غروب طلای سیاه؟

اما ورود یک تکنولوژی برتر تحت عنوان سیستم اندروید، رخت شرکت نوکیا را از بازار موبایل برچید و این برند به خاطرهها پیوست. در مورد نفت چه؟ آیا میتوان گفت با ظهور انرژیهای جدید، صنعت نفت نیز در آیندهای نهچندان دور تجربهای مشابه شرکت نوکیا خواهد داشت؟ البته منابع نفت محدودند و روزی به پایان خواهند رسید، در حالی که برخی کارشناسان عمری 70 ساله برای نفت در آینده متصورند اما باید توجه داشت هنوز معادن نفتی زیادی وجود دارند که از آنان بهرهبرداری نشده، همچنین بسیاری از صنایع در حال بهکارگیری رویههایی هستند که بهرهوری استفاده از این ماده را تاحد زیادی بالا ببرند. در زمینه آینده نفت دو دیدگاه کلی مطرح است. شکاف بهوجود آورنده بین این دو دیدگاه را باید از تقاضای موجود در بخش حملونقل برای این ماده جستوجو کرد.

دیدگاه اول بیان میکند با توجه به ورود اقتصادهای نوظهور به سیستم اقتصادی دنیا و افزایش حجم تقاضای کشورهای در حال توسعه با ابعاد بسیار بزرگ چون هند، همچنین تقاضای در حال رشد کشورهای توسعه یافته برای نفت خام حتی در صورت کاهش استفاده صنایع آنها (ناشی از بهکارگیری تکنولوژیهای افزایش بهرهوری سوخت) تقاضای نفت نهتنها کاهش نخواهد داشت بلکه روبه فزونی خواهد بود. این دیدگاه بیان میکند که در بخش حملونقل و صنایع پتروشیمی رقیب قدرتمندی برای نفت خام وجود ندارد. بر اساس پیشبینیهای کارشناسان معتقد به این دیدگاه، در حالی که تقاضا برای نفت در سال 2014، بهطور میانگین 91 میلیون بشکه در روز بوده است، این میزان در سال 2040 به میانگین 111 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. همچنین قیمت نفت نیز به سطح 140 دلار میرسد. آنها معتقدند تاریخ اثبات کرده انسان هرگز از استفاده از سوختهای فسیلی روی گردان نیست. زغال سنگ تا پیش از ظهور نفت، سوخت غالب در بازارهای جهانی بود و گمان میرفت با وجود قابلیتهای فراوانی که نفت با خود به بازار آورده دیگر جایی در مبادلات کلان نخواهد داشت. اما اکنون بعد از گذشت یک قرن از آن زمان دنیا در حال استفاده از نفت، گاز و زغال سنگ بهصورت توامان است.

اما در طرف دیگر برخی کارشناسان معتقدند که تقاضا برای نفت با پیشرفت تکنولوژی در دنیا رو به افول است و قیمت نفت در آینده نه تنها افزایش نمییابد بلکه با افت روبهرو خواهد شد که خبر خوبی برای اقتصادهای وابسته به نفت نخواهد بود. یکی از دلایل در توجیه این ادعا افزایش منابع گازی بهواسطه بهکارگیری روش «شکاف با آب» در ایالات متحده آمریکا است. این امر موجب شده تا با استخراج گاز غیر معمول از بستر سنگی عمر ذخایر کلی گاز در جهان با میزان مصرف کنونی از 50 سال به 200 سال افزایش یابد که میزان قابلملاحظهای است. فرم مایع این گاز میتواند جایگزین مشتقات نفت در باک خودروها و وسایل نقلیه، کشتیها، ایستگاههای تولید برق و صنایع پتروشیمی شده و پیشبینی میشود بتواند تا سال 2020 تاثیر محسوسی بر میزان تقاضای روزانه نفت داشته باشد.

اما مهمتر از این موارد، ظهور خودروهای الکتریکی و هیبریدی در صنایع خودروسازی دنیا است. برخی کارشناسان معتقدند روند پیشرفت تکنولوژی در تولید این نوع خودروها، همچنین افزایش تقاضای آن بهگونهای است که برای مثال ظرف 10 سال آینده ممکن است 50 درصد سهم بازار اتومبیل در اروپا در سلطه این نوع خودروها قرار گیرد که پیامد آن کاهش یک چهارم تقاضا برای نفت در این قاره خواهد بود. بهنظر میرسد که دهه 2020 زمان سلطه خودروهای الکتریکی نامگذاری شود. به گزارش بلومبرگ قیمت باتریهای الکتریکی این خودروها در سال 2015، به میزان 35 درصد کاهش قیمت داشته است و پیشبینی میشود با روندی که تکنولوژی تولید این خودروها در حال سیر آن است، بهزودی این خودروها از لحاظ قیمتی جذابیت بالایی نسبت به خودروهای بنزینی داشته باشند. تحت این پیشبینیها قیمت بهترین انواع این خودروها در سال 2040 کمتر از 22 هزار دلار خواهد بود و 35 درصد کل سهم بازار اتومبیل در جهان را قبضه خواهد کرد.

این برنامهای نیست که کشورها و بازارهای نفتی برای آینده دنیا درنظر گرفته باشند. در حال حاضر خودروهای الکتریکی یک هزارم درصد از سهم بازار را دارا هستند و مخالفان این دیدگاه معتقدند تا سال 2040 این میزان به یک درصد افزایش خواهد یافت که به اندازهای نخواهد بود که بتواند تقاضای نفت در دنیا را تحت تاثیر قرار دهد. اما لازم است اشاره کنیم سرعت برخی کشورها در بهکارگیری این نوع خودروها بهحدی بالا است که شاید بتوان گفت زنگ خطر را برای اقتصادهای نفتی به صدا درآوردهاند. برای مثال کشور نروژ اعلام کرده در جهت تحقق سیاستهای زیستمحیطی خود تا سال 2020 میزان خودروهای برقی در این کشور 70 درصد کل بازار خواهد بود.