دومین برجام در اوپک رقم خورد/ دیپلماسی نفتی زنگنه، الگویی برای افزایش تعامل با جهان

محمدجواد حق شناس کارشناس اقتصاد سیاسی؛ درباره لزوم الگوبرداری از نحوه تعامل ایران و عربستان در اجلاس اوپک در سایر حوزهها گفت: اتفاقی که در اوپک افتاد باید به عنوان ظرفیت جدید در عرصه دیپلماسی دیده شود و فراموش نکنیم که نباید به طور خاص سیاست را به عنوان فضای اصلی کنشگری در عرصه بینالملل و دیپلماسی بدانیم بلکه می توانیم از حوزههای مختلف در این رابطه بهره ببریم تا جایی که شاید حتی به ذهن ما نیز خطور نکند که این مقوله بتواند فرصتی برای یک اتفاق دیپلماتیک خوب باشد.

وی با ذکر مثالی از بهره برداری از حوزههای غیر سیاسی در عرصه بین الملل تصریح کرد: بطور مثال در زمانی دیپلماسی پینگ پنگ باعث شد روابط امریکا و چین در زمان نیکسون به سطح عادی بازگردد حضور پینگ پنگ بازان  دو کشور فرصتی ایجاد کرد که باعث شد نیکسون سفری به چین داشته باشد و رهبر چین هم بتواند به امریکا سفر کند. همچنین حتی فوتبال و بسکتبال هم میتوانند جزء حوزههای دیپلماسی باشد.

حق شناس با بیان اینکه اقتصاد هم میتواند یکی از ابزارها و حوزه جدی عرصه دیپلماسی باشد، افزود: علاوه بر آن بازیهای المپیک و سینما نیز میتوانند این نقش را ایفا کنند و یا حضور هنرمندان میتواند به عنوان سفیرانی برای ارتباطات تعریف شود.

وی با اشاره وضعیت نامطلوب روابط بین ایران و عربستان، خاطرنشان کرد: شرایط کنونی رابطه دو کشور قطعا در چند دهه اخیر سابقه نداشته و در بدترین شرایط ممکن بسر میبرند در حالی که زمانی دو کشور در اوج ارتباطات بودند تا جایی که بسیاری ایران و عربستان را دو بال جهان اسلام خوانده و عنوان شده بود هیچ کدام بدون دیگری امکان پرواز ندارند.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی-سیاسی ادامه داد: دوران طلایی روابط ایران و عربستان مربوط مربوط به دوره سازندگی بود که روابط دو کشور در بهترین شرایط بود و در دوران آقای خاتمی به اوج خود رسید و به حضور تاریخی ایشان در دانشگاه ملک عبدالعزیز ریاض منجر شد، اتفاقی که شاید برای هیچ رهبری از جهان اعم از عرب و غیر عرب رخ نداد.

وی بیان داشت: امروز بعد از درگذشت ملک عبداللله که به خرد گرایی در خاندان سعودی شهره بود، مجموعه ای حاکم شدند که روند عقل گرایی را کمتر مشاهده می کنیم بخصوص اینکه با روی کار آمدن وزیر امور خارجه جدید در این کشور وضعیت به مراتب بحرانی تر نیز شده است. این شخص که به ضدیت با ایران مشهور است زمانی که بعنوان سفیر سعودیها در در واشنگتن حضور داشت، پروندهای علیه ایران تشکیل شد مبنی بر اینکه یک ایرانی قصد ترورش را داشته است. با این تفاسیر آنچه مشخص است اینکه تا زمان حضور وی در مقام وزارت خارجه نباید به بهبود روابط دو کشور امید داشته باشیم.

حق شناس همچنین گفت: روی کار آمدن ترامپ جمهوری خواه در امریکا و با مشاهده چینش افراد در جایگاه های وزارت دفاع، کاخ سفید و مشاور امنیت ملی این کشور نیز در می یابیم که اکثرا چهرههایی با سابقه ضد ایرانی هستند. لذا با این اوصاف طبیعتا باید وضعیت را بطور جدی ارزیابی کنیم و طرف ایرانی باید مواظبت کند بهانهای به دست جریان افراط گرایی جهانی و منطقهای ندهد.

وی ادامه داد: در این روند برای عرصه سیاست خارجی باید از تمامی ظرفیتهای شناخته شده و موجود برای بهبود فضا و افزودن حاشیه امن برای کشور بکار ببریم. لذا دیپلماسی نفتی که امروز حاصل تلاش آقای زنگنه و مجموعه وزارت نفت و همینطور تلاش رئیس جمهور در این رابطه و تماس تلفنی با پوتین از جمله این ظرفیتهایی است که میتوان به عنوان راهی قابل اعتماد در دیگر عرصهها از جمله امور بینالملل طی کرد.

این کارشناس تاکید کرد: اکنون بعد از سالها جایگاه و حقوق ایران در اوپک به رسمیت شناخته شده که قطعا بدون همکاری طرف عربستانی امکان پذیر نبود. اگر چنانچه وزارت خارجه عربستان و مجموعه تصمیم سازان فضا را جهت بهبود روابط فراهم نمیکنند شاید وزارت نفت عربستان و ایران میتوانند موثر واقع شوند.

وی افزود: همچنین میتوان از حوزههای اختصاصیتری مثل توجه به روابط خاص هاشمی رفسنجانی با خاندان سعودی، کشور پاکستان و کشورهای منطقه استفاده کرد و اگر فرصت فراهم شود و این ظرفیت مرود توجه قرار گیرد، میتوان در خدمت اهداف سیاست خارجی و بهبود روابط به نفع منافع ملی کشور مدیریت شود لذا استفاده از طرفیت خاموش و نادیده انگاشته شده در کشور باید مورد توجه قرار گیرد.

حق شناس یادآور شد: حتی میتوان از ظرفیتی که محمد خاتمی در اروپا دارد به نفع ملی استفاده کنیم و یا حتی از ظرفیت احمدی نژاد در حوزه آمریکای لایتن بهره جست زیرا برای تمامی این ظرفیتها هزینه شده و نباید بدون استفاده باقی بمانند.

وی گفت: بطور مثال زمان درگذشت ماندلا حضور خاتمی میتوانست به شکستن فضای سیاسی و تحریم کمک کند و یا حضور احمدی نژاد در مراسم تششیع فیدل کاسترو به شرطی که در چارچوب سیاستهای جمهوری اسلامی مدیریت میشد، می توانست تبعات مثبتی برای کشور به دنبال داشته باشد.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی سیاسی با بیان اینکه ما نباید از ظرفیتهای موجود در کشور غافل شویم، تاکید کرد: امروزه در دولت این ظرفیت را داریم که بصورت متراکم در وزارت نفت خودش را نشان داده باید در جهت بهبود روابط با کشورهایی مثل عربستان، امارات و قطر بکار گرفته شود.

وی با اشاره به عملکرد وزیر نفت کشورمان در پیشبرد سیاستهای نفتی و حفظ سهمیه ایران در سبد تولید اوپک، تصریح کرد: کشور ما به خاطر تحریمهای نفتی مرتبط با پرونده هستهای اوضاع نگرانکنندهای داشت، با شروع به کار دولت روحانی و با دعوت از بیژن نامدار زنگنه به عنوان پرتجربهترین چهره در میان دولتمردان و با سابقه موثر در کابینههای مهندس میرحسین موسوی، هاشمیرفسنجانی و سیدمحمد خاتمی، به عنوان متصدی وزارت نفت، فروغ امید دوباره به این وزارتخانه بازگشت.

حق شناس تاکید کرد: شاید بتوان گفت که بازگشت ایران به توان تولید نفت به قبل از آغاز تحریمها، یکی از موفقیتهای بزرگ و قابل توجه دولت روحانی پس از حل و فصل برجام به حساب می آید. به طوری که در اجلاس اخیر اوپک کشور ما تنها عضوی بود که توانست حتی افزایش سهم تولید بگیرد که به نظر میرسد باید نقش وزارت نفت ایران و شخص وزیر را در این پیروزی دیپلماسی نفتی مورد توجه خاص قرار داد.

این فعال سیاسی خاطرنشان کرد:  واقعیت این است که شکلگیری فضای مثبت همکاری میان اعضای اوپک به ویژه همکاری ایران با دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس میتواند نماد آغاز یک حرکت مثبت در جهت همکاری کشورها تلقی شود. در حالی که ایران و عربستان و کشورهایی همچون امارات و قطر در حوزههایی همچون جنگ سوریه و عراق در وضعیت رقابتی تخاصمآمیزی قرار دارند، توجه به منافع مشترک توانسته آنان را در اوپک به همراهانی متحد و همکارانی مستحکم بدل کند.