رینگ‌ صادراتی پتروشیمی؛ حلقه‌ مفقوده بازار

با توجه به ظرفیتهای عظیم صنعت پتروشیمی در کشورمان و همچنین صادرات نزدیک به 25 میلیون تنی این قبیل محصولات در کنار تجربه موفق عرضههای صادراتی در بورس کالای ایران، جای خالی رینگ صادراتی پتروشیمی در این بازار رسمی حس میشود. این در حالی است که با فرض برداشته شدن تحریمها و کاهش احتمالی قیمت دلار، نیاز به مدیریت قدرتمند بازارهای داخلی و صادراتی به شدت حس خواهد شدکه رینگهای داخلی و صادراتی محصولات پتروشیمی در این عرصه میتواند به شدت مفید واقع شود.

صنعت پتروشیمی در دورنمای مذاکرات:

صنعت پتروشیمی را میتوان مهمترین و وسیعترین صنعت در ایران برشمرد. هماکنون صادرات محصولات پتروشیمی پس از نفت خام، مهمترین منبع ارزآوری کشور به شمار میرود که این میزان در سال گذشته به 25 میلیون تن بالغ شد که ارزشی نزدیک به 14 میلیارد دلار داشت. این در حالی است که هماکنون ظرفیت نصب شده تولید محصولات پتروشیمی در کشور نزدیک به 60 میلیون تن است ولی در سال گذشته 43 میلیون تن از این ظرفیت در فرآیند تولید مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی از پارس جنوبی در کنار بهبود فرآیندهای تولید و تسهیل ورود قطعات و کاتالسیتها، به نظر میرسد شاهد جهش محسوسی در راندمان تولید و همچنین وارد شدن ظرفیتهای جدیدی در سال جاری باشیم. از سویی ظرفیتسازیهای جدید بهگونهای در حال پیشرفت است که میتوانند واحدهای تولیدی کشور را به ظرفیت 180 میلیون تن در سال افزایش دهند.

با توجه به مذاکرات هستهای ایران و 1+5 و همچنین افزایش شدید احتمال دست یافتن به توافق جامع هستهای میتوان به برداشته شدن تحریمها در کوتاهمدت امیدوار بود. با توجه به این احتمال در کنار امکان کاهش قیمت دلار، ممکن است در بازارهای داخلی جایگاه تولیدات صنعتی کشورمان با ورود آسان تر کالاهای وارداتی تضعیف شود. این احتمال در شرایطی تقویت خواهد شد که در کنار کاهش انتظاری نرخ دلار باز هم سودآوری برخی از واحدهای تولیدی در کوتاهمدت کاهش مییابد و تنها افزایش حجم تولید و بهبود راندمان میتواند از سودآوری این قبیل واحدها حمایت کند. با توجه به شرایط سخت فعلی در بازارهای جهانی و همچنین کاهش قیمت نفت، گاز و مواد اولیه محصولات پتروشیمی و محدودشدن بسیاری از بازارها، احتمال تغییر چهره بسیاری از بازارهای صادراتی کشورمان وجود دارد. با توجه به این موارد باید بازارهای بالفعل فعلی را حفظ کرد، بازارهای از دست رفته را باز هم تسخیر کرد و حتی به فکر کشف بازارهای جدید بود. در هر حال باید به این نکته توجه کرد که ظرفیتهای جدید تولیدی نیاز به بازار مصرف خواهد داشت، بنابراین باید به فکر بود.

اگر موارد فوق مورد قبول باشد بنابراین نیاز به بازاری منسجم برای مدیریت بازار داخلی و همچنین طراحی مسیرهای جدید صادراتی یک نیاز مهم تلقی خواهد شد که در صورت تجمیع آن در یک بازار رسمی خاص، میتوان از شرایط پیشرو حداکثر استفاده را داشت.

هماکنون به جرأت میتوان گفت که بورس کالا پس از سپری کردن چندین دوره فراز و نشیب و حتی اعمال نفوذ یا فشار هم اکنون به یک بلوغ نسبی رسیده است تا جایی که به جرأت میتوان این بازار را بهعنوان قلب تپنده اغلب بازارهای داخلی به شمار آورد. این در حالی است که هنوز هم برای تبدیل شدن این بورس به مهمترین و گسترده ترین بازار در کشور نیاز به برخی تغییرات وجود دارد. تغییراتی که در مصوبات رسمی دولت دیده شده و حتی زیرساختهای آن در بورس کالای ایران نیز فراهم شده، ولی با برخی بیمهریها، هنوز اجرایی نشده است. ایجاد رینگ صادراتی محصولات پتروشیمی را میتوان یکی از این موارد به شمار آورد.

سابقه این فعالیت:

ایجاد رینگ صادراتی محصولات پتروشیمی با توجه به وجود زیرساختهای مورد نیاز در کوتاهمدت ممکن بوده و شاید هم اکنون در صورت وجود عرضهکنندگان معتبر، این رخداد میتواند به سرعت اجرایی شود. با توجه به عزم موجود در قاطبه مدیریتی بورس کالای ایران و چابکی فعالیتها که در مقایسه با سالهای اخیر بی نظیر است، میتوان به سرعت عمل در ایجاد این تالار بیش از پیش امیدوار بود.
تمامی این موارد در حالی است که هماکنون معاملات صادراتی قیر بهصورت کلی از رواج، فراگیری و جذابیت بالایی برخوردار شده که شفافیت نرخها، کشف قیمت عادلانه و سهولت خرید برخی از ویژگیهای این عرضهها به شمار میآید. از سویی قیمتهای مخابره شده در این رینگ صادراتی را در بازارهای مختلف هدف بهعنوان نرخهایی رسمی و مورد قبول لحاظ میکنند که جایگاه ایران را بهعنوان یک تولیدکننده قدرتمند در بازارهای منطقهای و مخصوصا شرق آسیا ارتقا بخشیده است. در ادامه باید به عرضههای صادراتی قدرتمند سنگ آهن در کنار قیر اشاره کرد که با توجه به شرایط سخت این روزهای بازار سنگآهن در جهان، توانسته است جای پای جدیدی برای تولیدکنندگان اصلی این کالا ایجاد کند که در صورت برخی اصلاحات محدود و البته با ورود کالاهایی جدید، این رینگ باز هم قدرت بیشتری پیدا خواهد کرد.

جایگاه رینگ صادراتی محصولات پتروشیمی در مصوبات دولتی:

مدتی است که بورس کالا در متن توجه تصمیمسازان اقتصادی در داخل کشور قرار گرفته که البته در کنار تجربههای بسیار موفق بینالمللی، این ذهنیت کاملا درست و براساس واقعیتهای مثبت اقتصادی در داخل کشور ایجاد شده، زیرا خروجیهای مطلوبی داشته است. از سویی و پس از تجربه موفق رینگ صادراتی قیر در بورس کالای ایران و توأمان ورود عرضههای سنگآهن صادراتی به این بازار، ذهنیت دولتمردان بیش از پیش به سمت روند فعالیتهای بورس کالا گرایش داشته که نهایتا در خودنمایی قدرتمندانه رینگ محصولات پتروشیمی در بورس کالا تمرکز یافته است.

هماکنون بر اساس مصوبات دولت دهم که در دولت یازدهم نیز مورد تاکید قرار گرفته؛ شرکتهای پتروشیمی موظف هستند تا محصولات خود را در بورس کالای ایران عرضه کنند. از سویی در صورتی که پس از دو مرتبه عرضه، معاملهای صورت نگرفت، شرکتهای تولیدی میتوانند محصولات خود را به بازارهای بینالمللی عرضه کنند. این در حالی است که در تیرماه سال گذشته مصوب شد تا قیمت پایه براساس دلار آزاد مورد قیمتگذاری قرار بگیرد که با افزایش قیمتها در بورس کالا، جذابیت بیشتری را برای عرضهها پدید آورد.

در آخرین جلسات ستاد هدفمندی یارانهها باز هم بر عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا تاکید شد. این در حالی است که در جلسه اردیبهشتماه این ستاد پیشنهاد شد تا بند یک ابلاغیه شماره 42758/90/م مورخ 90/12/28 ستاد هدفمندی یارانهها به شرح زیر اصلاح شود:

به منظور ارتقای نظارتپذیری در بازار محصولات پتروشیمی تمامی مجتمعهای تولیدی دولتی و غیردولتی محصولات پتروشیمی موظفند محصولات خود را صرفا از طریق بورس کالای ایران به فروش برسانند و فروش این محصولات در بازار خارج از بورس به هر شکلی ممنوع است.
در بند 5 چکیده و تصمیمات اخذ شده مورخ 20 اردیبهشتماه سال جاری نیز ذکر شده است: همچنین تبصره ذیل جایگزین تبصره 2 بند مزبور شود: در صورتی که بعد از 3 بار عرضه در بورس، کالای مذکور با وجود اعمال کاهش قیمت در هر بار عرضه به فروش نرسید، عرضهکننده صرفا میتواند کالای مذکور را از طریق رینگ صادراتی به فروش رساند. سازمان تعزیرات حکومتی مسوولیت نظارت بر این تبصره را به عهده دارد.