دلایل سهم 20درصدی صندوق توسعه از درآمد نفت؛ تمهیدات اقتصادی برای سال آتی

کاهش اتکا به درآمدهای نفتی هدف مطلوب همه دولت ها و مجلس های شورای اسلامی از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون بوده اما در چهار دهه گذشته جامه عمل به آن پوشانده نشده است.
یکی از اهداف گشایش حساب ذخیره ارزی در دولت اصلاحات، مدیریت مازاد درآمدهای نفتی در آنجا و بکارگیری برای توسعه ساختارهای اقتصادی کشور بود اما در نهایت منابع این صندوق به محلی برای تامین کسری بودجه دولت ها تبدیل شد.

در سیاستهای کلی ابلاغ شده رهبر انقلاب برای برنامه پنجم توسعه، نخستین بار موضوع تشکیل صندوق توسعه ملی و واریز سالیانه دست کم ۲۰ درصد از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز و فرآوردههای نفتی به آن مطرح شد.

از این رو، صندوق توسعه ملی با هدف تبدیل بخشی از عواید ناشی از فروش نفت و گاز و میعانات گازی و فرآوردههای نفتی به ثروت های ماندگار، مولد و سرمایههای زاینده اقتصادی و نیز حفظ سهم نسل های آینده از منابع نفت و گاز و فرآوردههای نفتی در برنامه پنجم توسعه تشکیل شد.

در سیاستهای کلی ابلاغ شده رهبر معظم انقلاب اسلامی برای برنامه ششم توسعه، سهم صندوق توسعه ملی 30 درصد از منابع حاصل از صادرات نفت، میعانات گازی و خالص صادرات گاز تعیین شد و دولت باید دست کم هر سال 2 واحد درصد به آن بیفزاید که مشابه همین بند نیز هنگام بررسی لایحه برنامه ششم توسعه به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

دولت اعلام کرده است لایحه بودجه سال آینده کل کشور را بر مبنای سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه تدوین کرده اما در بند (ب) تبصره 1 ماده واحده این لایحه سهم صندوق توسعه ملی 20 درصد درآمدهای نفتی تعیین شده است.

رییس سازمان برنامه و بودجه کشور در نشست خبری برای تشریح ویژگیهای لایحه بودجه 1396 کل کشور، این تصمیم را با کسب «استجازه» از مسئولان مربوط دانست.

«محمدباقر نوبخت» اعلام کرد کاهش درآمدهای نفتی کشور در دو سال گذشته، فشار مضاعفی را بر بودجههای بخش عمرانی وارد کرده و از این رو برای رسیدن به رشد اقتصادی مثبت و بهبود شاخصها به منابع نیاز است.

نوبخت یادآوری کرد کاهش قیمت نفت در دو سال گذشته، دیگر کشورهای نفتی مانند عربستان را به سوی استفاده از ذخایر ارزی و استقراض سوق داد اما ایران تنها کشوری بود که توانست خود را باثبات نگه دارد.

وی گفت: دولت رشد منفی را به چهار درصد مثبت رساند اما این میزان رشد برای اقتصاد بزرگ ایران کافی نیست.

در این پیوند، «علیرضا صالح قائم» مقام صندوق توسعه ملی، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: سهم صندوق توسعه ملی بر اساس قوانین بودجه سنواتی تعیین میشود و به هر میزانی که به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد، برای اهداف صندوق تخصیص مییابد.

ناگزیری از استفاده از درآمدهای نفتی

«محمد فیضی» عضو کمیسیون تلفیق بودجه 1396 کل کشور، درباره تعیین سهم 20 درصدی صندوق توسعه ملی از درآمدهای نفتی به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به شرایط کنونی کشور، چاره ای جز استفاده از درآمدهای نفتی برای بهبود بودجه عمرانی کشور وجود ندارد.

وی توضیح داد: آنگونه که نمایندگان دولت در جلسات کمیسیون تلفیق توضیح داده اند، برای این کار از مسوولان عالی کشور گرفته اند.

فیضی اضافه کرد: با توجه به کاهش درآمدهای نفتی در دو سال گذشته و تنگناهای بودجه ای کشور بویژه در پرداخت طرحهای عمرانی، دولت قصد دارد تا سال آینده با توجه به امیدواری به بهبود قیمت نفت در بازارهای جهانی، کاستیهای مربوط به سالهای پیش را جبران کند.

نماینده مردم اردبیل در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: هرچند کاهش اتکا به درآمدهای نفتی مورد تاکید همگان است اما در شرایط کنونی نمیتوان در منابع دیگری نیازهای کشور را تامین کرد.

وی یادآوری کرد درآمدهای عمومی دولت از سه محل یعنی مالیاتها، واگذاریهای مالی و درآمدهای نفتی تامین میشود و گفت: در شرایط کنونی اقتصاد کشور، نمیتوان نسبت به افزایش مالیاتها اقدام کرد؛ زیرا در این صورت مردم و بخش خصوصی آسیب جدی میبینند.

عضو هیات رییسه کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی ادامه داد: واگذاریهای مالی، همان انتشار اسناد خزانه اسلامی یا اوراق مشارکت است که در حقیقت نوعی پیش خور درآمدهای آتی دولت محسوب میشود.

به عقیده این نماینده مجلس، اتکای بیش از اندازه به درآمدهای ناشی از واگذاریهای مالی دولت را بدهکارتر میکند و بازپرداخت این بدهیها می7تواند برای دولتها دردسرساز باشد.

فیضی تاکید کرد باید واقعیتهای امروز اقتصاد را در نظر بگیریم و گفت: دولت امروز چاره ای ندارد که برداشت بیشتری از درآمدهای نفتی کشور داشته باشد تا بتواند بخشی از هزینههای خود را پوشش دهد.

به گفته وی، با تصویب نهایی لایحه برنامه ششم توسعه در مجلس شورای اسلامی و تبدیل آن به قانون، در سالهای آتی میتوان دولت را به رعایت مفاد آن مکلف کرد که یکی از مواد آن سهم 30 درصدی صندوق توسعه ملی از درآمدهای نفتی است.

وی همچنین گفت موضوع سهم 20 درصدی صندوق توسعه ملی در بودجه سال آینده باید هم در کمیسیون تلفیق بودجه و هم در صحن علنی مجلس به بحث گذاشته شود و نمایندگان در این زمینه اقناع شوند.

به گزارش ایرنا، درآمدهای نفتی کشور از سال 1390 به دلیل تحریمها و سپس از سال 1393 به دلیل کاهش جهانی قیمتهای نفت روند نزولی داشت.

البته در ماههای گذشته به دلیل افزایش تولید و فروش نفت پس از برجام و نیز توافق سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) برای کاهش تولید به منظور حفظ قیمتها در بازار، انتظار بر این است که در کنار افزایش صادرات نفت ایران، نرخهای جهانی نیز رو به بهبود باشد و به 55 دلار در هر بشکه برسد.

با این همه، کارشناسان بر این باورند که با وجود افزایش درآمدهای نفتی در سال آینده و به دلیل کاهش شدید قیمت نفت در دو سال گذشته، به نظر نمیرسد این افزایش بتواند کاهش درآمد صادرات نفت و گاز را در مقایسه با سال 1390 جبران کند و این کاهش اثر خود را در کسری تراز عملیاتی بودجه دولت نشان داده است.

بر اساس آمار بانک مرکزی در سال 1393 مجموع کسری تراز عملیاتی و سرمایه ای دولت 128 هزار و 300 میلیارد ریال و پارسال 196 هزار و 300 میلیارد ریال بود.

این شاخص در هفت ماهه امسال 247 هزار و 600 میلیارد ریال شد که 41 هزار و 600 میلیارد ریال از میزان مصوب این تراز بیشتر ارزیابی میشود. بنابراین کسری بودجه دولت در همه این سالها تداوم داشته است.

به همین دلیل دولت در لایحه بودجه سال آینده قصد دارد از درآمدهای نفتی بهره برداری بیشتری داشته باشد تا بخشی از این کسری سالهای گذشته را پوشش دهد.

در لایحه بودجه سال آینده میزان درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت و فرآوردههای نفتی یک بیلیارد و 100 هزار میلیارد ریال (۱۱۰ هزار میلیارد تومان) پیش بینی شده و دولت امیدوار است با صادرات روزانه 2 میلیون و 500 هزار بشکه نفت به قیمت 50 تا 55 دلار در بازارهای جهانی، این رقم محقق شود.