پتروشیمی در دام کاهش قیمت نفت

موج کاهش قیمت نفت که بیش از یک سال بازارهای جهان را تحت تاثیر خود قرار داده گریبان بازار پتروشیمی را نیز گرفته است زیرا صنعت پتروشیمی بیش از هر صنعت دیگری با افتوخیز جهانی نفت خام گره خورده است. از ژوئن سال پیش که افت جهانی قیمت نفت خام آغاز شد قیمت محصولات پتروشیمی روند نزولی پیدا کرد. هرچند در بازههایی، به علت تعییر در عرضه و تقاضا یا مشکلات فنی و سایر عوامل، قیمتها روند صعودی به خود میگرفتند اما رگرسیون حرکت قیمتی در این صنعت به تبع قیمت جهانی نفت، نزولی بوده است. این در حالی است که بازار داخلی پتروشیمی ایران هیچوقت به اندازه تغییرات جهانی دچار نوسان نمیشود. در گفتوگو با جواد موسوی تحلیلگر بازار پتروشیمی دلیل این عدم ارتباط را بررسی شده است.

برای نخستین بار در 5 ماه گذشته بازار جهانی 3 تریلیون دلاری پتروشیمی در ماه جولای با کاهش قیمت روبهرو شد. این مساله پیرو کاهش قیمت مجموعه حاملهای انرژی جهانی رخ داده است. قیمت محصولات شیمیایی از ماه ژوئن تا جولای بهطور میانگین با 91دلار کاهش به 1013 دلار در هر تن رسیده است. آخرین باری که قیمت جهانی محصولات پتروشیمی بهطور میانگین با کاهش روبهرو شد، در آغاز سال جدید میلادی و در ماه ژانویه بود که قیمتها با 14درصد کاهش به 850 دلار در هر تن رسیدند. شاخص جهانی پتروشیمی که توسط پایگاه «پلاتس» منتشر میشود (PGPI)، متشکل از میانگین قیمتی 7 کالای پر مصرف پتروشیمی در سطح جهان است.

جیم فاستر، سرپرست گروه آنالیز بازار پتروشیمی و کشاورزی، در مورد کاهش میانگین قیمت محصولات پتروشیمی میگوید: «در حالی که قیمت جهانی نفت 9درصد و قیمت نفتا به عنوان خوراک مایع مجتمعهای پتروشیمی 14درصد کاهش یافته است، محصولات پتروشیمی نیز گریزی جز کاهش قیمت در پیشروی خود نمیدیدند. در حال حاضر قیمت جهانی نفت خام زیر 50دلار در هر بشکه است. این مساله سبب ایجاد موج در قیمت خوراک مجتمعهای پتروشیمی میشود و هزینه تولید همه محصولات پتروشیمی اعم از مواد آروماتیکی تا مواد پلیمری را کاهش میدهد.»

بهطور میانگین قیمت نفت خام در ماه جولای 6 دلار نسبت به ماه ژوئن کاهش داشته است که 9درصد کاهش را نشان میدهد. قیمت نفتا نیز با 14درصد کاهش، معادل52سنت در هر گالن افت قیمت داشته است. اما کاهش قیمت نفتا بیش از هرچیز روی مواد الفینی تاثیر خود را نشان میدهد. از آنجا که نفتا در سطح جهان به عنوان پراستفادهترین خوراک برای تولید الفینها شناخته میشود. از این رو الفینها نیز حرکت قیمتی نفتا را دنبال میکنند.

قیمت الفینها – گروهی از ترکیبات هیدروکربنی که به عنوان زیرساخت برای ساخت بسیاری از مواد پتروشیمی که روزانه برای ساخت محصولات به کار میرود- نسبت به ماه قبل کاهش داشت. پلیاتیلن و پلیپروپیلن، پلاستیکهایی که به ترتیب از اتیلن و پروپیلن ساخته میشوند هر دو در ماه جولای افت قیمت را در بازار تجربه کردند. قیمت جهانی پلیاتیلن با 5درصد کاهش به 1435دلار در هر تن رسید و قیمت جهانی پلیپروپیلن با 7درصد کاهش به 1312دلار در هر تن رسید.

اما در حوزه محصولات آروماتیکی – گروهی از هیدروکربنهای معطر با حلقههای بنزنی که در ساخت بسیاری از محصولات پتروشیمیایی مورد استفاده قرار میگیرد- نیز همین منوال حاکم بوده است. در این بین تولوئن بیشترین کاهش را در بین مواد آروماتیکی داشته است و در ماه جولای با 5درصد کاهش به 780دلار در هر تن رسیده که 43دلار ارزانتر از ماه ژوئن مبادله شده است. بنزن نیز در ماه جولای یکدرصد کاهش قیمت نشان داد و به 814دلار در هر تن رسید که نسبت به ماه ژوئن 10دلار کاهش قیمت مشاهده میشود. در نهایت پارازایلن به عنوان آخرین ماده مورد بررسی در گروه آروماتیکها نیز 3درصد افت قیمت را تجربه کرد و به سطح 869دلار در هر تن رسید که 25دلار ارزانتر از ماه قبل به حساب میآید.

اما نکته جالب توجه حرکت خلاف جهت بازار پتروشیمی نسبت به بازار جهانی سهام است. شاخص سهام در بازار بورس داوجونز، به صورت میانگین یکدرصد رشد داشته است در حالی که شاخص معاملات سهام در بورس لندن (FTSE) رشد 3 درصد را داشته است. همچنین شاخص بورس NIKKEI 225 نیز 2درصد رشد داشته است.

اما بررسی از بازار داخلی پتروشیمی نشان میدهد که افت قیمت محصولات پتروشیمی در داخل، معمولا کمتر از افت قیمت جهانی است. جواد موسوی کارشناس پتروشیمی در گفتوگو با «تعادل»، مساله ارز را یکی از علل این موضوع میداند. وی در این باره میگوید: «افزایش 2.5 درصدی قیمت دلار در داخل سبب میشود که افت قیمت در داخل کمتر باشد. زیرا زمانی که دلار افزایش مییابد، افت جهانی قیمتها تا حدودی خنثی میشود و برعکس اگر قیمتها در بازارهای جهانی افزایش یابد، افزایش قیمت در داخل تشدید میشود.» وی اضافه میکند: «البته در بعضی محصولات مانند PVC، PET یا حتی پلیاتیلن شاهد حرکت بازار داخلی قریب به بازارهای جهانی هستیم. اما در محصولات دیگر مانند پلیاتیلن سبک خطی یا پروپیلن نساجی و شیمیایی حرکت بازار داخلی با بازارهای جهانی
فاصله دارد.»

این کارشناس حوزه پتروشیمی همچنین ایراد را در فرمول قیمتگذاری میبیند. وی در این زمینه بیان میکند: «فرمول قیمتگذاری محصولات پتروشیمیها ایراد دارد. در حال حاضر قیمتگذاری بر مبنای 95درصد فوب خلیجفارس صورت میگیرد. اما روش درست این است که تنها یک نقطه ثابت را مبنای قیمتگذاری در نظر نگیریم و قیمت در سایر نقاط مانند جنوب شرقی آسیا را نیز لحاظ کنیم.» موسوی میافزاید: «نظر شخصی بنده این است که مبنای قیمتگذاری داخلی باید

براساس قیمت صادراتی مجتمعهای پتروشیمی تعیین شود. البته طبیعتا قیمت صادراتی باید ارزانتر باشد ولی قیمت داخلی نیز باید همان قیمت صادراتی با درصدی افزایش باشد.» این در حالی است عدهیی از کارشناسان ادعا میکنند که فروشندگان محصولات پتروشیمی از عدم شفافیت بازار داخلی و بهانهتراشی برای توجیه تفاوت قیمتهای داخلی و جهانی نفع میبرند و همین مساله است که سبب ایجاد شکاف در روند قیمتی بازارهای ایران و بازارهای دنیا میشود. پیش از این مهندس محتشمیپور رییس دفتر توسعه صنایع پاییندستی پتروشیمی قیمتگذاری بر مبنای فوب خلیجفارس منهای 5درصد را عامل نابسامانی و جلوگیری از واردات دانست و تلویحا به این نکته اشاره کرد که قیمتگذاری داخلی باید بر مبنای ترکیبی از نقاط مختلف جهان باشد. اما عده زیادی خصوصا از سوی بخشهای بالادستی پتروشیمی نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند و هجمه زیای علیه این موضعگیری انجام شد. همین موضعگیریها سبب شد، سرنوشت تغییر فرمول قیمتگذاری در هالهای از ابهام فرو رود.