صفر تا صد برنامه صنعت نفت برای پالایشگاه‌های فراسرزمینی

یکی از اهداف اصلی در حوزه انرژی، جلوگیری از خامفروشی بوده که با سرمایهگذاری در پالایشگاههای فراسرزمینی میتوان به این هدف دست یافت. از اقدامهای مهم وزارت نفت در حوزه انرژی، صدور خدمات فنی و مهندسی به سایر کشورها است. این خدمات در پالایشگاهها برای توسعه میدانها و گسترش فناوری استفاده میشود.

شرکتهای دانشبنیان نیز در صدور خدمات فنی و مهندسی در حوزه انرژی، همکاری لازم را با وزارت نفت داشته و از همه ظرفیتها استفاده کردهاند، همچنین سرمایهگذاری ما در سایر کشورها ممکن است بهصورت صدور خدمات فنی و مهندسی، یا بهصورت سهام باشد. در هر صورت یکی از اهداف اصلی در حوزه انرژی، جلوگیری از خامفروشی است که با سرمایهگذاری در پالایشگاههای فراسرزمینی میتوان به این هدف دست یافت.

سهامداری ایران با کشورهای آمریکای لاتین و آسیای میانه صورت میگیرد که ممکن است این سهامداری به روشهای مختلف انجام شود، ما با کشورهایی همچون ترکمنستان و آذربایجان بحث سوآپ گاز، با ونزوئلا همکاری پالایشگاهی و با ازبکستان توسعه میدانها را داریم، همه این ارتباطات در قالب سرمایهگذاری فراسرزمینی انجام میشود. ارتباط با این کشورها میتواند از خامفروشی جلوگیری کند و در بیاثر کردن تحریمها مؤثر باشد.

در این بین وزارت نفت در این مدت توانسته است با سرمایهگذاری فراسرزمینی، همچنین فروش نفت و وصول درآمدها یکی از ستونهای مهم اقتصادی دولت باشد. اواخر اردیبهشتماه امسال، جواد اوجی، وزیر نفت اعلام کرد: برای نخستین بار آرزوی چند ده ساله کارشناسان صنعت نفت برای در اختیار گرفتن پالایشگاههای فراسرزمینی از طریق دیپلماسی فعال انرژی محقق شده و بازارهای جدید و جذابی برای نفت، میعانات گازی و فرآوردههای نفتی ایران حاصل شده که در این زمینه به توفیقهای بزرگی دست یافتهایم که نشاندهنده اهتمام وزارت نفت بر استفاده از همه ظرفیتهای موجود در جهان است.

به گفته وی، بسیاری از پالایشگاههای ونزوئلا بهدلیل تحریم، دچار مشکل هستند و کارشناسان خارجی این پالایشگاهها را ترک کردند و در بهرهبرداری، تعمیرات و اورهال این پالایشگاهها مشکل ایجاد شده و از آن زمان با ظرفیت اسمی کار نمیکنند. در این پالایشگاهها، با صادرات نفت خام سنگین که مشتری کمتری دارد، نفت ما میتواند با نفت فوق سنگین آنها ترکیب شود. صادرات فرآوردههای نفتی، میعانات گازی، محصولات پتروشیمی نیز در همین حین دنبال میشود. از طرفی با صادرات خدمات فنی و مهندسی پالایشگاه آنها نیز میتواند با یک تغییر ساده یا یک تعمیرات اولیه به ظرفیت اسمی بازگردد که برای این کار ما متخصصان و ادوات و تجهیزات مورد نیاز را داریم.

وزیر نفت اوایل اردیبهشتماه امسال برای توسعه همکاریهای بینالمللی و گسترش مرزهای دیپلماسی عازم کشورهای آمریکای لاتین شد و در جریان این سفر قرارداد اولیه تکمیل ظرفیت پالایشگاه دولتی ۱۴۰ هزار بشکهای «الپالیتو» در ایالت کارابوبو به ارزش ۱۱۰ میلیون یورو با هدف تأمین تجهیزات پالایشگاهی و کمک به تعمیرات اساسی آن به امضا رسید. طبق قرارداد دو کشور، منابع مالی این پروژه از سوی شرکت نیکو و خوراک نفت خام این پالایشگاه با مشارکت شرکت ملی نفت ایران از طریق شرکت نیکو تأمین میشود. پالایشگاه «الپالیتو» کوچکترین پالایشگاه نفتی در ونزوئلاست که بیش از ۵۰ درصد ظرفیت آن خالی است.

استفاده از ظرفیت خالی پالایشگاه فراسرزمینی اما تنها به «الپالیتو» ختم نمیشود. وزارت نفت برای تعمیر پالایشگاه «پاراگوانا»، بزرگترین پالایشگاه نفتی ونزوئلا با ظرفیت ۹۵۵ هزار بشکه در روز آماده شده است. مجتمع پالایشگاه پاراگوانا مستقر در پونتو فیجو ونزوئلا است که بهعنوان سومین پالایشگاه جهان شناخته میشود. این مجتمع پالایشی، از سه پالایشگاه به نامهای پالایشگاه اوای، پالایشگاه کادون و پالایشگاه گرانده تشکیل شده است. این پالایشگاه پس از تحریم ونزوئلا و عدم تعمیرات اساسی، فرسوده و از کار افتاده شده است.

سومین پالایشگاهی که ایران برنامه استفاده از ظرفیت آن را دارد پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکهای به نام «بولیوار سوپریم سوئنو» در نیکاراگوئه است. حجم سرمایهگذاری این پالایشگاه ۴ میلیارد دلار برآورد میشود، البته زمین و تأسیسات اساسی برای ایجاد این پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکهای از سالها پیش وجود دارد که بهدلیل تحریمهای آمریکا نیمهکاره رها شده است. چهارمین و پنجمین پالایشگاه نیز دو پالایشگاه «بخارا» و «فرغانه» در ازبکستان است. این پالایشگاهها با ۵۰ درصد ظرفیت کار میکنند و حالا با کمک خدمات فنی و مهندسی و دانش ایرانی، این ظرفیت کامل بازسازی خواهد شد و فرصتی برای پالایشگاهداری فراسرزمینی در اختیار ایران قرار خواهد داد.

اما ششمین پالایشگاه، پالایشگاه الفروقلس سوریه است. مطالعات ساخت این پالایشگاه ۱۴۰ هزار بشکهای در سوریه پایان یافته است و پس از آماده شدن دیگر شرایط، با سرمایهگذاری مشترک وارد مرحله جدید خواهد شد.

مرتضی بهروزی فر، کارشناس ارشد حوزه انرژی در این رابطه به ایسنا گفت: مساله پالایش فراسرزمینی بار اول نیست که اتفاق میافتد، در گذشته نیز این موضوع مطرح بوده و اکنون نیز مطرح است، اما در نظر داشته باشید، اینکه تصور کنیم با داشتن پالایشگاه فراسرزمینی میتوانیم تحریمها را دور بزنیم عملا امکان پذیر نیست. اما در شرایطی که همه چیز درست باشد و مشکل تحریم و تعامل وجود نداشته باشد قطعا وجود سیستم پالایشی فراسرزمینی و حتی سیستم توزیع فرآوردههای نفتی و داشتن یک شبکه پالایشی در یک کشور خارجی و یا در اتحادیه اروپا میتواند تامین کننده منافع ملی ایران باشد.

وی افزود نباید گمان شود که از این طریق میتوانیم تحریمها را دور بزنیم برآورد اشتباهی است، مگر در کشورهایی که تحریم هستند و تعاملی با دنیا ندارند، بیشک در این کشورها میتوان اقداماتی را انجام داد که منافعی نیز برای کشور به دنبال دارد.

این کارشناس ارشد حوزه انرژی با اشاره به ایجاد پالایشگاه فراسرزمینی در روسیه و چین، گفت: باتوجه به اینکه روسیه صادرکننده فراورده نفتی است و مصرف کننده نیست امکان انجام این کار در این کشور وجود ندارد، اگر روسیه تنها صادرکننده گاز بود و نفت نداشت میتوانستیم با ایجاد پالایشگاه و شبکه توزیع منفعت بدست آوریم اما درنظر داشته باشید که روسیه یکی از بزرگترین صادرکنندگان فراوردههای نفتی دنیا شناخته شده و اگر تحریم باشد آنچه در این کشور تولید میشود نیز تحریم است و این تصور که میتوان در آنجا پالایشگاه داشت و به اروپا صادرات داشته باشیم بیمنطق است.

بهروزیفر ادامه داد: در چین نیز تا زمانی که تحت تحریم هستیم امکان انجام چنین کاری را نخواهیم داشت، عملا در کشورهایی که مصرف کنننده بزرگ انرژی هستند امکان حضور نداریم، اینکه گمان شود مجوزی از کشور چین دریافت و بتوانیم در آنجا پالایشگاه احداث کنیم، در صورت امکان، شرایط انتقال نفت به این کشور و پالایش آن وجود نخواهد داشت و قطعا با مشکلات متعددی مواجه خواهیم شد.

به گفته وی، چند دهه قبل در آفریقای جنوبی پالایشگاه داشتیم، اما به دلیل تحریمهای شورای امنیت، ایران نتوانست نفت خود را منتقل کند و در نهایت مجبور به فروش پالایشگاه شدیم، الزام اینکه پالایشگاهی در تملک ایران است حتما نفت ما نیز در آنجا پالایش شود وجود ندارد. اکنون یک پالایشگاه در هند وجود دارد که بخشی از سهام آن مربوط به ایران است اما یک قطره نفت ایران در آنجا پالایش نشده است.

این کارشناس ارشد حوزه انرژی با تاکید بر اینکه در مجموع گام نهادن در مسیر دیپلماسی انرژی و فعال شدن پالایشگاه فراسرزمینی میتواند اقدام مثبتی برای ایران باشد، گفت: نگاه واقعبینانه در این بخش میتواند کمک رسان باشد، در صورت فراهم شدن زیرساختهای لازم میتوانیم در این بخش گامهای بیشتری را برداریم.