کژدار و مریز در رینگ محصولات کشاورزی

با توجه به افزایش قیمت مرغ در بازار داخلی، جذابیت عرضه مرغ در بورس کالا در حال افزایش بود ولی حذف این کالا از لیست عرضهها باعث شده تا یک شوک دیگر به بازار وارد شود. به نظر میرسد مدیریت بازار در روزهای پیش رو به یک نیاز برای بازار تبدیل شده که البته بورس کالا در این بین نیز میتواند به ابزاری در دست دولت تبدیل شود.

بازارهای داخلی در روزهای پایانی سال و جایگاه بورس کالا در مدیریت اوضاع

روزهای پایانی سال همیشه بهعنوان زمان اوج تقاضای فصلی بسیاری از کالاها محسوب میشود که در این بین پوشاک، مواد غذایی و برخی از لوازم خانگی توجه بیشتری را به خود جلب میکند. این در حالی است که خشکبار، شیرینی، تنقلات، مرغ و گوشت، برنج و انواع میوهها را نیز باید در این چارچوب به حساب آورد که دولت همیشه از چند ماه قبل برای این زمان برنامهریزی میکند و تلاش دارد تا با مدیریت بهتر بازار کمترین آسیب از منظر افزایش قیمتها به مصرفکننده نهایی وارد شود. در این بین نقش بورس کالا را شاید بتوان بهعنوان یک کاتالیزور دانست زیرا میتواند در هفتهها و حتی ماهها قبل، نسبت به انعقاد برخی قراردادها اقدام کند. بنابراین خواهد توانست تا حجم بزرگی از محصولات را پس از بازاریابی در بورس کالا، معامله کرده و با تعیین نقطه تحویل نسبت به مدیریت اجرایی این قبیل فرآیندها ایفای نقش نماید. با توجه به این موارد رینگ کشاورزی در بورس کالای ایران را بهعنوان یک اهرم در نظر گرفت که میتواند با انرژی کمتری، بارهای بزرگی را از دوش نهادهای اجرایی کشور بردارد، اما این رخداد به توجه بیشتر مقامات دولتی، پذیرش ساز و کارهای حاکم بر بورس و واقعیتهای این شیوه معامله و همچنین وضعیت بازار داخلی این قبیل کالاها نیاز دارد تا بتوان به کمک تجربه عرضههای پیشین و مشابه، گامهای مهمی در جهت مدیریت بازار برداشت تا نهایتا ثبت بهترین قیمتها برای مصرفکننده را به همراه داشته باشد. 

بازار مرغ در روزهای اخیر

افزایش قیمت مرغ در روزهای اخیر باعث شد تا معاون اول رئیسجمهور از وعده کاهش قیمتها در روزهای پیش رو صحبت کند. این در حالی بود که رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی از کاهش قیمت مرغ از سه روز آینده خبر داد و گفت: سیر نزولی قیمت مرغ از اواخر هفته جاری شروع شده و تا پایان هفته به کیلویی 7200 تا 7500 تومان خواهد رسید که در حال حاضر قیمت آن کیلویی 8100 تومان است. مهدی یوسف خانی با بیان اینکه گرانفروشی در این زمینه وجود ندارد، گفت: قیمت مرغ در مقایسه با دیگر مواد پروتئینی ارزانتر است و تا به حال گزارشی در رابطه با تخلف واحدهای صنفی نداشتیم. رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی همچنین خبر داد: با توجه به نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و افزایش میزان تقاضا، قیمت ماهی از 20 اسفندماه به بعد حدود 15 درصد افزایش مییابد. وی اظهار کرد: با توجه به افزایش میزان تقاضا برای خرید ماهی در روزهای پایانی سال، قیمت آن از 20 اسفندماه به بعد گران شده و بعد از این ایام قیمت آن دوباره به روال قبل بازگشته و حتی به کمتر از قیمت فعلی نیز خواهد رسید. 
تمامی این موارد یعنی افزایش قیمت مرغ و انتظار برای افزایش قیمت ماهی در حالی رخ میدهد که قیمت مرغ منجمد در بورس کالای ایران حتی تا 4500 تومان در هر کیلوگرم هم پیشنهاد شد ولی بهصورت غیر منتظرهای شاهد حذف عرضه از بورس کالا هستیم. بررسیهای دنیای اقتصاد نشان میدهد که اعلام دستورالعمل جدیدی از سوی وزارت کشاورزی دلیل اصلی این اقدام بوده که وجود برخی شائبهها از سلامت محصولات عرضه شده از لحاظ دامپزشکی درخصوص تاریخ انقضای محصولات عرضه شده در این خصوص موثر بوده است. با توجه به زمان مورد نیاز برای خرید، تحویل، بارگیری و نهایتا حمل و همچنین عدم امکان برخی از محمولههای معامله شده از یک استان به استانی دیگر این وضعیت تبدیل به شرایطی شد که بهصورت کامل در روزهای جاری مرغ منجمد در بورس کالا عرضه نشود.  در روزهای اخیر مرغ منجمد با قیمتهای 4500 تومان (با تاریخ انقضا یک ماه یا کمتر )، 4900 تومان (با تاریخ انقضا یک تا سه ماه)، 5200 تومان (با تاریخ انقضای 3 تا 6 ماه ) و نهایتا با قیمت 5500 تومان (با تاریخ انقضای 6 تا 8 ماه) عرضه شد ولی نامه اخیر وزارت جهادکشاورزی باعث شده تا لحظه تنظیم این گزارش عرضه مرغ منجمد جدیدی در بورس کالا به ثبت نرسد. 

رینگ کشاورزی بورس کالا

متاسفانه یکی از ضعیف ترین رینگهای معاملاتی در بورس کالا به معاملات محصولات کشاورزی اختصاص دارد تا جایی که در مقایسه با معاملات محصولات پتروشیمی یا فلزی جذابیت چندانی ندارد. این در حالی است که با توجه به تقاضای عام و پراکنده محصولات کشاورزی و نهادههای دامی که در کنار خریدار عمده و غیرتخصصی آن باید شاهد توجه بیشتر بازار به این قبیل معاملات باشیم، ولی چنین رخدادی تجربه نمیشود. به نظر میرسد برخی از تصمیم سازان دید درستی از بورس کالا ندارند ولی امیدواریم جهتگیری جدید وزارت جهادکشاورزی و شخص وزیر در حمایت از بورس کالا را شاهد باشیم که  میتواند شرایط بهتری را پیش روی این قبیل معاملات قرار دهد. نیاز به دعوت برای ورود مصرفکننده نهایی، تسهیل شرایط ورود خریداران به بورس کالا، کاهش حجم خرید و استفاده از پتانسیلهای خرید بهصورت اعتباری مواردی است که میتواند از این قبیل معاملات حمایت کند. این در حالی است که در صورت رونق این معاملات میتوان به تقویت صنایع مرتبط با کشاورزی از جمله دامپروری، تولید و معامله نهادههای دامی و همچنین افزایش انسجام و جذابیت تولید در صنایع دامپروری و مرتبط با آن امیدوار بود.

سازوکار بورس کالا

بورسهای کالایی قطعا یکی از مهمترین و پیشرفتهترین شیوههای معامله در جهان به شمار میرود که درخصوص عرضه محصولات کشاورزی قدرت نمایی بیشتری در جهان داشته است. این یک تجربه جهانی است و اغلب کشورها از آن تبعیت میکنند.  در گزارشهای سازمان ملل؛ مطلوبیت یک بورس کالا در توانایی نهادی آن برای حذف یا کاهش هزینههای معامله سنگین دستاندرکاران زنجیره تامین کالا در کشورهای در حال توسعه است. از سویی نباید بورس را نوشدارو و حلال همه مشکلات دانست بلکه باید آن را یکی از عناصر بالقوه در بسته سیاستهای کلی به شمار آورد. 
در کشورهای در حال توسعه و با محوریت بورسهای کالایی کشاورزی، بورس کالای دالیان، بورس آتی شانگهای چین، بورس کلی کالا و مشتقات هند، بورس کالای ژانگژوی چین، بورس کالای هند، بورس ملی کالای احمدآباد، مشتقات بورس مالزی، بورس معاملات آتی آفریقای جنوبی و نهایتا بورس کالا و معاملات آتی برزیل را میتوان مهمترین بورسهای کالایی با محوریت محصولات کشاورزی دانست که برخی از آنها توانستهاند گوی سبقت را از برخی از بورسهای بزرگ جهانی با افزایش حجم معاملات خود بربایند. هماکنون در اقصی نقاط جهان دولتها تمام تلاش خود را برای حمایت از بورسهای کالایی مخصوصا بورسهای کشاورزی با تقویت و گسترش تالارها و انبارها، حمایتهای اعتباری، خریدهای تضمینی و آتی به عمل میآورند و دلیل اصلی آن را نیز افزایش حجم تولید محصولات کشاورزی، کاهش هزینههای مبادله، حذف واسطه گری و نهایتا کاهش قیمت تمام شده برای مصرفکننده نهایی و فقرزدایی را عنوان کردهاند. 
نهایتا باید عنوان داشت که برای تقویت معاملات محصولات کشاورزی در بورس کالا باید ابتدا ساز و کارهای معامله در این بازار را شناخت و سپس تلاش کرد تا از این ابزار با افزایش حجم عرضهها برای مدیریت بازار داخلی بهره گرفت. بازار محصولات کشاورزی نیاز به توجه عام دارد یعنی باید یک فعال کوچک در بازار نیز بتواند از این بازار در جهت نیازهای خود بهره ببرد. تسهیل ورود و پذیرش خریداران به بورس کالا، کاهش حجم خرید، حمایتهای اعتباری از خریداران و تلاش برای تامین مالی فروشندگان مواردی است که میتواند به تقویت این نهاد مهم در بازار منجر شده و همچنین مدیریت بازار را تامین خواهد کرد. 

جذابیت مرغ منجمد در بورس کالای ایران

شنیدهها حاکی از آن است که بر اساس نامه نگاریهای اخیر وزارت جهادکشاورزی عرضه مرغ منجمد در بورس کالا متوقف شد. این توقف که بر اساس شائبه پایان یافتن تاریخ مصرف این کالا وضع شده، باعث شد که عرضه مرغ منجمد تا زمان نامشخصی متوقف شود. عرضه مرغ در بورس کالای ایران از 10 بهمنماه آغاز شد تا جایی که از اولین معامله این کالا با حجم 10 تن تنها در یک ماه شاهد رسیدن این حجم به 800 تن در روز بودیم. این رشد حجم فروش در بین سایر محصولات کشاورزی و حتی سایر کالاهای مورد معامله شاید یک رکورد به شمار بیاید. 
علی پناهی، معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالا به خبرنگار دنیای اقتصاد گفت: در یک ماه اخیر 5560 تن انواع مرغ منجمد در بورس کالا به فروش رسید که از این میزان 3870 تن آن سلف و 1690 تن بهصورت نقدی معامله شد که معاملات سلف تامین مالی مطلوبی را نیز برای فروشنده اصلی به همراه داشت. این در حالی بود که 82 مشتری حقوقی و 131 مشتری حقیقی، خریداران این کالا را تشکیل دادند و جمعا 11 کارگزار درگیر این معاملات بودند. این موارد نشان دهنده جذابیت بالای عرضه و تقاضای این کالا است که البته شاهد هیچ نوسان قیمتی بهصورت نگرانکننده نبودیم. وی افزود: از لحاظ ساز و کار بازار، شرایط به سمتی پیش میرفت که رقابتی منطقی در بازار در حال شکلگیری باشد، اما این مطلب که به سرعت شاهد توقف عرضهها باشیم قطعا سیاستی است که میتواند بازار را مخدوش کند. وی در ادامه افزود که از این اقدام متاسفم و این موارد میتواند اعتماد بازار را با خدشه مواجه کند.