیاست خارجی را دنبال میکند. روابط اقتصادی ما با برخی کشورها در ۴ ماه اخیر حدود ۴ برابر افزایش یافته است.

گفتنی است سفر اخیر رئیسی به روسیه، سفر امیرعبداللهیان به چین، عمان و قطر، توافق چهارجانبه ایران، عمان، ترکمنستان و ازبکستان و... نمونههای دیگری از پیشرفت و تقویت دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم است.

بر اساس گزارشهای اخیر که برخی رسانهها مانند والاستریت ژورنال نیز بر آن صحه گذاشتند، «ایران در حال امضای قرارداد با چند کشور آسیایی و غیر آسیایی برای سوآپ نفت و گاز خود با کالاهایی است که به آنها نیاز دارد و مقامات ایران میگویند اجرا شدن این قراردادها به این کشور کمک میکند تحریمهای آمریکا را دور بزند. اخیراً ایران با سریلانکا به توافقی رسید که طبق آن، این کشور آسیایی پول نفت دریافت شده از ایران را با تحویل چای و برخی دیگر کالاها تسویه میکند. دو ماه پیش ایران با پاکستان به توافقی مشابه رسید که طبق آن پاکستان در ازای گازی که از ایران دریافت میکند برنج به این کشور تحویل میدهد. مقامات ایران همچنین گفتهاند با شرکتهای ترکیهای به توافق رسیدهاند تا در ازای صادرات نفت و گاز به ترکیه، این شرکتها در ایران مسکن بسازند.»

طبق گزارش والاستریت ژورنال، «رئیسی برخلاف روحانی که دولتش مایل بود زمینه سرمایهگذاری کشورهای غربی در ایران را فراهم کند گفته است که تمایل دارد با کشورهای غیر غربی رابطه برقرار کند و به کشورهایی نظیر چین و روسیه بهعنوان شرکای بلندمدت برای فروش نفت و خرید سلاح نگاه میکند. به نظر میرسد تلاشهای اخیر ایران سبب شده درآمد ارزی بیشتری به این کشور وارد شود. بنا به گزارش ارائهشده از سوی گمرک ایران، در ۸ ماه منتهی به ماه نوامبر ارزش کالاهایی که از مرزهای این کشور عبور کرده به ۳۳ میلیارد دلار رسیده که رشد ۴۵ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان میدهد.»

ثبت رکورد ۴ میلیارد دلاری گردش تجاری ایران و روسیه در سال ۲۰۲۱

رستم ژیگانشین، نماینده تجاری روسیه در ایران دو روز پیش در گفتوگو با تاس اعلام کرد که احتمالاً گردش تجاری دو کشور تا پایان سال ۲۰۲۱ به رقم بیسابقه ۴ میلیارد دلار رسیده است.

وی گفت: گردش تجاری (ایران و روسیه) در طول ۱۱ ماه اول ۲۰۲۱ نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۸۹.۴ درصد افزایش یافت و به ۳.۷۶ میلیارد دلار رسید.

ژیگانشین افزود: محصولات کشاورزی حدود ۸۰ درصد از گردش تجاری دو کشور را به خود اختصاص میدهد. در وهله اول، غلات و محصولات روغنی در صادرات ما افزایش یافت. صادرات واکسنها را میتوان در میان موقعیتهای جدید مورد توجه قرار داد – عرضه ما به ایران دراین ارتباط درمجموع ۴۵ میلیون دلار بوده است.

این مقام روسیه گفت: اجرای پروژههای خاصی در حوزه انرژی در حال انجام است که در سال ۲۰۲۱ فعالتر شدند. این امر رشد گردش مالی در سال گذشته را تقویت کرد.

وی گفت: در وهله نخست، سبزیجات، میوهجات، خشکبار و آجیل محصولاتی هستند که از ایران وارد میشوند، همچنین یک منبع آگاه به خبرگزاری یونهاپ کرهجنوبی گفت قرار است از ماه آینده میلادی مذاکراتی در سطح کارگروه در سئول تشکیل و اختلاف میان تهران و سئول بر سر داراییهای مسدود شده ایران بررسی شود.

علاوهبر اینها اخیراً چین آمار رسمی واردات نفت از ایران را اعلام کرد. بر اساس گزارشی که رویترز منتشر کرد، چین در دسامبر سال ۲۰۲۱، ۲۶۰ هزار تن نفت از ایران وارد کرده است. البته هنوز معلوم نیست، کدام شرکت چینی و در کدام بندر این نفت را وارد و تخلیه کرده است. آمارهای غیررسمی اما حاکی از آن است که چین از ماه آگوست تا اکتبر ۲۰۲۱ بهطور متوسط روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت از ایران وارد کرده و به نظر میرسد. ارزیابیها و اطلاعات خطوط کشتیرانی حاکی از آن است که چین حدود ۶ درصد از نفت موردنیاز خود را از ایران تأمین میکند.

آمارهای رسمی مقامها و رسانههای خارجی درباره نوع و حجم مبادلات تجاری با ایران حاکی از آن است که سایر کشورها به دنبال توسعه روابط اقتصادی با ایران بوده و تیغ تحریمها و تهدیدهای آمریکا علیه ایران و سایر کشورها کند شده است. از سوی دیگر اعترافات مقامات، رسانهها واندیشکدههای خارجی مبنی بر شکست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران، گشایشهای اخیر ارزی، رشد مبادلات تجاری و تقویت روابط با همسایگان و از همه مهمتر عصبانیت غرب و پادوهای غربی و... همگی نشان میدهد که دولت سیزدهم با دستفرمان جدیدش، در مسیر درست دیپلماسی قرار گرفته است.