مشارکت خارجی‌‌ها در مالکیت خودروسازی ایران

حدود 36 سال از پیروزی انقلاب اسلامی میگذرد و در این مدت صنعت خودروسازی کشور هرچند همواره با انتقادهایی از سوی مصرف کنندگان و کارشناسان روبرو بوده است، اما در واقع از دوره مونتاژکاری به سمت بومی سازی تولیدات و طراحی خودروهای داخلی حرکت کرده است.

تولد سمند، رانا و تیبا نمونهای از حرکت از مونتاژکاری به سمت تولید داخل بود هرچند در این پروژهها از پلتفرمهای خارجی کمک گرفته شد.

با گذشت نیم قرن از شکلگیری صنعت خودروسازی در ایران، توقف تولید خودروهای مونتاژی در حالی به یک دغدغه برای خودروسازان تبدیل شده که با توجه به اهمیت تولید ملی، تاکنون گامهای کوچکی در جهت بومی سازی این صنعت صورت گرفته است که چندان درخور صنعت ایرانی و کارشناسان داخلی که از سطح دانش بالایی برخوردارند، نیست.

در کنار تلاشی که طی سالهای بعد از پیروزی انقلاب برای رشد صنعت خودروسازی صورت گرفته است، نگاهی به وضعیت تولید خودرو در ایران نشان دهنده وابستگی شدید این صنعت به شرکتهای خارجی است، در عین حال خودروسازان ایرانی در انتخاب شرکای خارجی خود تمام اختیارات را منحصر به تولیدکنندگان یک یا دو کشور کرده و این شرکای خارجی از انحصار قابل توجهی در تأمین قطعه شریک ایرانی خود برخوردارند.

این در حالی است که طبق اصول اقتصادی، محدود کردن تأمین قطعات به یک شرکت خاص، به صلاح نیست و این تکمنبع بودن باعث میشود تا شرکت خارجی هر زمان که اراده کرد نسبت به محدود کردن یا قطع تحویل قطعه اقدام کند.

از سویی، خودروسازان ایرانی در انتخاب شرکای خود به سراغ کشورهایی رفتهاند که سابقه بدی در روابط سیاسی خود با ایران داشتهاند و هر زمان که توانستهاند منابع مالی کشورها را چپاول کردهاند.

در این میان، اخیراً رئیس جمهور از واگذاری مالکیت خودروسازیهای داخل به خودروسازان خارجی خبر داده و گفته است: «برنامه استراتژیک ما برای صنعت خودرو، انجام سرمایهگذاریهای مشترک با خودروسازان عمده بینالمللی و تلاش برای کسب سهم در بازار کشورهای همجوار، ارتقای تکنولوژیک صنعت خودرو و صنعت قطعهسازی، اتصال صنعت قطعهسازی به زنجیره تولید خودرو در سطح بینالمللی و افزایش سهم ایران در صادرات جهانی قطعات و نهایتاً تبدیل ایران به یک بازیگر مهم در بازار جهانی قطعات خودرو است. با توجه به بازار رو به گسترش خودرو در ایران و همچنین در منطقه، ما به طور جدی شرکتهای بزرگ تولید خودرو را به بهرهگیری از این فرصت دعوت میکنیم و بنا داریم تا با ارائه پیشنهادهای جذاب، این شرکتها را در مالکیت شرکتهای خودروساز داخلی شریک کنیم.»

این در حالی است که چند سالی است که خودروسازان ایرانی شعار "تولید خودروی ملی" را جزء برنامههای خود اعلام میکنند اما در عمل، اتفاق قابل قبولی رخ نداده و بیشتر شاهد تولید محصولات مونتاژی و تحت لیسانس خودروسازان خارجی هستیم.

در نتیجه وابستگی خودروسازان ایرانی به شرکتهای خارجی باعث شده تا با بروز کوچکترین اتفاق، تأمین قطعات این گونه خودروها با مشکل روبرو شود و توقف خط تولید اتفاق بیفتد.

در این شرایط، صنعت خودروی ایران تا حدی توانسته به تولید داخلی بپردازد، هرچند باز هم پشت این تولید، شرکتهای خارجی دیده میشوند.

بعد از سمند، خودروهایی مانند رانا و تیبا از جمله محصولاتی هستند که کمتر میتوان رد پای خارجیها را در تولید آنها دید.

به این ترتیب، باید گفت پس از گذشت نیم قرن از فعالیت صنعت خودروسازی و پس از آنکه در پی تحریمها، صنعت خودروسازی کمی به سمت اتکا به قطعهسازان داخلی و جدیداً نیز به سمت طراحی خودرو حرکت کرده است، سپردن دوباره صنعت ایران به شرکتهای خارجی و حتی سپردن مالکیت شرکتهای ایرانی به طرفهای خارجی امر قابل قبولی نیست.

در این وضعیت بهتر است به جای اینکه به دنبال سپردن خودروسازان ایرانی به خارجیها برای حل مشکلاتشان باشیم، فکری اساسی برای حل مشکلات این صنعت کنیم و با اعمال مدیریتی قوی در شرکتهای خودروساز، راه را برای تقویت این صنعت و همچنین تأمین نیاز مشتریان بازار انحصاری خودروهای داخلی فراهم کنیم تا یکی از اهداف پیروزی انقلاب که دستیابی به تولیدی ملی و بومی است، فراهم شود.