لغو ممنوعیت سفر عربستانی‌ها به ایران پس از ۷ سال

حرمتالله رفیعی با اشاره به امضاء بیانیه مشترک ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط و بازگشایی سفارتخانهها و کنسولگریهای ایران و عربستان، اظهار کرد: روابط ایران و عربستان تقریبا پس از هفت سال، درحال برقراری است. یکی از مطالبات بخش خصوصی در تمام این سالها، برقراری دوباره روابط ایران و عربستان و گسترش رفت و آمد بین دو کشور بوده است. پس از امضاء بیانیه مشترک، نیز دیدارهای خوبی با موضوع برقراری مسیر هوایی مستقیم بین دو کشور انجام شده و مذاکرات و توافقهای اولیهای درباره برقراری پرواز مستقیم بین برخی شهرهای ایران و عربستان صورت گرفته و به نظر میرسد که طرف مقابل خیلی جدی و با اراده است و دولتها هم مصمم هستند.

به گفته او، برقراری پرواز مستقیم در مسیر دمام ـ مشهد و تهران، از جمله موضوع این مذاکرات بوده است و احتمالا بزودی این مسیر هوایی مستقیم بین دو کشور برقرار شود.

رفیعی با اشاره به قطع رابطه عربستان و تاثیر آن بر روابط گردشگری دو کشور و توقف سفر شیعیان به ایران، اظهار کرد: با توجه به ممنوعیت مسافرتی که از سوی عربستان در سالهای نخست قطع رابطه دیپلماتیک ایجاد شد، بخش زیادی از عربستانیها امکان سفر به ایران را از دست دادند، البته در سالهای مؤخر بعضی از شهروندان عربستانی از طریق کشورهای دیگر به ایران سفر کردند.

او گفت: عربستان در موضوع گردشگری بسیار جدی عمل میکند، پیشبینی میشود با امضاء بیانیه مشترک بین دو کشور و بازگشایی سفارتخانهها و کنسولگریهای ایران و عربستان، سوای روابط زیارتی، تعاملات گردشگری دو کشور نیز گسترش یابد و رفتوآمد مسافران و گردشگران بین ایران و عربستان با ویزای توریستی آسان شود. حتی این احتمال میرود با ویزای توریستی عربستان امکان سفرهای زیارتی مثل عمره برای شهروندان ایرانی نیز فراهم شود؛ چرا که عربستان درحال حاضر این امتیاز را برای دیگر شهروندان جهان قائل شده است.

رییس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران درباره تغییراتی که در سطح روابط توریستی ایران با دیگر کشورهای عربی پیشبینی شده است، اظهار کرد: یقینا پس از عادی شدن روابط ایران و عربستان، دیگر کشورهای عربی که روابطشان را با ایران به سطح ضعیفی رسانده بودند، به سرعت به حالت قبل بازمیگردند و به نظر میرسد این فرایند چندان زمانبر نباشد.

روابط دیپلماتیک ایران و عربستان از ژانویه ۲۰۱۶ (۱۳۹۴) پس از اعتراض به اعدام «شیخ نمر»، روحانی شیعه در عربستان و تعرض به سفارت و کنسولگریهای این کشور در مشهد و تهران، قطع شد. متعاقب آن کشورهای بحرین، سودان، جیبوتی و سومالی روابط خود را با ایران قطع کردند و کویت، قطر و اردن نیز سفرای خود را فراخواندند و امارات هم سطح نمایندگی خود را به کاردار کاهش داد.

عربستان پس از آن در بیانیهای رسمی تأکید کرد که سفر شهروندانش به ایران ممنوع است. مدیرکل اداره گذرنامه عربستان به اتباع این کشور هشدار داد: «بدون مجوز این اداره، شهروندان عربستانی حق سفر به یمن، سوریه، اراضی اشغالی تحت کنترل رژیم صهیونیستی، تایلند و ایران را ندارند.»

با وجود این هشدار و جریمه مالی، برخی شهروندان عربستانی از طریق کویت و یا امارات همچنان به ایران سفر میکردند که بیشترین انگیزه آنها نیز سفر زیارتی به مشهد بود، در سال ۲۰۲۰ (۱۴۰۰) امور خارجه عربستان بار دیگر اخطار داد: «عبور از کشور سوم برای رسیدن به کشورهای ممنوعه، یا داشتن مُهر ورود و خروج این شش کشور، «جرم» است.»

عربستان این ممنوعیت را متوجه شهروندان کویت، امارات، بحرین و دیگر کشورهای عربی همپیمان با خود نیز دانست.

با توقف سفر شهروندان عربستانی به ایران، سرمایهگذاران عرب نیز پروژههایی که در برخی شهرهای ایران از جمله مشهد آغاز کرده بودند، نیمهکاره رها کرده و یا به شرکای ایرانی خود واگذار کردند.

پس از آن، هتلداران شهر مشهد که یکی از اصلیترین مقاصد این دسته از گردشگران بودند، معترف شدند که خسارت مالی سنگینی را به علت توقف سفر شهروندان کشورهای عربی به ویژه عربستانیها متحمل شدهاند و رییس اتحادیه هتلداران خراسان رضوی نیز از به فروش گذاشته شدن ۷۰ هتل در شهر مشهد خبر داد.

بنابر اظهارات هتلداران شهر مشهد تا پیش از برقراری این ممنوعیت و قطع روابط تهران و ریاض و تیره شدن فضای سیاسی میان ایران و کشورهای حوزه خلیجفارس، مشهد هر سال میزبان حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار گردشگر از کشورهای عربی بود و شرکتهای بحرینی و عربستانی بیش از ۱۰ هتل ۴ و ۵ ستاره را به صورت سالانه در مشهد اجاره میکردند.

بنا به اظهارات مسؤولان گردشگری نیز ایران از سال ۱۳۹۵ به بعد حدود ۵۰ درصد از بازار گردشگری کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس را از دست داده بود و در سالهایی شمار سفر گردشگران عربستانی به ایران نیز صفر شده بود.

اکنون در بیانیه مشترکی که بین ایران و عربستان امضا شده، به طور مشخص تاکید شده است که «دو طرف توافق کردند نمایندگیهای دو کشور در زمان مورد توافق، بازگشایی شود و اقدامات لازم را برای گشایش سفارتخانههای دو کشور در ریاض و تهران و سرکنسولگریهای این دو کشور در جده و مشهد صورت دهند.»

همچنین «دو طرف توافق کردند هماهنگیهای لازم را میان هیأتهای فنی برای بررسی راههای گسترش همکاری میان دو کشور، از جمله از سرگیری پروازها و سفرهای متقابل هیأتهای رسمی و بخش خصوصی، تسهیل اعطای روادید برای شهروندان دو کشور از جمله روادید عمره، ادامه دهند.»

به دنبال این توافق انجام شده میان تهران و ریاض در چین برای از سرگیری روابط، روز شنبه ۱۹ فروردین ماه ۱۴۰۲، یک هیات فنی از عربستان برای بازدید از سفارت این کشور در تهران و بررسی مکانیزم بازگشایی آن و همچنین بازگشایی کنسولگری عربستان در مشهد، به تهران سفر کرد و متقابلا یک هیأت از ایران به عربستان سفر کرد و درهای سفارت ایران در شهر ریاض پس از هفت سال گشوده شد. مدیرکل خلیج فارس وزارت خارجه که از او به عنوام سفیر احتمالی ایران در عربستان نام برده شده است نیز گفت: «تلاش تهران بر این است که تا قبل از فرارسیدن ایام حج تمتع و تا اواخر ماه شوال، فعالیت سفارت ایران در ریاض و سرکنسولگری کشورمان در جده نیز از سرگرفته شود.»