صعود ایران در 11 شاخص

ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و هر ساله از سوی سازمانها و نهادهای مختلف بینالمللی مورد سنجش قرار میگیرد. ارزیابیها نشان میدهد در فاصله زمانی سالهای 2013 تا 2016 میلادی، ایران توانسته در 11 شاخص کلیدی صعود را تجربه کند. به استناد دادههای بینالمللی، بیشترین صعود رتبه ایران در شاخصهای «نوآوری جهانی»، «سهولت کسبوکار» و «ریسک اعتباری-تجاری» ثبت شده است. رتبه ایران در «شاخص نوآوری جهانی» در سال 2013 برابر با 113 بوده که با ارتقای 35 پلهای توانست در سال 2016 در رتبه 78 قرار گیرد. همچنین فضای کسبوکار از جمله شاخصهای تعیینکننده وضعیت اقتصادی هر کشور محسوب میشود که ایران در این شاخص با ارتقای 32 پلهای توانست از رتبه 152 در سال 2013 به رتبه 120 در سال 2016 دست یابد. در شاخص «ریسک اعتباری-تجاری» نیز ایران با ارتقای 32پلهای در رتبه 54 قرار گرفته است. پس از این شاخصها، ایران در شاخصهای «آزادی اقتصادی»، «عملکرد لجستیکی»، «فلاکت اقتصادی»، «کارآفرینی و توسعه»، «کیفیت زندگی»، «ادراک فساد»، «حقوق مالکیت» و «شادی (خرسندی)» بهبود رتبه داشته است.

بررسی ریزنمرات ایران در شاخصهای اقتصادی کلیدی بینالمللی در فاصله سالهای 92 تا 95 (2013 تا 2016 میلادی) از بهبود جایگاه و رتبه ایران در اکثریت این شاخصها حکایت دارد. براساس ارزیابی منتشر شده از سوی معاونت امور اقتصادی وزارت اقتصاد، ایران از میان 13 شاخص توانست در 11 شاخص ارتقای رتبه را تجربه کند. «نوآوری جهانی، سهولت کسب و کار، ریسک اعتباری-تجاری، آزادی اقتصادی، عملکرد لجستیکی، فلاکت اقتصادی، کارآفرینی و توسعه، کیفیت زندگی، ادراک فساد، حقوق مالکیت، شادی (خرسندی)، دولت الکترونیک، رقابتپذیری جهانی» 13شاخصی است که در این گزارش مورد ارزیابی قرار گرفته است. با مقایسه جایگاه و رتبه ایران در این شاخصها در سال 95 نسبت به سال 92 میتوان گفت در میان شاخصهای اقتصادی بینالمللی ارزیابی شده، ایران بیشترین بهبود جایگاه و نمره را در شاخص «نوآوری جهانی» به دست آورده است. براساس ارزیابی سازمان WIPO (سازمان جهانی مالکیت فکری)، جایگاه ایران در «شاخص نوآوری جهانی» در سال 92 برابر با 113 بوده که با ارتقای 35 پلهای توانست در سال 95 در جایگاه 78 قرار گیرد. سازمان مالکیت فکری در راستای ارتقای حمایت از دارایی فکری در جهان راهاندازی شده است.

وضعیت ایران در شاخص «سهولت کسب و کار» نیز بهعنوان یکی دیگر از شاخصها ارزیابی شده از سوی بانک جهانی است. ایران در این شاخص با ارتقای 32 پلهای توانست از جایگاه 152 در سال 92 به جایگاه 120 در سال 95 دست یابد. فضای کسب و کار از جمله شاخصهای تعیینکننده وضعیت اقتصادی هر کشور محسوب میشود که با استناد به آن میتوان به بررسی و تجزیه و تحلیل شرایط اقتصادی هر کشور پرداخت. براساس ارزیابیهای صورت گرفته فضای کسب و کار در کشورها هرچه شفاف تر و رقابتیتر باشد، منجر به افزایش سلامت اقتصادی کشورها و اتخاذ سیاستهای مطلوب شده و روند بهبودی شاخصهای اقتصادی را در پی خواهد داشت؛ بهبود این شاخص همچنین شرایط را برای رسیدن به رشد اقتصادی فراهم میکند. اما «ریسک اعتباری-تجاری» سومین شاخصی است که ایران براساس ارزیابیهای صورت گرفته از سوی سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه (OECD) نسبت به سال 92 توانست در آن ارتقای 32 پلهای را تجربه کند و به این طریق از جایگاه 82 در سال 92 به جایگاه 54 در سال 95 دست یابد.

«آزادی اقتصادی» نیز که ارزیابیهای آن از سوی بنیاد هریتیج صورت میگیرد، بیانگر آن است که ایران با ارتقای 18 پلهای توانست از جایگاه 173 در سال 92 به جایگاه 155 در سال 95 دست یابد. منظور از آزادی اقتصادی، آزادی مطلق است، این به معنی باز گذاشتن راه در مقابل افراد در میادین مختلف از جمله مالکیت، کار و تلاش، تولید و مصرف است. به عبارت دیگر منظور از آزادی اقتصادی، داشتن حق اشتغال، انتخاب نوع شغل (هر کالا یا خدمتی که بخواهد تولید کند) محل، مدت و زمان اشتغال، حق مالکیت نسبت به درآمد و دارایی، حق افزودن بر دارایی از راه مبادلات و داد و ستد بازرگانی و... حق مصرف و بهرهبرداری از درآمد و دارایی مطابق تمایل و اراده مالک و بالاخره حق ارث بردن و به ارث گذاردن داراییها است.

درخصوص شاخص «عملکرد لجستیکی» نیز ایران ارتقای 16 پلهای را در سالهای 92 تا 95 تجربه کرد و به این طریق توانست از جایگاه 112 در سال 92 به جایگاه 96 در سال 95 دست پیدا کند. ارزیابی این شاخص از سوی بانک جهانی صورت میگیرد. شاخص «عملکرد لجستیکی» نیز یک شاخص چندبعدی است که عملکرد بخش لجستیک یک کشور را ارزیابی میکند و از سال 2007 بهصورت دو سالانه از سوی بانک جهانی با همکاری تامینکنندگان لجستیک و صاحبنظران دانشگاهی تهیه میشود. هدف از تدوین این گزارش کمک به کشورها برای شناسایی فرصتها و تنگناهای خود در حوزه لجستیک تجاری و نیز توضیح هزینههای ناشی از عملکرد ضعیف آنها است.

اما درخصوص شاخص «فلاکت اقتصادی» نیز که برپایه آمار IMF (صندوق بینالمللی پول) صورت میگیرد نیز ارزیابیها بیانگر ارتقای 15 پلهای ایران در این شاخص است. شاخص فلاکت یک نشانگر اقتصادی است که از افزودن نرخ بیکاری به نرخ تورم بهدست میآید. باور بر این است که تورم فزاینده در کنار بیکاری رو به افزایش برای یک کشور، هزینههای اقتصادی و اجتماعی دربرخواهد داشت. با توجه به گزارش منتشر شده ایران با بهبود 15 پلهای در این شاخص توانست از جایگاه سه در سال 92 به جایگاه 18 در سال 95 دست یابد. «کارآفرینی و توسعه» نیز که ارزیابی آن از سوی موسسه کارآفرینی و توسعه صورت میگیرد بیانگر بهبود رتبه ایران در سال 95 است. براساس این ارزیابی ایران در این شاخص نیز ارتقای 15 پلهای را تجربه کرده و توانست از جایگاه 100 در سال 92 به جایگاه 85 در سال 95 برسد.

«کیفیت زندگی» یکی دیگر از شاخصهای بینالمللی است که در سال 2005 برای اولینبار در کشورهای جهان مورد ارزیابی قرار گرفت. این شاخص به نوعی بیانگر وضعیت افراد ساکن در یک کشور یا منطقه است. نظریات اولیه مربوط به کیفیت زندگی، بیشتر بر نگرانیها و اولویتهای فردی تاکید داشتند؛ اما در سالهای اخیر مباحث نظری، از فرد محوری به سمت نگرانیهای اجتماعی نظیر امنیت، آزادی، گستردگی کیفیت زندگی و ساختار و کیفیت روابط اجتماعی افراد در جامعه تغییر یافته است. ارزیابی صورت گرفته از سوی نامبئو(پایگاهی که شاخصهای کمی و کیفی زندگی را بررسی میکند) بیانگر آن است که ایران در سال 95 نسبت به 92 توانست در این شاخص نیز بهبود 14 پلهای را تجربه کند، بهطوری که توانست از جایگاه 66 در سال 92 به جایگاه 52 در سال 95 دست یابد.

اما درخصوص «ادراک فساد» که ارزیابی آن توسط سازمان شفافیت بینالملل صورت میگیرد. ایران در این شاخص نیز توانست ارتقای 13 پلهای را تجربه کند و به این طریق توانست از جایگاه 144 در سال 92 به جایگاه 131 در سال 95 برسد. شاخص ادراک فساد (CPI) در سال 1995 بهعنوان یک شاخص ترکیبی به منظور استفاده در اندازهگیری ادراک فساد در بخش دولتی در کشورهای مختلف دنیا ایجاد شد و معرف میزان فساد در هر کشور است و هر ساله توسط سازمان شفافیت بینالملل برای کشورهای مختلف جهان گزارش میشود. اما درخصوص «حقوق مالکیت» که یکی از شاخصهای اقتصادی بینالمللی محسوب میشود نیز در فاصله سالهای 92 تا 95 ایران توانست ارتقای رتبه 10 پلهای را تجربه کند بهطوری که از جایگاه 111 در سال 92 به جایگاه 101 در سال 95 رسید.

شاخص «شادی» (خرسندی) از دیگر شاخصهای ارزیابی شده است. این شاخص درجه رضایتمندی در کشورهای مختلف را نشان میدهد. در این محاسبه، میزان سلامتی، ثروت و دسترسی به آموزش پایهای ملاک قرار داده شده است. براساس ارزیابی صورت گرفته ایران در این شاخص نیز ارتقای 10 پلهای داشته و توانست از جایگاه 115 در سال 92 به جایگاه 105 در سال 95 دست یابد. شاخص شادی توسط سازمان ملل متحد ارزیابی میشود. اما درمیان شاخصهای مذکور در دوره مورد بررسی ایران در دو شاخص «دولت الکترونیک» و «رقابتپذیری جهانی» نیز افت جایگاه داشته است. شاخص دولت الکترونیک از سوی سازمان ملل متحد ارزیابی میشود و براساس ارزیابیهای صورت گرفته ایران در فاصله سالهای 92 تا 95 افتی 6 پلهای در این شاخص داشته و از جایگاه 100 در سال 92 به جایگاه 106 در سال 95 رسید. درخصوص شاخص رقابتپذیری نیز که ارزیابی آن توسط مجمع جهانی اقتصاد صورت میگیرد، در دوره زمانی مورد نظر افت 8 پلهای را تجربه کرده و از جایگاه 66 در سال 92 به جایگاه 74 در سال 95 رسیده است.