انتظار جهان برای تغییر معادله نفتی خاورمیانه

مجله فوربز که هر دو هفته یکبار منتشر میشود در نسخه جدید خود که روز دوشنبه منتشر شد، گزارشی را به ایران اختصاص داده و در ابتدای این گزارش مینویسد: «ایران که به عنوان چهارمین دارنده منابع نفت جهان و دومین دارنده ذخایر بزرگ جهان شناخته میشود، در حال حاضر به مهمترین عنوان خبری جهان تبدیل شده است، به عنوان مثال اخبار انتخابات ایران که حاکی از انتقال قدرت سیاسی به سمت نامزدهای میانهرو و اصلاحطلبان است در سراسر جهان بازتاب یافته است.»

قیمتهایی که بالا نخواهند ماند

جوهانز سوبوتسکی تحلیلگر مسائل خاورمیانه و پاول شارما آنالیزور اکتشاف و تولید نفت دو نویسنده این گزارش که کاملا با دیدی مثبت درباره ایران نوشته شده در ادامه مینویسند: «در سمت دیگر و در بخش صنعت نفت و گاز، لغو تحریمهای بینالمللی از روی ایران دلیلی شده است تا سرمایهگذاران نگاه خود را به این بخش معطوف کنند، شرکتهای بینالمللی نفت به علت کاهش قیمت نفت که به پایینترین سطح قیمتی خود در 10سال گذشته رسیده، فرصت خوبی را برای سرمایهگذاری در این کشور به دست آوردهاند، زیرا ایران از جمله کشورهایی است که هزینه تمام شده نفت خام در آن نسبت به سایر کشورها خیلی پایین است، اگرچه احتمال اینکه قیمت نفت دوباره افزایش پیدا کند، وجود دارد ولی با نگاهی به مشتریانی که نمودارهای عرضه و تقاضای نفت خام را هدایت میکنند، میتوان به این نکته که قیمت نفت خام نمیتواند برای مدت زیادی درسطح بالا باقی بماند، پی برد.»

در ادامه گزارش مجله فوربز آمده است: «هماکنون شرکتهای بینالمللی نفت به دلیل کاهش سود سهام و همچنین سقوط قیمت سهامشان در بازار و حتی تعدیل نیرو، دچار آسیب جدی شدهاند، نیاز به اکتشاف و تولید از میادینی را دارند که ویژگی سرمایه کم در کنار هزینه پایین تولید را در کنار یکدیگر داشته باشند، از این رو ایران در این برهه از زمان، خود را با هزینه تمام شده هر بشکه نفت خام در سطح 12دلار به عنوان بهترین موقعیت برای حضور شرکتهای بینالمللی نفت نشان میدهد، این درحالی است که هزینه تمام شده در عربستان سعودی حدود 9دلار، در ایالات متحده امریکا حدود 36دلار و در کشور انگلستان حدود 52دلار است.»

یک ساعت زمان برای ارائه پروژههای ایران

تحلیلگران این مجله در قسمت بعدی گزارش خود، به مساله قابل توجهی اشاره کرده که دیدگاه آنان در مورد زمانبری جذب سرمایه در صنعت نفت و گاز ایران را نشان میدهد. در این قسمت از این گزارش نوشته شده است: «درصورتی که شرکتهای بینالمللی نفت ریسک و چالشهایی که در صورت سرمایهگذاری در ایران وجود دارد را بپذیرند، 50 پروژه نفت و گاز و 18پروژه اکتشاف و تولید در میادین نفتی که تحت عنوان قراردادهای IPC از طریق ایران ارائه شده و قرار است که از طریق این قراردادها تا سال 2020 حدود 185میلیارد دلار سرمایه را جذب کند، به تنها یک ساعت زمان برای ارائه نیاز خواهند داشت.»

میادین نفتی پیر و اضطراب ناشی از آنها

اما بخش بعدی این گزارش، به نوعی سعی بر تحلیل وضعیت و نگاه ایران به این جذب سرمایه در حال حاضر دارد. در این بخش نوشته شده است: «از سوی دیگر ایران اکنون در زمینه جذب سرمایهخارجی در صنعت نفت و گاز خود «مضطرب» است. این اضطراب از جایی ناشی میشود که میادین نفت و گاز این کشور پیر شده و باید پاسخگوی تقاضای رو به افزایش داخلی و همچنین کمکی به صندوق توسعه ملی باشند.»

تحلیلگران فوربز در ادامه ادعا میکنند که نخستین هدفگذاری ایران جذب 25میلیارد دلار سرمایه خارجی بوده و در این مورد مینویسند: «ایران در نخستین هدفگذاری خود برای جذب 25میلیارد دلار سرمایه خارجی از طریق شرکتهای فعال اروپایی در زمینه اکتشاف و تولید نظیر بیپی، انی، رپسول، شل، استات اویل و توتال که امیدوار بود میتواند آنها را جذب کند، در حال بحث و گفتوگوست.»  در بخش بعدی گزارش فوربز آمده است: «سپتامبر 2015 بیژن زنگنه وزیر نفت ایران با بیان اینکه کشورش نمیخواهد بعد از رفع تحریمها حجم تولید خود را ثابت نگهدارد، گفته بود که ایران طی برنامهیی میخواهد حجم تولید نفت خام خود را تا پایان سال 2016 به حدود 4.2میلیون بشکه برساند، در حالی که تولید نفت خام ایران هماکنون حدود 2.85میلیون بشکه است و این کشور تلاش میکند تا سهم از دست داده خود را از بازار نفت پس بگیرد، از این رو بیژن زنگنه پیشبینی کرده بود که کشورش سهم از دست داده خود را در بازار که بیش از یک میلیون بشکه است را به زودی پس میگیرد. اما پیشبینیهای محافظهکارانه حاکی از آن است که به دلیل مذاکرات در حال انجام تعدادی از کشورها برای فریز نفتی، ایران در طول 6 ماه بعد از رفع تحریمها میتواند بین 600هزار تا یک میلیون بشکه ظرفیت تولید نفت خام خود را افزایش دهد.»

شگفتی از پایداری ایران

بخش میانی گزارش این مجله پرخواننده و تاثیرگذار اقتصادی از منظری تاریخی به صنعت نفت ایران نگاه کرده و میافزاید: «ایران در صنعت نفت خود حوادث گوناگونی نظیر کودتای سال 1953 به وسیله سازمان سیا، انتخاب دکتر محمد مصدق به عنوان نخستوزیر نفت ایران، پیروزی انقلاب اسلامی درسال1979، جنگ 8ساله با عراق و شروع موج تحریمهای مختلف روی این کشور را به چشم دیده است.»  در ادامه این مطلب اضافه میکند: «پس از این رویدادها، برای خیلیها جای تعجب دارد که ببینند ایران هنوز هم به عنوان یک بازیکن اصلی در خاورمیانه با عربستان سعودی به رقابت میپردازد، از طرفی ایران علاوه بر منطقه خاورمیانه قابلیت تاثیرگذاری در صحنههای بینالمللی را نیز دارد، زیرا به دلیل آزاد شدن راه تجارت ایران با جهان در نهایت این کشور میتواند منجر به تغییر قدرت در منطقه شده و تسلط نسبی عربستان سعودی را در خاورمیانه کاهش دهد.»

از دارسی تا تحریمها

تحلیلگران فوربز بخش پایانی گزارش خود را با چرخشی گذرا از زمان کشف نفت در ایران تا سالهای تحریم نگاشته و نوشتهاند: «ایران تاریخچهیی طولانی در صنعت نفت دارد. از زمانی که نخستین چاه نفت در خاورمیانه توسط ویلیام دارسی در این کشور کشف شد، پس از انقلاب، مالکیت میدانهای نفتی و منابع طبیعی، به دولت و شرکت ملی نفت ایران سپرده شد. از این دوره به بعد ایران تنها در قالب قراردادهای بای بک با شرکتهای خارجی همکاری میکرد. از طریق این قراردادها ایران توانست در میانه سالهای 1990 تا 2000میلیاردها دلار سرمایه خارجی را جذب کند، اما این نوع از قراردادها و مشارکت به واسطه تشدید تحریمها علیه این کشور به پایان رسید. در این دوران تولید نفت ایران کاهش چشمگیری یافت و طبق گزارش صندوق بینالمللی پول درآمد نفتی این کشور کاهشی 47 درصدی را تجربه کرده و از 118میلیارد دلار امریکا در سال مالی 2011-2012 به 63میلیارد دلار امریکا در سال مالی 2013-2012 رسید.»