سرنوشت زمین 27 هزار میلیاردی فرودگاه مهرآباد

پهنه پروازی مهرآباد، بزرگترین و گرانقیمتترین قطعه زمین موجود در تهران بهحساب میآید که با احتساب نرخ اراضی مسکونی، حدود 27 هزار میلیارد تومان ارزش دارد. دولت و شهرداری درباره تغییر یا تثبیت کاربری عرصه مهرآباد اختلافنظر دارند.

پاسخ دولت به پیشنهاد شهرداری: انتقال «مهرآباد» منتفی شد

طرحی که شهرداری تهران ماه گذشته و درست یک روز بعد از حادثه سقوط هواپیمای آنتونوف140، درباره فرودگاه مهرآباد اعلام کرد، از نظر مقامات مسوول در دولت، مردود و غیرقابل اجرا ارزیابی شد.

نتایج مطالعات کارشناسی وزارت راه و شهرسازی و شورای شهر تهران نشان میدهد تغییر کاربری بزرگترین زمین پروازی پایتخت با حداقل ارزش 27 هزار میلیارد تومان فعلا منتفی است. تامین هزینه چند هزار میلیاردی و هماهنگی دستگاههای مختلف برای اجرای طرح از جمله دلایلی است که بر مبنای آن کارشناسان تا 10 سال آینده امکان انتقال فرودگاه را مردود اعلام کردهاند.

شهرداری تهران بیستم مرداد امسال در واکنش به پرواز نافرجام یک هواپیمای مسافری و سقوط آن در حوالی مهرآباد، منطقه پروازی اطراف فرودگاه را به لحاظ دو نوع آلودگی هوا و صوتی و همچنین خطر سوانح هوایی، برای ساکنان این منطقه ناامن تشخیص داد و با اشاره به مطالعهای که پیشتر از سوی مراکز وابسته به شهرداری در این زمینه انجام شده بود، از آمادگی برای انتقال فرودگاه مهرآباد به بیرون از محدوده تهران خبر داد. در اطلاعیه شهرداری، به نوعی، موضوع تامین مالی بخشی از هزینههای انتقال فرودگاه نیز گنجانده شده بود.

به گزارش «دنیای اقتصاد» نیمه تابستان امسال سقوط هواپیمای آنتونوف 140 تنها چند دقیقه بعد از برخاستن سبب شد بحث تازهای میان دولتمردان و مدیران شهری در حوزه صنعت هوایی کشور باز شود. این بار برخلاف حوادث هوایی گذشته که هر بار بحث فرسودگی ناوگان هوایی کشور را مورد انتقاد قرار میدادند و بعد از مدتی به فراموشی سپرده میشد، سوژهای جدید در قالب طرح «انتقال فرودگاه مهرآباد» به موضوع داغ محافل مدیریتی کشور تبدیل و مطالعات امکانسنجی اجرای آن در دستگاههای مختلف آغاز شد. گروهی مخالف طرح بودند و گروهی دیگر امکان اجرای این طرح را ممکن میدیدند. در این میان شهردار تهران اولین مسوولی بود که موضوع انتقال فرودگاه مهرآباد را مطرح و ادعا کرد مطالعات این طرح از یکسال پیش تاکنون در شهرداری تهران آغاز شده است. محمدباقر قالیباف در این باره عنوان کرد: «بهعلت نقش نگرانکننده این فرودگاه در آلودگی هوا انتقال فرودگاه به مکان دیگر باید بهسرعت انجام شود. به همین دلیل شهرداری به صورت جدی در حال پیگیری انتقال فرودگاه مهرآباد است. این انتقال در بطن یک تحول عمده برای منطقه جنوب غرب تهران و یک جهش بینالمللی برای تهران طراحی و تعریف شده است.» اما آمادگی شهرداری با واکنشهای مخالف و موافق زیادی همراه شد. دولتمردان با اشاره به مطالعات جانمایی فرودگاه مهرآباد در داخل شهر تهران، امکان اجرای طرح انتقال را مستلزم صرف هزاران میلیارد میدانند و ساماندهی فرودگاه مهرآباد را گزینه بهتری از انتقال معرفی میکنند. در دولت، وزارتخانهای که هم مسوولیت ساماندهی شهرها را برعهده دارد و هم متولی امور فرودگاهها به حساب میآید، در واکنش به طرح انتقال «مهرآباد» از تهران، اعلام کرد: فرودگاه فعلی درون پایتخت حداقل به سه دلیل قابل انتقال نیست و باید «ساماندهی مهرآباد» به جای «انتقال مهرآباد» پیگیری و اجرایی شود.

بازی با ارقام بزرگ

وزیر راهوشهرسازی در مقام رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری کشور و همچنین مقام ارشد حوزه راهوترابری، پیشنهاد انتقال فرودگاه مهرآباد از تهران را بازی با ارقام خیلی بزرگ توصیف میکند و معتقد است: چنین طرحی هزاران میلیارد تومان بودجه لازم دارد و مطرح کردن این بحث در جامعه انتظاراتی را ایجاد میکند که امکان عملی شدن آن وجود ندارد.

عباس آخوندی درباره علت منتفی بودن انتقال مهرآباد به توجیه سفر هوایی از مبدا تهران اشاره کرد و گفت: با انتقال فرودگاه به بیرون شهر تهران، توجیه پروازهای داخلی کمتر از یک ساعت ازمبدا تهران، به دلیل بُعد مسافت زمینی بین تهران و محل فرودگاه از بین میرود. ضمن اینکه مشخص نیست با این انتقال، آسایش ساکنان مناطق مهرآباد تامین و نگرانیهای موجود رفع شود.

وزیر راهوشهرسازی با تاکید بر محدودیتهای مالی پیشروی دولت افزود: با شرایط تنگناهای مالی دولت، طرحهای زیادی وجود دارد که اجرای آنها از اولویت بالاتری نسبت به انتقال فرودگاه مهرآباد برخوردار است.
آخوندی با اشاره به اینکه ساماندهی فرودگاه مهرآباد و اعمال محدودیت در پروازهای شبانه به عنوان گزینههای جایگزین انتقال در دستور کار قرار دارد، تصریح کرد: جانمایی فرودگاه در داخل شهر فقط مختص کلانشهر تهران نیست بلکه در پایتختهای اکثر کشورهای اروپایی، فرودگاهها در وسط شهرها قرار دارند. مهم ضریب ایمنی این قبیل فرودگاهها است که باید ارتقا پیدا کند.

انتقال غیرممکن به فرودگاه امام

رضا هاشمی مشاور شهرسازی و معماری وزیر راهوشهرسازی نیز درباره امکان انتقال فرودگاه مهرآباد به بیرون از شهر تهران به «دنیایاقتصاد» گفت: در حال حاضر منابع مالی محدود و در اختیار دولت حتی کفاف هزینههای ضروری برای توسعه و ساماندهی دو فرودگاه اصلی را نمیدهد بنابراین صحبت از انتقال در شرایط فعلی غیرممکن است.

وی همچنین به غیرممکن بودن انتقال پروازهای داخلی از تهران به فرودگاه امام اشاره کرد و افزود: در مطالعات اسناد فرادست شهر تهران از جمله مطالعه شبکه فرودگاههای تهران، منطقه مهرآباد به عنوان فرودگاه فعلی تعیین شده است. از سوی دیگر صحبت از انتقال پروازهای داخلی به فرودگاه امام نیز اصلا قابلیت اجرا ندارد چون که در این صورت بسیاری از پروازها از تهران به شهرهای مختلف به خاطر بُعد زمان بیمعنا میشود.

مشاور وزیر راهوشهرسازی با تاکید براینکه شورای عالی شهرسازی جایگاه مناسبی برای بحث درباره انتقال فرودگاه مهرآباد است، گفت: در مقطع فعلی توسعه ظرفیت مسافری فرودگاه امام(ره) از 5میلیون مسافر به 50میلیون مسافر در سال و همچنین ساماندهی وضع موجود فرودگاه مهرآباد جزو برنامههای دولت قرار دارند.

همچنین پارلمان محلی پایتخت نیز اگرچه با اصل طرح انتقال فرودگاه مهرآباد موافق است ولی به صراحت شهردار تهران در مورد اجرای این طرح اظهار نظر نمیکند. از دیدگاه اعضای شورای شهر تهران این پروژه حداقل به 10 سال زمان و منابع مالی قوی نیاز دارد و اعلام نظر قطعی منوط به نتیجه مطالعات کارشناسی کمیسیونهای شهرسازی و عمران شورای شهر خواهد بود. اما اینکه چرا شهرداری تهران در این مدت از عزم جدی برای انتقال فرودگاه مهرآباد سخن میگوید موضوعی قابل تامل است. به نظر میرسد اشتیاق قابل تامل شهرداری در این موضوع به ماهیت زمین فرودگاه مهرآباد بازمیگردد که اگر قرار باشد به خارج از شهر منتقل شود این زمین چند صد هکتاری با تغییر کاربری میتواند درآمد قابل توجهی برای اداره پایتخت ایجاد کند.


انتقال فرودگاه در کمیسیونها

با این حال احمد مسجدجامعی رئیس پیشین شورای شهر تهران از پیگیری این پیشنهاد در شورای شهر تهران خبر داد و به «دنیای اقتصاد» گفت: قرار بر این است که دو کمیسیون عمران و شهرسازی به صورت مشترک در خصوص امکانسنجی اجرای این طرح مطالعات کارشناسی انجام دهند.

او ادامه داد: انتقال فرودگاه مهرآباد موضوعی جدید نیست بلکه این طرح از زمان ساخت فرودگاه امام خمینی مطرح شد و بنا بر این بود که پروازهای داخلی و خارجی از یکدیگر پشتیبانی کنند.

عضو شورای شهر تهران با اشاره به اشکالات قرارگیری فرودگاه مهرآباد در داخل شهر تهران اظهار کرد: زیانهای بدیهی زیادی از بابت حضور این فرودگاه در داخل محدوده شهری به شهر و شهروندان وارد میشود. اولین مساله آن آلودگی صوتی است. ضمن آنکه برای دسترسی به فرودگاه رفت و آمد شهری در آن منطقه افزایش پیدا میکند و سومین مساله میزان بالای آلودگی هوا ناشی از استفاده از سوخت هواپیما است که به شهر تحمیل میشود.

او اضافه کرد: البته با وجود همه این مضرات امکان اجرایی شدن این طرح در قالب یک برنامه زمانبندی نیاز به بررسی و بحث دارد و بدون انجام مطالعات نمیتوان در مورد آن سخن گفت.

بار 10 هزار میلیارد تومانی انتقال

احمد دنیا مالی دیگر عضو شورای شهر تهران به عنوان رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر که مطالعات امکانسنجی طرح انتقال فرودگاه به او سپرده شده است انتقال فرودگاه مهرآباد را در زمان کنونی منتفی میداند.

او در این باره به «دنیای اقتصاد» گفت: امکانسنجی انتقال فرودگاه مهرآباد به خارج از شهر تهران به انجام مطالعات عمیق و دورهای نیاز دارد چون کار بسیار بزرگ و در سطح ملی است و ظرف چهار یا پنج سال آینده نمیتواند هیچ اتفاقی بیفتد. او افزود: امروز که ما با هم صحبت میکنیم امکان اجرای آن مردود است ولی حتما باید مطالعه عمیقی صورت بگیرد. اینکه فرودگاه پروازهای داخلی به فرودگاه پروازهای خارجی متصل شود خودش بحثی جداگانه است چراکه فاصله شهر با فرودگاه بینالمللی زیاد است و این موضوع نیاز به کار کارشناسی دارد به اضافه اینکه منابع آن مهم است.

دنیامالی به حداقل منابع موردنیاز برای اجرای انتقال فرودگاه مهرآباد اشاره کرد و گفت: حداقل منابعی که میتوان برای اجرای چنین پروژهای برآورد کرد بین 10 تا 12 هزار میلیارد تومان است که در حال حاضر دولت توانایی تامین آن را ندارد و علاوه بر آن در حال حاضر به اندازهای پروژه نیمهتمام در شهر وجود دارد که در اولویت کاری دولت قرار میگیرد.

او با بیان اینکه این احتمال وجود دارد که بعد از مطالعات به این نتیجه برسیم که وضعیت کنونی باید حفظ شود، تصریح کرد: البته این موضوع به این معنی نیست که با توسعه شهر و قرارگیری فرودگاه در داخل محدوده شهری، آلودگی صوتی و هوایی زیادی بابت سوخت هواپیماها نادیده گرفته میشود و باید این مشکل از طریق دیگری مدیریت شود.

عضو شورای شهر تهران پیشنهاد داد: برای مدیریت این مشکل میتوان پروازهای نیمه شب تا 6 صبح را محدود کرد یا اینکه تستهای موتور هواپیما را که با سر و صدای زیادی همراه است، انجام ندهیم.
او با تاکید بر اینکه اجرای این طرح حداقل تا 10 سال دیگر امکانپذیر نیست، اظهار کرد: انتقال بخشی از پروازها (پروازهای نظامی) در حدود اختیارات دولت نیست و تصمیمگیری در مورد آن به ستاد فرماندهی کل قوا مربوط میشود.

دو پیشنهاد

رئیس کمیسیون سلامت و محیطزیست شورای شهر تهران نیز با اشاره به اثرات زیست محیطی حضور فرودگاه مهرآباد در داخل شهر تهران به «دنیای اقتصاد» گفت: در اینکه پرواز هواپیماها از این فرودگاه سهم زیادی در آلودگی هوا و صدای شهر دارد شکی نیست. خصوصا در موقع بلند شدن هواپیماها به گونهای که براساس مطالعات کارشناسی مختلف آلودگی ایجاد شده ناشی از این پروازها در حد آلودگی ایجاد شده توسط چندین هزار خودرو است. رحمتالله حافظی رئیس کمیسیون محیطزیست شورا ادامه داد: اما قطعا عملیاتی کردن این طرح به زمان نیاز دارد و انتقال فرودگاه در کوتاهمدت امکانپذیر نخواهد بود. به نظر میرسد اگر در تمامی دستگاهها عزم انجام این کار وجود داشته باشد حداقل بین 8 تا 10 سال زمان نیاز دارد. او پیشنهاد داد: در این مدت میتوان برای کاهش اثرات زیانبار وجود فرودگاه در داخل شهر تمهیداتی را اندیشید. بهعنوان مثال در بسیاری از کشورهای دنیا میبینیم که فرودگاه در داخل شهر است اما از ساعت 10 شب تا 6 صبح پروازی انجام نمیشود. این حداقل کاری است که ما انتظار داریم مسوولان انجام دهند و برای پروازهای شب محدودیت ایجاد کنند که خوشبختانه چنین دستوری صادر شده است. او اضافه کرد: در این مدت نیز میتوان مقدمات انتقال نه تنها فرودگاه مهرآباد را بلکه ترمینالهای مستقر در شهر تهران و حتی راهآهن را که تهدید جدی برای سلامت شهر تلقی میشود از شهر فراهم کنند.

نظر وزیر پیشین

احمد خرم وزیر پیشین راه وترابری نیز در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» اگرچه اجرایی شدن انتقال فرودگاه مهرآباد را ممکن میداند اما معتقد است: اجرای این طرح به تامین منابع خاص نیاز دارد و در یک پروسه زمانی کوتاهمدت ممکن نیست.

او در این باره گفت: میتوان بخشی از پروازها را که به بخش نظامی مربوط میشوند به خارج از شهر انتقال داد چراکه در مواقع بحران اولین منطقهای که در معرض تهدید قرار دارد این منطقه است، بنابراین برای مردمان این منطقه تهدید جدی تلقی میشود.

زمین فرودگاه متری چند؟

گفته میشود یکی از گزینههای مدنظر برخی مدیران شهری برای استفاده از زمین فرودگاه مهرآباد، ایجاد مراکز خدماتی- تجاری در این منطقه است. بررسیهای «دنیایاقتصاد» نشان میدهد: مساحت کل پهنه فرودگاه مهرآباد حدود 2درصد مساحت کل شهر تهران است. در طرح تفصیلی جدید، محدوده تهران 60هزار هکتار تعیین شده و مساحت فرودگاه نیز حدود یک هزار هکتار برآورد میشود. در منطقه9 تهران– محل فرودگاه- هماکنون متوسط قیمت زمین با کاربری مسکونی طبق آخرین نرخ رسمی مرکز آمار، متری 2 میلیون و 700 هزار تومان است. بنابراین چنانچه قرار باشد کاربری زمین فرودگاه تغییر کند، حداقل ارزش این پهنه پروازی حدود 27هزار میلیارد تومان برآورد میشود. اما اگر کاربری مهرآباد به ساختوسازهای تجاری تغییر کند، ارزش این زمین چند برابر خواهد شد. این در حالی است که مسوولان شهرسازی در دولت با قطعیت، هر نوع تغییرکاربری این منطقه بخصوص به تجاریسازی را رد میکنند! شهرداری تهران پیشتر انتقال فرودگاه قلعهمرغی را تجربه کرد و در بخشی از زمین 300 هکتاری این فرودگاه، بزرگترین پارک و فضای سبز را احداث کرد. برآورد قیمت زمین فرودگاه مهرآباد براساس تخمین کاربری مسکونی نشاندهنده دو برابر بودن ارزش این زمین در مقایسه با کل زمینهای اختصاص داده شده به پروژههای مسکنمهر کل کشور است. در مسکنمهر، به قیمت سال86، به اندازه 15هزار هکتار زمین دولتی معادل 15هزار میلیارد تومان به ساختوساز اختصاص داده شد.