کلنگ بر زمین مانده، فرجام ندارند/ پتروشیمی گلستان توپی بین مسئولان

پتروشیمی صنعتی بسیار گسترده با فرآوردههای متنوع است، امروزه فرآوردههای مصرفی این صنعت چنان با زندگی روزمره آحاد مردم عجین شده که در عمل، زندگی بدون استفاده از آنها تصورناپذیر است.

صنایع پتروشیمی در تولید مواد شیمیایی و حلالها، کودهای شیمیایی، لفاف بستهبندی، لوله و شیلنگ، وسایل خانگی، لوازم الکتریکی، انواع فیلمها، کفش، کفپوش، لوازم بهداشتی، مواد عایق، انواع لاستیکها، الیاف مصنوعی و پارچه، تایر، پودرهای شوینده، داروها، رنگها، سموم دفع آفات، مواد منفجره وبسیاری از مواد مصرفی دیگر نقش اساسی دارد. اکثر مردم از اهمیت صنعت پتروشیمی بیاطلاع هستند، برای مثال صاحبان خودرو در زمستان از ضد یخ استفاده میکنند اما شاید تعداد معدودی از آنان بدانند که ماده اصلی ضدیخ اتیل گلیکول  (CH2OH--CH2OH) است که یکی از فرآوردههای پتروشیمی است.

به دلیل وجود منابع عظیم نفت و گاز در ایران، صنایع پتروشیمی میتواند نقش مهمی در پیشرفت اقتصادی کشورمان داشته باشد، ارزانی و فراوانی مواد اولیه، ایجاد فرصتهای شغلی، انتقال تکنولوژی پیشرفته و مهمتر از همه ارزش افزوده چشمگیر باعث شده است که در برنامههای توسعه اقتصادی و اجتماعی به این صنعت بیشتر توجه شود و ساخت مجتمعهای پتروشیمی در اولویت قرار گیرد. ویژگی مهم این صنعت آن است که با ساخت یک مجتمع بزرگ پتروشیمی توسط دولت، تعداد زیادی صنایع کوچک (واحدهای پاییندست) غیردولتی میتوانند از انواع محصولات آن بهعنوان خوراک اولیه استفاده کرده فرآوردههای مصرفی متنوعی را تولید نمایند. از سال 1920 که اولین کارخانه پتروشیمی بهمنظور تولید ایزوپروپیل الکل در آمریکا ساخته شد تا امروز این صنعت نقش مهمی در رفع نیازهای بشر داشته است.

با اینکه رقابت در بازار محصولات پتروشیمی در جهان امروز تنگاتنگ و داغ شده و این صنعت در اوج رکود و دوران تحریمهای ظالمانه کشورمان موجب رونق اقتصادی شده اما طرحهای ناتمام این صنعت  به یکی از معضلات اساسی آن  تبدیل شده است چراکه بسیاری از طرحهای پتروشیمی پیشرفت فیزیکی اندکی دارند و کار در برخی از آنها عملاً متوقفشده است. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی از بررسی مجدد طرحهایی سخن گفته که پیشرفت آنها کمتر از ده درصد است. طرحهای بسیاری در صنعت پتروشیمی تعریف و تصویبشده که بر اساس برنامههای اولیه منتشرشده میبایست تا سالهای 94 و 95 به بهره برداری میرسیدند.

بااینحال، پیشرفت بسیاری از این طرحها ناچیز است و تعدادی از طرحهای پتروشیمی حتی از مرحله تسطیح زمین نیز فراتر نرفتهاند.

مرضیه شاهدایی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفته است که جلسههای بررسی طرحهایی که تاکنون پیشرفت اجرایی قابل قبولی نداشتهاند، در حال برگزاری است و بهزودی تصمیمگیریهای لازم اتخاذ و اعلام خواهد شد. وی بیان داشت: که مدیریت سرمایهگذاری با محوریت برنامهریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی در حال تهیه فهرست نهایی طرحهای پتروشیمی با پیشرفت کمتر از ده درصد هستند.
 
در حال حاضر بیش از 50 طرح ناتمام در صنعت پتروشیمی کشور وجود دارد تنها در دولت احمدی نژاد کلنگ 45 طرح پتروشیمی زمین خورد که برخی از این طرحها عملاجزئی از اقدامات تبلیغاتی سفرهای استانی احمدی نژاد بود و کارهای مطالعاتی آنها بهدرستی انجام نشده بود.

در ادامه نیز بودجه بسیاری از طرحهای پتروشیمی اختصاص داده نشد و ماحصل کار تعداد زیادی طرح پتروشیمی با پیشرفتهای فیزیکی اندک شد. ما هماکنون در صنعت پتروشیمی، طرحهای ناتمامی داریم که تاریخ شروع آنها سال 86 بوده است و هنوز مورد بهره برداری قرار نگرفتهاند و پیشرفت فیزیکی آنها نیز از 15 درصد فراتر نرفته است.
 
یکی از این پتروشیمیها، پتروشیمی گلستان است که قرار بوده اوره و آمونیاک تولید کند. استاندار گلستان پیشتر گفته بود که این طرح دیگر صرفه اقتصادی ندارد و تنها راه این است که این پتروشیمی محصولات دیگری تولید کند.
درواقع در شرایط کنونی پتروشیمیهایی نظیر پتروشیمی گلستان برای هیچ بخشی (نه خصوصی و نه دولتی) جذابیت سرمایهگذاری ندارد.

از سوی دیگر برخی دیگر از طرحهای پتروشیمی مالکینی دارند که به دلایل مختلف از پیشرفت کار و اجرایی طرح سرباز  میزنند. مشکل این طرحها عدم جذابیت آنها یا عدم سودآوریشان نیست؛ بلکه مشکلاتی نظیر ناتوانی مالک در تأمین مالی آنها است. این طرحها باید تعیین تکلیف شده و توسعه آنها به سرمایهگذارانی که میتوانند در این حوزه کار کنند واگذار شود.

پتروشیمی، اولین مولد اقتصاد کشور در اوج رکود بوده است 

شریف موسوی مدیرعامل پتروشیمی مارون درباره اهمیت صنعت پتروشیمی گفت: فروش محصولات پتروشیمی بیشتر از مبلغ فروش یکساله نفت و گاز کشور بوده است. وی ادامه داد: طبق پیشبینیهای انجامشده طی 2 دهه آینده اقتصاد پتروشیمی از اقتصاد نفت و گاز کشور بهشرط حمایت، سرعت توسعه همهجانبه، تقویت ساختار و زیرساختهای اداری، صنعتی، علمی و تجاری صنعت پتروشیمی پیشی خواهد گرفت.

مدیرعامل پتروشیمی مارون با بیان اینکه صنعت پتروشیمی مهمترین بستر رشد اقتصادی آینده کشور است، افزود: پتروشیمی ایران فرصت استثنایی است و زمان محدودی پیش رو دارد که اگر از این فرصت استفاده نکند باید منتظر تهدیدات آن باشد، چراکه رقبا بهسرعت در حال رشد هستند و میتوانند ظرفیت موجود صادرات کشور و بازار این صنعت را با تهدید روبهرو کنند.

موسوی تأکید کرد: پتروشیمی در مقوله اقتصاد کشور، هم در ارزیابی و هم در پیشبینیها و نگاه به آینده انرژی (نفت و گاز) در اقتصاد ملی بسیار تأثیرگذار است. مدیرعامل پتروشیمی مارون بیان کرد: با ارزیابی روند کاربرد موارد مورد استفاده در صنایع میتوان نتیجه گرفت که محصولات صنایع پتروشیمی سهم قابل توجهی پیدا کرده بهطوریکه حوزه کاربرد این محصولات متنوع از قبل طراحیشده است، اگر تا پیشازاین وزن محصولات پتروشیمی در خودرو 30 کیلوگرم بوده، در حال حاضر به 200 کیلوگرم رسیده و طبق پیشبینیهای انجامشده تا سال 2030 به 250 کیلوگرم نیز خواهد رسید که بهتبع کاهش وزن خودرو مصرف انرژی نیز کمتر خواهد شد.

وی درباره خوراک صنایع پتروشیمی گفت: طبق پیشبینیهای انجامشده استفاده از خوراکهای گیاهی و نفت خام در آینده برای صنایع پتروشیمی بیشتر متصور است.
 
موسوی درباره ضرورت یکپارچهسازی در صنعت پتروشیمی گفت: تمامی شرکتهای بزرگ دنیا در زمینه یکپارچهسازی با مفهومی جدید، این موضوع را در ساختار خود رونق دادند، شرکت توتال در آخرین بررسیهای دو سال گذشته یکپارچهسازی را در صنعت پتروشیمی به 74 درصد رسانده است، این موضوع باعث به حداکثر رساندن سود نسبت به طرحهای پراکنده و حداقل رساندن تلفات، بهینهسازی فرآیندهای تولید افزایش انعطاف در فرآیندهای کمی و کیفی تولید و خوداتکایی به منابع خوراک و انرژی شود.
 
لزوم سرعت بخشی به توسعه پتروشیمی
 
تردیدی نیست که در سالهای اخیر با کاهش ناگهانی بهای نفت خام، تولیدکنندگان به این نتیجه رسیدهاند که خام فروشی تنها از دست دادن سرمایه و ذخایر است بدون آنکه بتوان از آن برای توسعه کشور برنامهریزی کرد؛ در همین راستا در چند سال گذشته صنایع پتروشیمی در جهان رشد بسیاری داشته و رقابت از فروش نفت به سمت جنگ برای تصاحب بازار پتروشیمی در جهان تبدیل شده که این امر موجب کاهش سهم کشورمان از بازارهای خاورمیانه و جهانی شده است. بنابراین با در نظر گرفتن اهمیت صنعت پتروشیمی، نمیتوان معطل اقدامات احتمالی این دسته از مالکان طرحها باقی ماند، باید تکلیف آنها هر چه زودتر مشخص شود تا توسعه پتروشیمی بیش از این به تعویق نیافتد. در کل، حل مشکلات پتروشیمیهای ناتمام، اقدامات سریعتری نسبت به  آنچه تاکنون انجامشده را طلب میکند.