تعمیق تعامل در صنعت آلومینیوم

این ادعا که خود نشاندهنده یکپارچگی زنجیره ارزش بین بخشهای مختلف صنعت آلومینیوم است را باید نویدی از روزهای بهتر تولیدکنندگان مختلف، بهبود عرضه مواد اولیه در بورس کالا، تامین مواد معدنی کافی، فراموشی اختلافنظرها، هدفگذاری منافع مشترک و نهایتا ارزش افزوده بیشتر در این صنعت قلمداد کرد. این دستاوردها با تلاشهای گسترده شرکت ایرالکو به عنوان باسابقهترین و مهمترین عرضهکننده آلومینیوم در بورس کالا برای بهبود فرآیندهای تولید و تامین مواد اولیه آغاز شده و در سایه تعامل این شرکت با واحدهای پاییندستی مصرف کننده آلومینیوم به ظهور رسیده است. اولین خروجی این تعامل را میتوان بازبینی قیمتهای پیشنهادی در بورس کالا با محوریت هزینه پرمیوم دانست که قطعا در سایه رویکردی تعاملی با درک متقابل از منافع یکدیگر به وقوع پیوسته است. هماکنون تعامل سازنده بین واحدهای بالادستی و پایین دستی صنعت آلومینیوم را میتوان دستاوردی مهم ارزیابی کرد که سایر صنایع مشابه نیز میتوانند با الگو گرفتن از این رویکرد تعاملی، با هدفگذاری منافع مشترک به افقهایی فراتر دست یابند.

چندی پیش در نشستی بخشهای بالادستی و پایین دستی صنعت آلومینیوم گرد هم آمدند تا با بررسی وضعیت بازار، فضایی بهتر را برای رشد و رونق این صنعت در بخشهای مختلف آن ترسیم کنند. هرچند در ابتدای نشست انتقاداتی در گفتوگوی طرفین صورت گرفت ولی در نهایت ذات تعامل موجود در صنعت آلومینیوم باز هم خودنمایی کرد تا توجه به منافع متقابل نمود بیشتری پیدا کرده و همچنین جایگاه هر بخش محترم شمرده شد. شدیدترین انتقادات در خلال این گفتوگو رسانهها را هدف قرار داد زیرا نگاه تخصصی، کارشناسی و حمایتی کمتری به صنعت آلومینیوم معطوف شده و حتی با غفلت رسانهای همراه بوده که این انتقاد به ذات خود موجه و قابل بررسی است. با توجه به احترام به انتقادات صورت گرفته، در آینده تلاش خواهد کرد تا با نگاهی دقیقتر، صنعت آلومینیوم را که حتی در برخی بخشهای دولتی در سالهای اخیر مورد غفلت واقع شده است به مرکز توجه رسانهها بازگردانده تا در کنار نگاه حمایتی دولتی، واقعیتهای این صنعت شفافیت بیشتری پیدا کند.

پس از برگزاری این نشست، شاهد همکاری بیشتر بخشهای مختلف صنعت آلومینیوم بودیم تا جایی که این تعامل و دستاوردهای پس از آن، به نگارش نامهای به امضای مجتبی خسروتاج معاون و قائممقام وزیر صنعت، معدن و تجارت با موضوع عرضه و قیمت آلومینیوم در تاریخ 20 شهریورماه انجامید که در آن بر عرضه آلومینیوم در بورس کالا تاکید و هزینه پرمیوم نیز از 250 دلار در هر تن به 150 دلار کاهش یافت. پیرو این نامه در تاریخ 27 شهریورماه اطلاعیهای توسط مدیر عملیات بازار بورس کالای ایران منتشر شد و این تغییر هزینه پرمیوم را به کارگزاران و کلیه فعالان بازار ابلاغ کرد. این رخداد را میتوان مستندات اصلی تعامل موجود در صنعت آلومینیوم به شمار آورد که میتواند چهره این بازار را با روحیهای همراه با توجه به منافع مشترک ترسیم کند. با توجه به اهمیت صنعت آلومینیوم و جایگاه خاص این صنعت در اشتغالزایی، تولید ناخالص داخلی و مقاوم سازی اقتصادی، تلاش دارد تا این قبیل جلسات کارشناسی با حضور سایر فعالان صنعت و بازار آلومینیوم را ادامه داده که از هماکنون نیز پیگیر برگزاری نشستهای آتی هستیم.در خصوص گزارش این نشست و ضمن تشکر از حضور دوستان شرکت کننده و بهدلیل محدودیت فضا، تنها گفتوگوی مهندس مجید پورعطار مدیرعامل شرکت ایرالکو و نماینده بخشهای پایین دستی درج شده که بهدلیل تعامل موجود در صنعت آلومینیوم و درک متقابل، به صورت دو گفتوگوی مجزا و مکمل یکدیگر تنظیم شده است.

بازار و صنعت آلومینیوم و معضلات آن در نگاه مدیرعامل ایرالکو

در بخش نخست این گفتوگو پای صحبت مدیرعامل شرکت ایرالکو مینشینیم.

وضعیت بازار را چگونه ارزیابی میکنید؟

پورعطار: بازار آلومینیوم مانند سایر فلزات و سایر کالاها به شدت متاثر از اقتصاد جهان است؛ یعنی زمانی که اقتصاد جهان رو به رونق و پیشرفت است و رشد اقتصادی در کانونهای اقتصادی مختلف مثبت است، بالطبع علاوه بر اینکه بازار فلز آلومینیوم نیز توسعه پیدا کرده، قیمتها و تقاضا هم برای این فلز افزایش پیدا کرده. زمانی که میخواهیم بازار فلزی مثل آلومینیوم را با سایر فلزات مقایسه کنیم، باید ببینیم که روند تغییرات قیمت فلزات در یک دوره زمانی مشخص به چه ترتیب و متاثر از چه عواملی بوده و میزان تغییراتش به چه میزان بوده است. ملاحظه میکنید که از میان سه فلز پرمصرف صنعتی در جهان یعنی فولاد، آلومینیوم و مس با تغییر اوضاع اقتصادی جهانی، تاثیر تغییرات قیمت این فلزات از اوضاع اقتصادی دنیا به یک اندازه نبوده است. به گونهای که در دو فلز فولاد و مس افت قیمتها شدیدتر و در دوره رکود نیز آسیبپذیری این دو فلز بیشتر بوده است.

در دوره رونق چطور؟

پورعطار: اتفاقا قیمت آنها در دوران رونق بالاتر میرود چون نوسانشان بیشتر است. وقتی که نوسان در قیمت یک فلز بیشتر از سایر فلزات بوده یا در دو فلز فولاد و مس بیشتر از آلومینیوم باشد، نشان میدهد آلومینیوم فلزی است که نهتنها در طبیعت سازگار با محیط زیست است، بلکه بازارش هم بازار پایداری است.

پورعطار: بازار فلز آلومینیوم پایداری و ماندگاریاش هم نسبت به دو فلز صنعتی رقیب به مراتب بیشتر و افت و خیزش به مراتب کمتر است. وقتی فلزی مانند آلومینیوم، تغییرات و نوسانات قیمتش حداقل باشد، ریسک سرمایهگذاری و ریسک اقتصادیاش نیز با کاهش مواجه میشود و تمایل و ضریب سرمایهپذیریاش را به شدت افزایش میدهد. براساس تعریفی که شورای توسعه پایدار سازمان ملل متحد از واژه توسعه پایدار دارد، این واژه عبارت از توسعهای است که نیازهای نسل کنونی را برآورده میکند بدون اینکه نسلهای آتی را از حقوقشان محروم کند. از این رو بر اساس این تعریف آلومینیوم فلزی است که چون هر آنچه از بوکسیت و سایر ذخایر زیرزمینی را بیاییم میتوانیم به آلومینیوم تبدیل کنیم و هر آنچه از ذخایر هیدروکربنی یا سایر منابع انرژی را بیایید به آلومینیوم تبدیل کنید یا در فرآیند تبدیلشان شرکت کند؛ چون آلومینیوم فلزی است که با طبیعت سازگار و مقاومت آن بالا است، میتواند برای همیشه و برای همه نسلها این آلومینیوم برای بارها بازیافت شود و با صرف یک بیستم انرژی اولیهاش دوباره به چرخه مصرف برگردد.

آیا نوسان قیمت آلومینیوم کمتر از سایر فلزات در بازار داخلی است؟

پورعطار: بازار داخل، بازار جدایی از سایر بازارها نیست. بازار داخل متاثر از دو متغیر است. اول اینکه قیمتهای جهانی فلزات که عمدتا در بورس فلزات لندن و بورس شانگهای مبادله و تعیین قیمت میشود. دوم اینکه ناشی از نوسانات اقتصاد داخل است. به گونهای که در دورهای که اقتصاد کشور با رشد یا رکود مواجه است بازار آلومینیوم تاثیرپذیر است. اما اگر این دو متغیر را در قالب یک فرمول و معادله دو مجهولی قرار دهیم چندان تفاوت معناداری بین نوسانات قیمت در داخل با خارج مشاهده نخواهد شد و تا حدود زیادی همخوانی دارد.

یکی از بحثهایی که در قیمتگذاری مطرح میشود این است که اگر ما ملاک قیمتگذاری را بر اساس متغیرهای داخلی قرار دهیم، تعیین قیمت در بورس کالا مطرح میشود و همچنین انتقاداتی که در مورد هزینه پریمیوم وجود دارد این است که گفته میشود پریمیوم آمریکا 75 دلار است اما پریمیومی که در بورس کالا محاسبه میشود براساس شنیدهها 250 دلار است. آیا این درست است؟ برای چه عیاری است؟

پورعطار: وقتی میخواهید بازار داخل را با قیمتهای جهانی و بازارهای خارجی مقایسه کنید، دو عامل باید در شرایط یکسان قرار داشته باشند. از این رو یکی از روشهای صحیح مقایسه فلزات با هم است. در شرایطی که در بازار داخل قیمت ارز واقعی باشد، مستقیما روی تولید اقتصادی تاثیرگذار خواهد بود. از سوی دیگر در شرایطی که فولاد کشور از مزیت سنگآهن داخلی برخوردار است، تعرفه 15 درصدی برای آن اختصاص یافته و این تعرفه به صنایع پاییندستی تعمیم داده میشود این درحالی است که برای صنعت آلومینیم هیچگونه تعرفهای تا کنون وضع نشده است. اینکه گفته میشود با وضع پریمیوم 250 دلاری صادرات نابود میشود، دیدگاهی کاملا اشتباه است،  برای جلوگیری از تعطیلی تعدادی کارگاه که نمیشود تعرفه برای صنعت آلومینیوم وضع نشود، از سوی دیگر هم برخی معتقدند پریمیوم کاهش یابد تا کارگاههای 10 نفره بتوانند به تولید خود ادامه دهند. این امر بزرگترین فاجعهای است که صنعت آلومینیوم کشور را به شدت به چالش کشیده و موجب شده از رقبایمان در حاشیه خلیج فارس عقب بمانیم.  ایرالکو، نخستین تولیدکننده آلومینیوم در ایران و خاورمیانه بوده است. در حال حاضر نیز کارخانه تولید آلومینیوم در اراک نخستین واحد تولید آلومینیوم در خاورمیانه است. به گونهای که امروز نزدیک به 50 سال از تاسیس شرکت آلومینیوم ایران میگذرد. 50 سال هم نه از رانت مواد اولیه و مزیت ماده اولیه داخل چندان برخوردار بوده و نه از حمایتهای آنچنانی که از سایر فلزات میشود. 50 سال روی پای خودش ایستاده است.

در حال حاضر چه میزان از آلومینا را ایرالکو وارد میکند؟

پورعطار: مجموع آلومینایی که هم اکنون در جاجرم تولید میشود فقط یکسوم کل نیاز داخل را تامین میکند و مابقیاش را باید از خارج کشور وارد کنیم و تنها انرژی و برق مورد نیاز آلومینیوم از محل تولید داخل تامین میشود. باید اذعان کرد که تمامی مواد اولیه صنعت آلومینیوم وارداتی است اما با این حال این صنعت توانسته 50 سال روی پای خود بایستد.  از زمانی که مدیریت شرکت ایرالکو (10 شهریور 94) را تحویل گرفتم بهطور مداوم محصول تولیدی در بورس کالا عرضه شد. به گونهای که به دفعات سازمان حمایت از مصرفکنندگان و تولیدکنندگان و وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت شرکت ایرالکو را به علت عرضه پیوسته محصولاتش در بورس کالا تشویق کردند.

اخیرا طی توافقی با آلومینیوم المهدی قرار شد که آلومینیوم تولیدیمان را در بورس عرضه کنیم، این درحالی است که طی 10 ماه گذشته و در سختترین دوره تاریخی رکود در ایران ما باید در بورس کالا تولیدات شرکت را عرضه میکردیم، در شرایطی که رقیب ما در این مدت میتوانست در بورس عرضهای نداشته باشد. نکته قابل تامل اینکه در همین مدت فلزی مانند فولاد توانست با حمایت انجمن و سندیکاهای خود از مزیت تعرفه برخوردار شود. از این رو از سندیکاهای صنعت فولاد تشکر میکنم که این صنعت را تنها نگذاشتند و عامل اصلی این امر نیز این بود که به بازی برد-برد و به یک بیزینس پایدار و آیندهدار اعتقاد داشتند.

طی مدت زمانی که تولیدات شرکت رقیب،خارج از بورس عرضه میشد و این هم رکود را بر ایرالکو مضاعف و کار را سختتر میکرد، از این رو به این شرایط بهعنوان یک فرصت نگاه کردیم و سعی کردیم که به منظور بهرهبرداری بیشتر قیمت تمامشده تولیداتمان را کنترل کنیم به گونهای که قیمت تمامشده تولیدات شرکت از شهریور سال گذشته روند نزولی یافت. با کنترل بهای تمامشده کالا که عمدتا هم روی خرید مواد اولیه از خارج، بهصورت قراردادهای long term با قیمتهای رقابتی و مناسب متمرکز شدیم. ما سراغ تعدیل نیروی انسانی نرفتیم و مشخصا پرسنل را هدف قرار ندادیم، بلکه آنها را تشویق کردیم که برای کاهش بهای تمامشده کالا کمک کنند. از تیرماه سال جاری شرکت آلومینیوم ایران وارد دوران دوباره سوددهی شده است، یعنی در تیرماه سود را تجربه کردیم، چراکه قیمت تمامشده را کنترل کردیم برای اینکه معتقدم که سود در خرید است.

بنابراین در این شرایط ما بیشتر میتوانیم منتظر کاهش پریمیوم باشیم؟

پورعطار: نه این ربطی به کاهش پریمیوم ندارد. تا زمانی که تعرفه تعیین نشود، دست گذاشتن روی پریمیوم هدفگیری صنعت ملی آلومینیوم است.

صنایع پاییندستی زنجیره ارزش هم بخشی از صنعت آلومینیوم است؟

پورعطار: طی سال گذشته با سندیکا توافق کردیم که در شرایط رکود حاکم، همانند فولادیها یک مدل از نظام تعرفهای برای عبور از گذر سخت رکود بازار که چینیها به علت کاهش رشد اقتصادی خود با اعمال دامپینگ برای بازاری مانند بازار آمریکا و اروپا هدفگذاری کرده بودند نیز در صنعت آلومینیوم با محوریت سندیکا بررسی و پیشنهاد شود، اما محقق نشد. درخصوص پریمیوم حرفی ندارم، سوالم این است که اگر میزان پریمیوم در حال حاضر بالا است؟ چرا به راحتی نمیروید شمش ارزان با قیمت مناسب از خارج وارد و به محصول با ارزش افزوده بالاتر تبدیل کنید تا از تولیدکننده هم نخرید. چرا باید گران بخرید وقتی که تعرفهای برای واردات شمش آلومینیوم وجود ندارد، بنابراین باید این پارادوکس را جواب بدهید که چرا نمیروید شمش آلومینیوم را وارد کرده و محصولی با ارزش افزوده بالاتر تولید کنید و رقابتی صادر کنید! به اذعان مسوولان جاجرم از زمانی که شرکت ایرالکو را تحویل گرفتیم، براساس فرمولی که از نالکوی هند بهعنوان تولیدکننده اصلی( Long Term) برنده شدیم، یک قرارداد بستیم و بهصورت پیوسته از جاجرم پودر آلومینا را براساس قراردادی که داشتیم با اندکی قیمت بالاتر خریدیم تا تولید داخل تقویت شود، مهمتر از آن 50 میلیارد تومان هم در این دوره سخت از بدهیهای سنواتیشان را پرداخت کردیم.

بنابراین عدد 250 دلار را برای پریمیوم عادلانه میدانید و هم اکنون دغدغه اصلیتان وضع تعرفه برای واردات است؟

پورعطار: چه کسی گفته عادلانه است یا نیست. انتقادم این است که از روزی که با کارخانه المهدی توافق کردیم که کالایمان را از طریق بورس کالای تهران عرضه کنیم، همه دلسوز آلومینیوم شدند.  مفهوم مد نظر مدیریت تبدیل تهدید به فرصت است و واقعا ما تلاش کردیم که طی یک سال گذشته هزینهها را کنترل کنیم. به گونهای که از تیرماه به سود در شرکت دست یافتیم. علت آن هم این است که در مزایده Tender که ما در هندوستان برنده شدیم، مزیت این امر برای ما امکان استفاده از ارز مبادلهای بود؛ به گونهای که 15-10 درصد هم ارزانتر برای ایرالکو تمام شد. در این قرارداد Long Terms دست همه واسطهها را قطع کردیم. این اتفاق اصلا سابقه نداشته و شرکتهایی هم که در گذشته بهصورت Long Terms خرید کردند نتوانستند از تولیدکننده اصلی خرید کنند بلکه از طریق واسطهها تامین میکردند.  باید هزینههایمان را کنترل کنیم تا بتوانیم محصولمان را بهصورت رقابتی به بازار وارد کنیم و تولیدکننده پاییندستی نیز از آن بهرهمند شود.

نکته دیگر اینکه باید برای بهینهسازی و نوسازی بنگاهها راهکاری اساسی اتخاذ شود. درحال حاضر خطوط قدیمی ایرالکو از مدار خارج شده به علت چالشهای موجود شرکت در زمینه محیط زیست برنامهای جامع ارائه دادیم که امروز که خدمت شما هستم تمام سازمانها و نهادهایی که با ما نزاع داشتند هم اکنون در تعامل هستند. ما بدون تبلیغات 6 ماه پیش یک خط از سه خط قدیمی را کاملا بهینهسازی کردیم. به گونه ای که در 30 روز اخیر نصف خط 4ایرالکو را از مدار خارج کردیم. با بهینهسازی انجام شده مصرف انرژی شرکت 15 درصد کاهش یافت و همچنین به لحاظ اقتصادی میزان مصرف برق خطوط نیز با کاهش 15 درصدی مواجه شد و 5 درصد تولید هر دیگ افزایش یافت و همچنین 8 درصد پرت مواد اولیه کاهش پیدا کرد که تمام این عوامل روی قیمت تمام شده تاثیر بسزایی داشته است.

مشکل اصلی تولیدکنندگان صنعت آلومینوم در شرایط کنونی کمبود نقدینگی است. صادرات شمش از سوی ایرالکو در سال 94 نسبت به سال 93 با کاهش مواجه شده است و تلاش کردیم که بیشتر بازار داخل را حمایت کنیم. در نیمه دوم سال 94 که شرکت را تحویل گرفتم شرکت با زیان 180 میلیارد تومانی نیمه نخست سال 94 مواجه بود.  طی 6 ماه دوم سال 94 توانستیم میزان زیان را به سمت صفر ببریم. این امر واقعا یک اتفاقی بود که برای صنعت آلومینیوم کشورموفقیت بزرگی تلقی میشود.  در زمینه صادرات نیز در سال 93، 66566 تن صادرات داشتیم که این عدد در سال 94 به 54565 تن رسید یعنی 29 درصد صادرات کاهش پیدا کرد به این معنی که در سال 94 نسبت به 93، عرضه شرکت در بازار داخل افزایش یافت.  همچنین تولید ایرالکو در سال 93 به میزان 181645 تن بوده و در سال 94 به میزان 182235 تن شده است، یعنی نزدیک به 1000 تن افزایش ظرفیت تولید داشتیم.

معتقدم در مرحله نخست نه تنها باید مسائل و مشکلات صنعت آلومینیوم برطرف شود، بلکه مشکلات بخش پاییندست نیز باید رفع شود. در مجموع بازار صنعت آلومینیوم بسیار مهم است در واقع موتور محرک هر صنعتی بازار است حال چه داخلی یا خارجی. در حال حاضر کمبود نقدینگی، عدم وضع تعرفه و مشکل پریمیوم از جمله چالشهای صنعت آلومینیوم است. ایرالکو یک صنعت «صنعتساز» است چراکه هماکنون این شرکت تنها فلز آلومینیوم تولید نمیکند بلکه میتواند در ساخت کارخانههای آلومینیوم هم مشارکت داشته باشد، همچنین تلاش مان این است که کمک کنیم برای اینکه کارخانه المهدی دوباره به روزهای رونق برگردد.

برخی از مسوولان کشور، باورشان این است که چون ایران بوکسیت و ماده اولیه ندارد؛ در تولید صنعت آلومینیوم موفقیت ندارد. در حالی که عامل نخستین مزیتبخش در صنعت آلومینیوم ماده اولیه نیست، بلکه انرژی است. ایران رتبه نخست ذخایر هیدروکربنی جهان را دارد. در جغرافیای استقرار صنعت آلومینیوم بیش از آنچه ماده اولیه معدنی اهمیت داشته باشد، انرژی تاثیرگذار است. حال سوال اینجاست که چرا صنعت آلومینیوم ایران در شرایط کنونی قرار دارد؟ برای اینکه ما صنعت آلومینیوم را صنعت تبدیل انرژی میدانیم؛ تبدیل انرژی حرارتی گاز به انرژی جامد. این صنعت باید موردحمایت ملی قرار بگیرد. صنعت آلومینیوم قادر است که اگر فقط دو فاز عسلویه را که ظرفیت هر کدام 25 میلیون نرمال مترمکعب در روز است را به صنعت آلومینیوم اختصاص بدهند، در سال فقط با گاز حاصل از دو فاز عسلویه 5 میلیون تن آلومینیوم تولید کنیم و اکنون شاهدیم که کشورهای کوچک عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس فقط با تکیه بر مزیت گاز قطر، چه حجم بزرگی آلومینیوم تولید میکنند.

در حال حاضر به یک مطالبه جدی رسیدیم که آن هم بررسی شیوه قیمتگذاری آلومینیوم در سندیکا است؟

پورعطار: ما نباید تمام نیازهایمان را از همدیگر بخواهیم البته بهعنوان دو طرف یک بازار (عرضهکننده و متقاضی) قطعا باید نیازهای همدیگر را برآورده کنیم. اما نکته اصلی مطالبه یک صنعت است. بنابراین بهعنوان یکی از بزرگترین واحدهای تولیدکننده آلومینیوم در کشور خواستار آن هستم که جایگاه سندیکای آلومینیوم تقویت شود.  امید است که از ظرفیت سندیکا بهطور کامل استفاده شود و بتوان با جمعبندی و توافق آرا به یک نظرات درست کارشناسی دست یابیم تا از تصمیمگیران، تصمیمات ساختهشده خودمان را در راستای حمایت از صنعت آلومینیوم کشور مطالبه کنیم. چرا که در صورت حمایت از واحدهای بزرگ آلومینیوم در کشور صنایع پاییندستی به هیچ حمایتی نیاز نخواهد داشت.

بازار و صنعت آلومینیوم از نگاه صنایع پاییندستی

در بخش دوم این گفتوگو پای صحبت بخشهای پاییندستی صنعت آلومینیوم نشستیم تا وضعیت این صنعت را از نگاه بخشهای مصرفکننده فلز آلومینیوم بررسی کنیم.، آریا صادق نیت حقیقی عضو هیاتمدیره و دبیرکل سندیکای آلومینیوم و هوشنگ گودرزی رئیس هیاتمدیره سندیکای آلومینیوم میهمان این گفتوگو بودند.

هم اکنون شرایط بازار داخلی و شیوه قیمتگذاریها را چگونه ارزیابی میکنید؟

حقیقی: هم اکنون قیمتگذاری بر مبنای قیمتهای جهانی صورت گرفته یعنی بهای دلار در بازار داخلی در کنار متوسط هفته قبل قیمت جهانی آلومینیوم در بورس فلزات لندن مورد توجه قرار میگیرد که بهصورت کلی این چارچوب میتواند قابل پذیرش باشد، اما در مورد هزینه پریمیوم نیز باید همچون شرایط جهانی عمل کنیم. در سالهای قبل هزینه پریمیوم رقمی نزدیک به 400 دلار در هر تن را نیز تجربه کرده بود ولی هم اکنون در بازارهای جهانی کمتر از 100 دلار در هر تن مورد محاسبه قرار میگیرد. وقتی هزینههای جهانی پریمیوم تغییر میکند، این انتظار وجود دارد که هزینههای داخلی پریمیوم نیز تغییر کند. هماکنون محصولات وارداتی که از پریمیوم جهانی تبعیت میکند، گاهی ارزانتر از قیمتهای بازار داخلی مورد معامله قرار گرفته و از طرف دیگر، بالابودن هزینه پریمیوم داخلی مصنوعات تولیدشده از آلومینیوم باعث شد تا صنایع پاییندستی و مصرفکننده آلومینیوم بخش بزرگی از بازارهای صادراتی خود را به دلیل قیمت تمام شده بالاتر به نسبت رقبای منطقهای و حتی بینالمللی، از دست بدهند که ضربه بزرگی برای این صنعت به شمار میرفت.

با توجه به این شرایط، وضعیت بازارهای صادراتی محصولات تولید شده از آلومینیوم چگونه است؟

حقیقی: البته در کنار بالابودن هزینه مواد اولیه، نرخ بالای بهره بانکی و افزایش هزینه تامین سرمایه در گردش نیز به مشکلات دامن زد، هر چند که برخی مباحث مربوط به تعرفه واردات مصنوعات ساخته شده آلومینیومی به کشور در کنار عدم حمایتهای تعرفهای یا حمایتهای مختلف از صادرات نیز مشکلات مضاعفی را برای ما به همراه داشت. زمانی 90 درصد صادرات مصنوعات آلومینیومی کشور به بازار عراق صورت میگرفت که البته هزینه پریمیوم در اینجا برای ما بسیار مهم بوده و عاملی محدودکننده بهشمار رفته است مثلا در مورد کابل تفاوت هزینه پریمیوم داخلی در مقایسه با رقبای منطقهای تاثیر منفی بزرگی برای ما به جای گذاشت. هم اکنون در بازارهای منطقهای مثلا بازار عراق رقابت تنگاتنگی در جریان است و هر یک دلار تفاوت بهای تمام شده یا قیمت فروش، تاثیر بسیاری در رقابتها به جای گذاشته است، البته رکود در بازارهای مختلف جهانی نیز به وخامت اوضاع دامن زده تا جایی که مثلا در بازار عراق با هجوم تجار از کشورهای مختلف مخصوصا ترکیه رو به رو هستیم که تجمیع این موارد در کل باعث شد تا دست صنعت آلومینیوم ایران از این بازار مهم کوتاه شود. هم اکنون صنایع پاییندستی در صنعت آلومینیوم از واحدهایی با 10 نفر کارگر تا چند صد نفر پرسنل مشغول فعالیت هستند.

اهمیت صنعت آلومینیوم و شرایط تجاری آن چگونه است؟

گودرزی: اهمیت صنعت آلومینیوم در کشور ما غیرقابل کتمان و حتی غیرقابل انتقاد است حتی برخی از صنایع دفاعی نیز در کشورهای مختلف به این صنعت وابستگی دارند، البته بدنه صنعت آلومینیوم همیشه یکی است یعنی بخشهای بالادستی و پاییندستی در تعامل با یکدیگر فعالیت میکنند، هرچند که بخشی از مواد اولیه مورد استفاده، از طریق واردات تامین میشود.  هم اکنون بخش بزرگی از تولید مواد اولیه در کشور بهصورت خام صادرشده، هرچند که تغذیه بازار داخلی نیز از همین مواد اولیه تولید داخل تامین میشود. باید به صراحت بازار اصلی مصرف آلومینیوم واحدهای بزرگ را بازار داخلی به شمار آوریم زیرا شرکتهای بزرگ اگر میتوانستند، شاید تمامی تولیدات خود را صادر میکردند که تاکنون و بهرغم بسیاری از انتقادات، چنین رخدادی به ثبت نرسیده است.  شاید ارتباط با هندیها به ما آموخته باشد که با واسطهها وارد داد و ستد تجاری شویم که همین مطلب باعث شده بود تا قیمتها در بازار داخلی بعضا کمتر از قیمتهای بورس کالا باشد که نشان میدهد منافع صنایع بالادستی و پاییندستی، توامان در حال تهدید شدن است. برخی مشکلات باعث شده تا برای برخی معاملات تخفیفات بیشتری اعمال شود و یا فروشهای اعتباری نیز در برخی اوقات به بدنه صنعت ضربه بزند که به نظر میرسد این شرایط در حال بهبودی سریع است.

مشکلات صنعت آلومینیوم ریشههای تاریخی دارد که شاید به سالها قبل بر گردد. در زمان بنی صدر، وی به صراحت عنوان میکرد که آلومینیوم صنعتی لوکس است همین دید تاریخی که شاید هنوز هم به ندرت دیده شود باعث شد تا آنگونه که باید و شاید به صنعت آلومینیوم توجه شایستهای صورت نگیرد. اهمیت صنعت آلومینیوم از آن جهت است که این فلز به کشور استقلال صنعتی میدهد بنابراین وظیفه همه ما است که برای تقویت جایگاه صنعت آلومینیوم تلاش کنیم. گله اصلی اول از دولت است زیرا به ندرت صنعت آلومینیوم مسوولی داشته که در کنار شناخت از این صنعت، به آن توجه داشته باشد شاید در ذیل همین نگاه در سالهای قبل، صنایع بالادستی و پاییندستی موضعی انتقادی نسبت به یکدیگر ابراز میکردند که این رویکرد از اصل اشتباه است.

نگاه دولت به این صنعت را چگونه ارزیابی میکنید؟

گودرزی: به صراحت باید گفت که دولت باید توجه بیشتر و حتی ویژهای به صنعت آلومینیوم داشته باشد ولی این انتظار بهصورت جامع و کامل محقق نشده است. دولت باید بررسی کند که چرا قیمت تمام شده تولید این فلز در کشور ما بالا است. نرخ بهره بالای بانکی در مقایسه با کشورهای منطقه، قیمت برق، ریسک سرمایهگذاریها و بسیار موارد دیگر باعث شده تا این صنعت به جایگاه درخور خود نرسد، هرچند که هم اکنون تلاشهای بسیاری برای بهبود سازوکارهای تولیدی در حال انجام است. اگر بخواهیم وضعیت صنعت آلومینیوم ایران را برای بررسی، با نقطهای دیگر از جهان مقایسه کنیم میتوان از شرکت دوبال امارات یاد کرد. هم اکنون در ایران یک سوم ماده اولیه از معادن داخلی تولید شده همچنین نیروی کار متخصص و ورزیدهای همچون ایران در آن کشور با این هزینه و دستمزد وجود ندارد ولی دوبال امارات میتواند تا رقمی نزدیک به 10 برابر ما آلومینیوم تولید کند بنابراین مشکل جای دیگری است.

باز هم میتوان به بحث جایگاه دولت اشاره کرد. به نظر من هم اکنون یک استاندارد دوگانهای در صنایع کشور در حال خودنمایی است صادرات مواد خام چندان هم جالب نیست، هرچند که شاید در زمان تحریم وضعیت بهگونهای دیگر بود، اما هماکنون و در دورانی موسوم به پسابرجام شرایط تغییر کرده است. متاسفانه در پارهای از اوقات شرکتهای تولیدکننده آلومینیوم زیان میدادند که باید ریشهیابی شود که چرا چنین رخدادی به وقوع پیوسته است. ساده ترین دلیل این وضعیت را باید در عدم حمایتهای جانبی دولت از این صنعت جستوجو کرد که همین وضعیت یعنی عدم حمایتهای دولتی شاید دلیل اختلافات بین صنایع بالادستی و پاییندستی بوده است، هرچند که هم اکنون این اختلافات پیشین بهبودی جدی یافته است. باز هم تاکید میکنم برای قدرت گرفتن صنعت آلومینیوم دولت باید شرایطی مشابه وضعیت جهانی را برای این صنعت ایجاد کند تا بتوانند با قیمت مناسب تولید کرده و به قیمتهای جهانی، تولیدات خود را به فروش برسانند.

بهعنوان مثال باید بخشی از هزینههای اشتغال برای صنایع بالادستی را دولت برای آنها فراهم کند، یعنی به دلیل اشتغالزایی بالای صنایع بالادستی بخشی از هزینه آن را دولت فراهم کند. عملکردی که در برخی کشورها اجرایی میشود.  در بازار داخلی به جز بحث پریمیوم که به آن پرداخته شده، عدم تزریق مستمر مواد اولیه به بازار داخلی و مخصوصا استفاده از واسطهها باعث شده تا شرایط مطلوبی در بازار حاکم نبوده، مواد اولیه با قیمتهای بالاتری به دست مصرفکننده نهایی رسیده و در نهایت قیمت تمام شده برای صنایع بالادستی و پاییندستی توامان افزایش یابد یعنی همه متضرر شوند.

وضعیت تعامل بخشهای مختلف این صنعت با یکدیگر چگونه است؟

حقیقی: از نظر ما بهعنوان سندیکای آلومینیوم یا بخشهای مختلف این صنعت، ما تمامی این صنعت را یکپارچه میبینیم یعنی از معدن جاجرم که بیش از 30 درصد نیاز داخلی را تامین نمیکند تا شرکتی همچون ایرالکو که شاید مهمترین عرضهکننده در بورس کالا باشد تا تولیدکننده در صنایع تکمیلی آلومینیوم، همگی در یک جبهه و موضع هستیم و این انتظار وجود دارد که به کل این صنعت نیز اینگونه نگریسته شود. بهعنوان نمونه عرضه در بازار داخلی با قیمت بالاتر و عرضه صادراتی به بازار ترکیه با هزینه پریمیومی بسیار کمتر مطلبی است که به کل این صنعت ضربه وارد خواهد کرد. در هر حال انتقاداتی به عملکرد ایرالکو وارد بوده است ولی ما تمایلی نداریم تا این قبیل بحثهای کارشناسی را بهصورت شخصی و حتی صنفی پیگیری کنیم چون معتقدیم که منافع کل صنعت آلومینیوم در یک چارچوب کلی میگنجد.

مطالبه اصلی صنعت آلومینیوم با محوریت صنایع پاییندستی از چه نهاد یا ارگانی است؟

گودرزی: بخش بزرگی از مطالبات مصرفکنندگان آلومینیوم نه از یک تولیدکننده خاص، بلکه از دولت است. بهصورت دقیقتر میتوان اینگونه عنوان کرد که دولت باید به نحوی از صنایع بالادستی و پاییندستی حمایت کند که همچون تولیدکنندگان منطقهای، بتوانیم تولید کنیم و کمبودهایی که تاکنون باعث شده تا قیمت تمام شده افزایش یابد را باید هدفگذاری کرده و آن مشکلات را برطرف سازیم، زیرا تاثیر آن در نهایت به تمامی بخشهای این صنعت بازمیگردد.

برای بهبود مشکلات این صنعت چه اقداماتی صورت گرفته است؟

حقیقی: بررسی مشکلات صنعت آلومینیوم به داور نیاز ندارد. اگر بتوانیم سندیکای تولیدکنندگان آلومینیوم را به جایگاه اصلی آن برسانیم میتوانیم گامهای بزرگی را برای رفع مشکلات موجود در صنعت آلومینیوم برداریم. هم اکنون سندیکای آلومینیوم به افرادی با بضاعت بیشتری نیاز دارد تا بتواند گامهای بلندتری بردارد بنابراین به حضور فعالتر صنایع بالادستی در سندیکای آلومینیوم نیاز خواهیم داشت. در صورت ایجاد این قبیل روابط کاری و حتی صنفی، میتوانیم مطالبات برنامهریزی شده بسیاری را با انسجامی بیشتر از دولت طلب کنیم. حتی درخصوص تامین نیاز واحدهای بالادستی مخصوصا تامین آلومینا برای ایرالکو مشخصا از طریق سندیکا در نامهای از آقای سیف رئیسکل بانک مرکزی، تامین ابزارهایی برای انتقال وجوه ارزی واردات مواد اولیه را خواستار شدیم. در هر حال فعالیت بیشتر ایرالکو هم اکنون به یک بازی برد – برد برای کشور تبدیل شده زیرا از یک سو صنعت آلومینیوم رونق گرفته و از سوی دیگر منابع ارزی ایران در هند آزاد شده و وارد نقلوانتقالات اقتصادی میشود.

بهعنوان صحبت پایانی اگر بحثی باقیمانده است بفرمایید.

حقیقی: ما مطالبات صنفی خود را از یکدیگر طلب نمیکنیم زیرا همگی اعضا یک پیکر هستیم و با انسجام ایجاد شده، میتوانیم مطالبات صنعت آلومینیوم را با قدرت بیشتری پیگیری کنیم که چنین رویکردی هم اکنون شکل گرفته است.