ناپایداری در اقتصاد جهان

بازارهای بزرگ سهام در بیشتر ایام سال 2013 از کیفیتی افسانهای برخوردار شدند. آنها به مدد محرکهای پولی و خوشبینی روزافزون نسبت به رشد جهانی، افزایشی بودند.

شاخص استاندارد اند پورز 500 آمریکا در سال گذشته تا 30 درصد رشد کرد و شاخص نیکی ژاپن رشد 57 درصدی را تجربه کرد. اما طی یک ماه اخیر، این افسانه ناگهان از بین رفت. از آغاز ماه ژانویه بیش از 3 تریلیون دلار از ارزش سهام جهان کاسته شده است. شاخص استاندارد اند پورز 500 کاهشی حدود 5 درصدی را تجربه کرد، شاخص نیکی 14 درصد کاهش یافت و شاخص بازارهای نوظهور، اماسسیآی، تا حدود 9 درصد افت کرد. این موضوع که سرمایهگذاران پس از افزایشهای شدید باید به سودهایی که بهدست آوردند اکتفا کنند، چندان شگفت آور نیست. ارزش سهام آمریکا در ابتدا بسیار بالا به نظر میرسید: شاخص استاندارد اند پورز، سال 2013 را در شرایطی به پایان رساند که ارزشش 25 برابر سود ده سالهاش بود، و این خیلی بیشتر از میانگین تاریخی یعنی رقم 16 بود. اما چند خبر بد اقتصادی اخیرا موجب نگرانیهایی شده است. بهعنوان مثال به سختی میتوان یک دلیل اقتصادی قانعکننده برای این موضوع پیدا کرد که چرا یک گزارش ضعیف از تولیدات آمریکا موجب میشود که شاخص نیکی ژاپن در یک روز تا بیش از 4 درصد افت کند.

معمولا قیمتها در نوسانند اما در نهایت این اقتصاد است که تعیینکننده سرنوشت آنها است. این همان نقطهای است که اگر در آن بیش از حد خوشبینی نشان دهید، اشتباه کردهاید. معمولا اقتصاددانان در پیشبینی لحظههای تغییرات ناگهانی رشد اقتصادی بد عمل میکنند. حتی اگر این عملکرد بد آنها از این پس تکرار نشود، باید اذعان داشت که کاهش در ارزش داراییها چشمانداز رشد در سال جاری را مخدوش کرده است. این بهویژه در مورد بازارهای نوظهور صدق میکند که در آنها شرایط اعتبارات دشوارتر است و سرمایه خارجی چندان به وفور یافت نمیشود. اما قیمت کالاها هم رو به کاهش است.

قیمت آهن و اوره در ماه ژانویه تا بیش از 8 درصد سقوط کرد. با وجود همه اینها در مجموع برآورد نشریه اکونومیست این است که روزهای تیره و تار برای سرمایهگذاران به پایان رسیده است. تنها چند مورد خبر بد به این معنا نیست که احیای اقتصادی آمریکا متوقف شده است. رشد اقتصادی چین کند شده است، اما احتمال یک رکود ناگهانی در حد بسیار ضعیف است. گر چه سایر بازارهای نوظهور هم در پی چین رشد کندی را در سال 2014 تجربه خواهند کرد، اما به سمت یک فروپاشی وسیع پیش نمیروند. گمانهزنیهای روز افزونی مطرح میشود که از تسهیل بیشتر سیاست های پولی در اروپا و ژاپن حکایت دارد. به احتمال زیاد رشد اقتصادی جهان در سال جاری میلادی از رشد اقتصادی 3 درصدی جهان سبقت خواهد گرفت. فعلا شرایط بیشتر به یک نوسان شبیه است تا به یک افت ناگهانی. تاکنون چشمانداز اقتصاد آمریکا مهمترین دلیل برای این پیشبینی بود. بهدلیل آنکه ایالات متحده سکاندار احیای اقتصادی جهان است، ضعف پایدار در شرایط اقتصادی میتوانست به معنای چشماندازی شوم و ترسناک برای اقتصاد جهان باشد. اما شرایط فعلی چنین نیست. آمار بد مربوط به ماه ژانویه- از سفارشهای کم بخش تولید گرفته تا فروش ضعیف خودرو – تا حدودی میتواند به شرایط بد آب و هوایی مربوط باشد.

آمریکاییها زمستان سختی را پشت سر گذاشتهاند که فعالیتهای اقتصادی را مختل کرد. بنابراین دلیلی وجود ندارد که انتظار یک رکود ناگهانی را داشته باشیم. پیشبینی میشود رشد اقتصادی امسال بیشتر از روند 3 درصدی سال گذشته باشد. اما یک دلیل برای اینکه سرمایهگذاران از این موضوع هیجانزده نمیشوند این است که افزایش شدید رشد اقتصادی مورد انتظار نیست. رشد اقتصادی ایالات متحده در پایان سال 2013 به 2/3 درصد رسید. چند ماهه نخست سال 2014 رشد ضعیفتری را نشان خواهد داد. البته به نظر میرسد که میانگین نرخ رشد در کل سال 2014 از میانگین 9/1 درصدی سال گذشته متجاوز خواهد شد. اقتصاد چین هم به وضوح در حال کند شدن است. جدیدترین شاخص خرید مدیران نشان میدهد که فعالیتهای کارخانهای در پایینترین سطح شش ماهه است. پرسش این است که تا چه حد و با چه سرعتی این کند شدن پیش میرود. بسیاری از سرمایهگذاران نگران «فرود سخت» این اقتصاد هستند. اما بیشتر به نظر میرسد که اقتصاد چین در حال کند شدن است نه در حال ورود به رکود. احیای اقتصادی جهان از وضعیت سلامت فاصله دارد چون بیش از حد به آمریکا وابسته است و هنوز بهخاطر چین در خطر است و هنوز هم مورد حمایت تسهیل سیاستهای پولی است. به بیان دیگر هنوز اقتصاد جهان به شدت ناپایدار است.