جوش شیرین - baking soda

جوش شیرین یا بیکربنات سدیم با فرمول NaHCO_۳ یکی از نمکهای سدیم در ترکیب با کربنیک اسید است که تنها یک هیدروژن اسیدی این ترکیب با سدیم جایگزین شدهاست. این ترکیب، بیبو و بیطعم است که کمی دارای خاصیت بازی است و به صورت پودر سپید یا بلورین است. بیکربنات جاذب رطوبت و بوگیر است. این ترکیب ماده برای متخلخل کردن خمیر نان استفاده میشود و نیز برای کم کردن اسید معده و درمان سوزش آن به کار میرود.

در دمای معمولی ۱۰٫۳ گرم از این ماده در ۱۰۰ گرم آب حل میشود. اما در اتانول به مقدار کم محلول است.

جوش شیرین در آب یک آمفوتر است. یعنی در آب میتواند به عنوان اسید یا باز رفتار کند. رفتار اسیدی آن به سبب وجود هیدروژن در ترکیبش است که در صنایع مختلف به عنوان آزادکننده کاربرد دارد.

بیشترین استفاده از بیکربنات سدیم در فرآوری انواع بکینگ پودر است. مقدار اضافی از خمیر جوش شیرین بطور مؤثر در پاک کردن و سائیدن سطوح میتواند استفاده گردد. استفاده از این ماده در ترکیب خمیر دندان به رفع تدریجی لکههای دندان و سفید شدن آنها کمک میکند. در صنایع غذایی، تولید نوشابههای گازدار به عنوان منبع، صنایع پاک کنندههای خانگی و در کپسولهای خاموش کننده آتش بکار میرود. همچنین به عنوان باز دارنده در مواد منفجره استفاده میشود. در صنعت نساجی برای عمل آوردن نخهای پشمی و ابریشمی استفاده میشود. همچنین میتواند به عنوان پاک کننده و ساینده ملایم در صورتی که ایجاد حساسیت نکند برای زیبایی پوست بکار رود. ضمن آنکه جوش شیرین به عنوان یک مکمل خوراکی در جیره غذایی دام و طیور می تواند در جهت جلوگیری از اختلالات متابولیکی و تغذیه ای بکار برده شود.

خوردن این ماده بیضرر است مگر اینکه به مقدار خیلی زیاد باشد. بوییدن آن ممکن است سبب سوزش بینی یا گلو شود. در اثر تماس با پوستهای حساس ممکن است باعث خارش یا سوزش پوست شود. در اثر تماس با چشم ممکن است سبب ایجاد سوزش و سرخی در چشم شود. استفاده از جوش شیرین در پخت همه نوع نان و شیرینی مضر است.