واکاوی دلایل گرانی و کمبود روغن در بازار با وجود واردات بیش از نیاز کشور

روغن خوراکی در بازار تا حدودی کم شده و قیمتها نیز چند نرخه است برخی روغن را به قیمت مصوب و بسیاری بالاتر از نرخ تعیین شده میفروشند، این در حالی است که مسئولان میگویند تولید و واردات روغن بیش از نیاز کشور بوده و هیچ مجوزی هم برای افزایش قیمت صادر نشده است و این جای سوال است که دلیل کمبود در برخی از استانها و افزایش قیمت چیست؟

قیمت روغن در برخی از شهرستانهای کشور با افزایش غیرمجاز روبهرو بوده است. در همین راستا گفته میشود در شهرستانهای عسلویه و دیر در استان بوشهر، مشکلات گرانفروشی و کمبود این کالای اساسی گزارش شده است.

طبق گزارش رسیده در شهر بردستان، مغازهدارانی از شهر کنگان هر بطری روغن خوراکی را مجبورند ۵ هزار تومان بیشتر از قیمت بازار خریداری کنند. به همین دلیل نگرانی از احتمال تکرار وضعیت نابسامان بازار روغن خوراکی همچون سال گذشته در روزهای آتی وجود دارد و کمبود، عرضه قطرهچکانی و عدم سفارشگیری توسط شرکتهای تولیدکننده روغن خوراکی باعث ایجاد نگرانیهایی شده است.

افزایش قیمت روغن غیرقانونی است

دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران درباره وضعیت این روزهای بازار روغن میگوید: افزایش قیمت این محصول در روزهای اخیر غیرقانونی است.

امیرهوشنگ بیرشک در پاسخ به اینکه دلیل کاهش عرضه روغن در بازار و افزایش قیمت چیست؟ گفت: «هیچ مجوزی برای افزایش قیمت روغن نباتی داده نشده و در صورت مشاهده هر گونه گرانفروشی دستگاههای ذیربط باید با متخلفان برخورد کنند.»

واردات 2 میلیون تن روغن در 11 ماه نخست

علاوه بر این به گواه آمار گمرک، میزان واردات روغن در 11 ماه گذشته بیش از 2 میلیون تن بوده که بیش از نیاز کشور وارد شده و این نشان میدهد که کمبودی در بازار نباید وجود داشته باشد.

سرپرست دفتر بازرسی و نظارت بر کالاهای اساسی وزارت جهاد کشاورزی نیز فراوانی روغن در کشور را تایید می کند و میگوید: هیچ کمبودی وجود ندارد اما مشکل ذخیره در انبارها است، کارخانهای بوده که از آذرماه محصول را در انبار نگه داشته در حالی که تا یک هفته باید به بازار عرضه کند.

کشور 90 درصد نیاز خود به روغن را وارد میکند و حدود 10 درصد نیز در داخل تولید میشود.

پس با این دو فرض که «مجوز افزایش قیمت صادر نشده است» و «میزان روغن در داخل کشور بیش از نیاز است» دلایل گرانی و کمبود روغن را بررسی میکنیم.

روغن در انبارها احتکار شده است

گزارشها حاکی است که انبارهای کشور مملو از روغن است اما اینها به بازار راه پیدا نمیکنند تا برخی در کمبود بازار قیمتها را بالا بکشند، یعنی در حقیقت روغنی که با ارز 4200 تومانی وارد بازار شده تا به قیمت مناسب دست مصرفکننده برسد را عدهای سودجو احتکار کردهاند تا سود کلانی را به جیب بزنند.

امروز وزارت جهاد کشاورزی خبری منتشر کرد که رئیس سازمان تعزیرات حکومتی در بازدید سرزده از کارخانه روغن نباتی، گفته است: ۳۰۰ تن روغن کنجد تاریخ مصرف گذشته در این کارخانه کشف شده که دستور پلمپ انبار صادر شده است.

بر اساس این گزارش، احمد اصانلو، معاون وزیر دادگستری و رئیس سازمان تعزیرات حکومتی به همراه مسعود امرالهی سرپرست دفتر بازرسی و نظارت بر کالاهای اساسی وزارت جهاد کشاورزی به صورت سرزده از شرکت مارگارین تولید کننده انواع روغن خوراکی بازدید کرده اند و متوجه احتکار روغن نباتی در این انبارها شده اند.

عرضه روغن خارج از شبکه قانونی و فروش به چندین نرخ

تخلفات این کارخانه محدود به احتکار نبوده بلکه بالغ بر ۷۰ هزار تن عرضه خارج از شبکه به همراه امتناع از عرضه داشته و همچنین اقدام به فروش دو نرخی کالا کرده است.

هنوز اعلام نشده که آیا تخلفات گرانفروشی و یا احتکار کالا در انبارها تنها در این شرکت بوده یا شرکتهای دیگری نیز مرتکب چنین تخلفاتی شدهاند.

کارخانهها در مدت تعیین شده روغن را به بازار نمیدهند

سرپرست دفتر بازرسی و نظارت بر کالاهای اساسی وزارت جهاد کشاورزی نیز در این بازدید سرزده با تأکید بر اینکه ۱۰۰ درصد روغنهای وارداتی با ارز ۴۲۰۰ تومانی انجام میشود و باید به قیمت مصوب به فروش برسد، گفت: روغن خوراکی به فراوانی در کشور وجود دارد و کارخانهها باید عرضه این محصول را سرعت دهند.

به گفته مسعود امرالهی، اگر کارخانهای بیش از یک ماه عرضه را نگه دارد و برنامهریزی کند تا پس از حذف ارز ترجیحی آن را توزیع کند، احتکار کرده است.

وی با بیان اینکه در این کارخانه روغنهای تولیدی از ۲ آذر ماه موجود بوده و توزیع نشده است، تصریح کرد: نباید پس از تولید، این محصول بیش از یک هفته در انبارها ذخیره شود؛ ما کمبودی در بازار نداریم؛ البته هفته پایانی سال تقاضا برای این محصول زیاد است که باید عرضه انجام شود.

وی ادامه داد: روز گذشته فروشگاههای زنجیرهای و هماکنون کارخانههای روغن مورد نظارت قرار گرفته است و در سراسر کشور نیز گشتهای تعزیرات به همراه بازرسان وزارت جهاد کشاورزی؛ بازرسیهای لازم در این خصوص را انجام میدهند.

دپو روغن در انبارها

پس از اینکه مجلس عنان اصلاح ارز ترجیحی را به دولت سپرد برخی پیشبینی میکنند که قیمتها در آینده افزایش یابد بنابراین از هم اکنون انبارها را پر کردهاند، تا پس از رشد قیمتها سود بیشتری بگیرند. البته چنین هیجانی در خانوارها هم ایجاد شده است و خرید خود را بیشتر کردهاند یعنی اکنون روغن بسیاری در انبارهای بزرگ و نیز خانهها مانده و کمبود تصنعی در بازار ایجاد کرده است.

رشد جهانی قیمت روغن، تحریکی برای گرانفروشی

از سوی دیگر رشد جهانی قیمت در یک سال اخیر پس از شیوع کرونا تقریبا 100 درصد شد و پس از تحولات روسیه و اوکراین هم شتاب بیشتری گرفت. این دو کشور بزرگترین صادرکنندگان روغن در جهان هستند و این نگرانی ایجاد کرده که عرضه جهانی روغن در آینده کمتر میشود و برخی به این بهانه قیمتها در داخل افزایش دادهاند.

اما نکته اینجاست که کشور ارز 4200 تومانی برای واردات دانههای روغنی و روغن اختصاص میدهد و شاید به قیمت بالاتر از خارجیها بخرد اما به قیمت ثابت در داخل توزیع میکند و این استدلال از سوی برخیها برای گرانفروشی محلی از اعراب ندارد ضمن اینکه روغن از محصولاتی است که چون ارز دولتی داده میشود قیمتگذاری دارد و کسی نباید از آن تخطی کند.

قاچاق روغن خوراکی به کشورهای همسایه

گزارشها حاکی است که بخشی از روغن کشور به همسایهها قاچاق میشود و دلیل آن ارزان بودن روغن در داخل به دلیل پرداخت ارز 4200 تومانی است، گزارشهایی وجود دارد که روغن به کشورهای پاکستان، افغانستان، عراق و کشورهای آسیای میانه قاچاق میشود.

مصرف روغن قبل از اختصاص ارز 4200 تومانی 1.4 میلیون تن در کشور بود که پس از آن به بیش از 2 میلیون تن رسیده است. و این آمار نشان میدهد که پس از اختصاص ارز دولتی میزان واردات بیشتر شده و شکاف 600 هزار تنی بین واردات و مصرف وجود دارد و به اذعان بسیاری این میزان به خارج از کشور قاچاق میشود که در صحبتهای مسئولان هم بارها به صادرات محصولات وارداتی با ارز ترجیحی، اشاره شده است.