یوان چین جای دلار می نشیند؟

شبکه خبری راشاتودی در گزارشی تحلیلی تأکید کرد که در سالهای اخیر، چندین اقتصاد بزرگ جهان از جمله روسیه و ایران و حتی متحدان آمریکا مانند عربستان استفاده از یوان را آغاز کردهاند که این امر سلطه دلار را در تجارت جهانی به خطر انداخته است.

در این گزارش آمده است: هنگامی که ذخایر ارزی روسیه مسدود شد و دسترسی این کشور به سیستم پیام رسانی سوئیفت پس از جنگ با اوکراین قطع شد، مسکو برای تسویه حسابهای بین المللی خود، به گزینههای دیگری از جمله یوان روی آورد.

با این حال، روسیه به هیچ وجه در استفاده از ارز چین تنها نیست. در سالهای اخیر، چندین اقتصاد بزرگ جهانی دیگر نیز استفاده از یوان را آغاز کردهاند یا در حال بررسی این اقدام هستند. از آنجایی که روسیه و بسیاری از کشورهای دیگر به دنبال رهایی از سلطه دلار هستند، استفاده از یوان در حال گسترش است.

راشاتودی در گزارشی بررسی کرده است که کدام کشورهای بزرگ در تجارت خارجی خود به پول چین روی آوردهاند.

روسیه

روسیه از نظر استفاده از یوان پیشتاز است. مسکو با تحمل بار سنگین تحریمهای شدید غرب که اساساً این کشور را از تسویه حسابهای یورویی و دلاری محروم کرده است، به طور فزاینده ای از یوان در تجارت خارجی خود استفاده می کند.

بر اساس جدیدترین اطلاعات موجود از بانک مرکزی روسیه، تا ژوئیه 2023، در 34 درصد واردات و 25 درصد از صادرات روسیه از ارز چین استفاده شده است.

بخشی از این افزایش به دلیل افزایش واردات از خود چین است، اما استفاده از یوان برای تسویه حساب واردات از کشورهای ثالث - کشورهایی که خطوط سوآپ آنها با بانک مرکزی چین باز است - نیز افزایش یافته است.

با این حال، نفوذ یوان در روسیه بسیار فراتر از تسویه حسابهای تجاری است. روسیه اکنون سومین مرکز بزرگ تسویه معاملات یوان در خارج از چین است.

یوان تبدیل به پرمعامله ترین ارز در بورس مسکو شده است، در حالی که اولین صندوق مبادلهای با یوان در ژانویه 2023 در این بورس راه اندازی شد.

یوان پس از بازسازی صندوق ثروت دولتی روسیه در اواخر سال 2022 که با هدف کاهش مواجهه روسیه با ارز کشورهای به اصطلاح غیردوست (آنهایی که از تحریم ها حمایت می کنند) صورت گرفت، اکنون جایگاه برجستهتری در این صندوق دارد.

تعدادی از شرکتهای بزرگ روسی همچنین اوراق قرضه با یوان را در دو سال گذشته عرضه کردهاند، اقدامی که بر اهمیت فزاینده این ارز فراتر از تجارت تاکید میکند.

ایران

ایران نیز مانند روسیه اساساً از سیستم مالی غرب جدا شده و مدتهاست که به دنبال جایگزینهایی برای این سیستم است. چین در سال 2012 شروع به خرید نفت از ایران با پرداخت یوان کرد و دو کشور در مورد تقویت تسویه تجارت با ارز ملی در حال مذاکره بودند.

با این حال، همانطور که احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد ایران گفته است، هنوز کار زیادی برای تسهیل روند استفاده از ارز چین باقی مانده است. در عین حال، در سال 2018، ایران در اقدامی که شاید ارزش نمادین داشته باشد، دلار را با یوان در پلت فرم رسمی گزارش نرخ ارز خود جایگزین کرد.

آرژانتین

چین و آرژانتین یک خط سوآپ دوجانبه به ارزش 11 میلیارد دلار در سال 2014 افتتاح کردند. این خط به دو کشور اجازه میدهد تا ارزها را با نرخ بهره و نرخ ارز از پیش تعیین شده مبادله کنند. در آوریل 2023، آرژانتین به 1.04 میلیارد دلار یوان برای پرداخت هزینه واردات از چین دسترسی پیدا کرد.

این سقف بعدا تمدید شد تا بوئنوس آیرس به بودجه بیشتری دسترسی داشته باشد. برای آرژانتین، که ذخایر ارزی آن تمام شده و سابقه نکولهایش سرمایهگذاران را در مورد وامدهی ناامید کرده است، دسترسی به منابع مالی به یوان گاهی یک راه نجات حیاتی بوده است.

آرژانتین همچنین از یوان برای پرداخت بدهیهای خود به صندوق بینالمللی پول استفاده کرده است که این اولین باری است که یک کشور آمریکای جنوبی از ارز چین برای تسویه تعهدات بدهی خود استفاده میکند. این موضوع نقطه عطف مهمی است که احتمالاً راه را برای استفاده گستردهتر از یوان فراتر از تسویه تجاری باز میکند.

گزارش کارمندان صندوق بین المللی پول از اوت 2023 نشان میدهد که این خط سوآپ با چین بخش قابل توجهی از ذخایر بانک مرکزی آرژانتین را تشکیل میدهد (خطوط سوآپ موجود را می توان جزو ذخایر ارزی محاسبه کرد) و منبع مهم نقدینگی کوتاه مدت برای پرداخت بدهی و تامین مالی واردات است. این امر به ویژه با توجه به ذخایر ارزی بسیار پایین آرژانتین مهم بوده است.

عربستان سعودی

از میان بسیاری از خطوط سواپ ارزی که چین در دهه گذشته با بانکهای مرکزی در سراسر جهان باز کرده است، مسلماً هیچ یک به اندازه خطی که در نوامبر گذشته با عربستان سعودی راهاندازی شد، تاثیر گذار نبوده است. ارزش این خط 50 میلیارد یوان (6.98 میلیارد دلار) است.

اگرچه این مبلغ به خودی خود نسبت به حجم تجارت بین دو کشور زیاد نیست، اما با توجه به نقش حیاتی عربستان در پیدایش سیستم به اصطلاح دلار نفتی، این حرکت بسیار نمادین است. علاوه بر این، بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که این خط سواپ ارزی تنها آغاز راه است و پکن و ریاض ممکن است همکاریهای بسیار بزرگتری در این زمینه داشته باشند.

چین در سال 2011 از آمریکا به عنوان بزرگترین شریک تجاری عربستان پیشی گرفت و در آن سال بیش از 64 میلیارد دلار کالا مبادله کرد. این کشورها متعاقباً گردش مالی خود را افزایش دادند که در سال 2022 از مرز 100 میلیارد دلار گذشت.

عربستان سعودی در سال 2020 به بزرگترین تأمین کننده نفت چین تبدیل شد، اگرچه در سال 2023 روسیه از این کشور پادشاهی پیشی گرفت. برای عربستان سعودی، معامله سوآپ ارزی فرصتی برای تنوع بخشیدن به ذخایر ارز خارجی این کشور محسوب میشود.

عربستان سعودی به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت جهان، مدتهاست که به دلار آمریکا به عنوان منبع اصلی ارز خود برای معاملات نفتی وابسته بوده است.

گزارش وال استریت ژورنال در می 2022 نشان داد که این دو کشور در حال مذاکره در مورد راه اندازی خط سواپ ارزی برای واردات نفت عربستان به یوان هستند. تاکنون چیزی اعلام نشده است، اما خط سوآپ اخیراً افتتاح شده به وضوح زمینه را برای چنین اقدامی فراهم می کند.

تغییر قیمتگذاری نفت عربستان به یوآن ضربهای به دلار نفتی محسوب میشود؛ دلار نفتی که از دهه 1970 یعنی زمانی که ریاض نفت خود را فقط به دلار قیمتگذاری میکرد، پشتوانه اصلی سلطه دلار بوده است.

برزیل

در فوریه 2023، برازیلیا و پکن نیز به توافق رسیدند تا ترتیبات تسویه حساب به یوآن را در برزیل ایجاد کنند و بدین ترتیب راه را برای استفاده از پول چین در تسویه حساب ها هموار کنند. اندکی پس از آن، برزیل همچنین به معادل چینی سیستم پیام رسانی سوئیفت، یعنی سیستم پرداخت بین بانکی برون مرزی دسترسی پیدا کرد.

در ماه آوریل، چین و برزیل به توافقی برای سواپ ارزی دست یافتند که به طور کامل دلار را به عنوان یک واسطه حذف کرد.