مسابقه پالایشگاه‌سازی در ایران آغاز شد/ برنده کیست؛ کره یا ژاپن؟

شوک سقوط آزاد قیمت جهانی نفت به بشکهای کمتر از ۴۰ دلار این روزها دامن اکثر پالایشگاههای نفت ایران را گرفته به طوریکه به استثنای پالایشگاه شازند اراک و تاحدودی بندرعباس و اصفهان سایر پالایشگاههای نفت کشور همچون آبادان، شیراز، تبریز، کرمانشاه، تهران و لاوان اگر زیانده نباشند قطعا فعالیتهای آنها سودآور هم نیست.

در شرایط فعلی مهمترین عامل افزایش حاشیه سود پالایشگاههای نفت در جهان بالا بودن ظرفیت تولید محصولاتی با ارزش افزوده همچون بنزین، گازوئیل و تا حدودی انواع سوخت هواپیما بوده و این درحالی است که هم اکنون ایران به دلیل بالا بودن ظرفیت تولید نفت کوره به بزرگترین صادرکننده این محصول میان تقطیر و البته کم ارزش در مقایسه با بنزین و گازوئیل تبدیل شده است.

آمارهای رسمی شرکت ملی نفت ایران نشان میدهد که از ابتدای سال جاری تاکنون رکورد صادرات نفت کوره کشور شکسته شده و به طور متوسط ماهانه بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن نفت کوره توسط ایران به بازارهای منطقهای و جهانی صادر میشود.

به عبارت دیگر درحالی ایران با صادرات روزانه حدود ۴۴ میلیون لیتر نفت کوره به بزرگترین صادرکننده این محصول نفتی تبدیل شده که در کنار صادرات این محصول کم ارزش نفتی، با واردات به طور متوسط روزانه ۱۲ تا ۱۴ میلیون لیتر بنزین، عملا چند برابر ارز حاصل از فروش نفت کوره صرف خرید و واردات بنزین میشود.

بر اساس گزارشهای ترازنامه انرژی کشور در شرایط فعلی سهم تولید نفت کوره در سبد پالایش نفت کشور حدود ۳۳ تا ۳۴ درصد بوده و این درحالی است که در پالایشگاههای پیشرفته جهان این سهم بین صفر تا پنج درصد است و ایران هم قصد دارد با استفاده از فرصت لغو تحریمها، سهم تولید نفت کوره در پالایشگاههای کشور را به کمتر از ۱۰ درصد کاهش دهد.

از این رو همزمان با ثبت رکوردهای جدید افزایش تولید و صادرات نفت کوره، یکی از مهمترین سیاستهای صنعت پالایش نفت ایران در دوران پسا برجام امضای قرارداد با شرکتهای صاحب دانش به منظور کاهش ظرفیت تولید نفت کوره و کاهش سهم این فرآورده نفتی به ۱۰ درصد سبد محصولات نفتی کشور است.

یک دلار؛ سود پالایش یک بشکه نفت در ایران

نکته قابل توجه دیگر در صنعت پالایش نفت کشور ان است که با وجود تخصیص خوراک نفت خام با حدود ۵ تا ۱۰ درصد تخفیف نسبت به قیمتهای فوب خلیج فارس هم اکنون سود پالایش یک بشکه نفت در کشور به زحمت به یک دلار می رسد.

از این رو برخی از پالایشگاههای قدیمی نفت کشور به منظور افزایش حاشیه سود پالایشی طرحها و برنامههایی به منظور کاهش هزینههای تولید و افزایش سود پالایش هر بشکه نفت به ۴ تا ۵ دلار را تدوین و اجرای آن را با مشارکت شرکتهای خارجی در دستور کار قرار داده اند.

بر اساس برآوردهای انجام گرفته اجرای طرحهای کاهش تولید نفت کوره و بهبود کیفیت تولید فرآوردههای جایگزین در هر یک از پالایشگاههای نفت کشور به حدود ۱.۵ تا ۲ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد که بر خلاف بخش بالادستی، در صنایع پالایش نفت ایران به جای شرکتهای بزرگ اروپایی همچون شل، برتیش پترولیوم و توتال، رقابت بیشتر بین شرکتهای نفتی کره جنوبی و ژاپن است.

در همین حال عباس کاظمی معاون وزیر نفت پیشتر در گفتگو با مهر با اعلام اینکه اگر قیمت نفت کاهش پیدا کند در واقع برای پالایشگاهها باید مناسب باشد که خوراک آنها ارزان شود ولی مشکل تولید مازوت یا نفت کوره زیاد است، گفته است: بنابراین در شرایط فعلی اجرای پروژههای تبدیل مازوت به فرآوردههای ارزشمند از نان شب واجب تر است.

مسابقه جدید پالایشگاه سازی کره و ژاپن در ایران

در راستای سیاست کلان کاهش ظرفیت تولید نفت کوره در پالایشگاهها، با ورود به دوره پسابرجام، ایران پنج قرارداد و تفاهم نامه با شرکتهای نفتی کره جنوبی و ژاپن به منظور کاهش ظرفیت تولید نفت کوره، بهبود فرآیندهای تولید و در نهایت افزایش سودآوری در پالایشگاههای موجود نفت کشور امضا کرده است.

در این بین تاکنون تفاهم نامهای با شرکت «ای کی» کره جنوبی به منظور انجام مطالعات و امکان سنجی اجرای طرح بهبود کیفیت پالایشگاه نفت تبریز به ارزش ۲۰ میلیون دلار، تفاهم نامهای با شرکت «جی اس نیپتون» ژاپن برای اجرای طرح کاهش ظرفیت تولید نفت کوره پالایشگاه تبریز، تفاهم نامهای با «دایلم» کره جنوبی برای اجرای طرح بهینه سازی و بهبود فرآیند کیفیت در پالایشگاه اصفهان، تفاهم نامهای با «نیپون اویل» ژاپن برای اجرای طرح ادغام فرآیند پالایشگاه و پتروشیمی تبریز و اجرای اولین طرح پتروپالایشگاه کشور و در نهایت مذاکراتی با «جی جی سی پی» ژاپن به منظور اجرای طرح کاهش تولید نفت کوره در پالایشگاه نفت تهران انجام شده است.

از سوی دیگر تاکنون مذاکرات دیگری با چندین شرکت آسیایی و اروپایی به ویژه از کشورهای چین، کره جنوبی و ژاپن برای اجرای طرح های مشابه در پالایشگاه های آبادان، بندرعباس و لاوان آغاز شده که این مذاکرات تاکنون منجر به امضای تفاهم نامه و یا قراردادهای جدید نفتی نشده است.