دروازه جدید تجاری ایران

از طرفی میتوان گفت شاهد گشایش فصل جدیدی از روابط تجاری ایران در منطقه خواهیم بود. در همین راستا رییس اتاق مشترک ایران و روسیه گفت: ایران تا دو ماه دیگر عضو رسمی اتحادیه اوراسیا خواهد شد که از این موقعیت تجاری میتوان بهخوبی استفاده کرد؛ چراکه زمینه تسهیل و رشد تجارت ایران را به دنبال دارد. حال از آنجا اتحادیه اقتصادی اوراسیا 7 هدف عمده ازجمله «تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای مستقل هم سود عضو، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو، هماهنگسازی تشریفات گمرکی، جابهجایی آزاد کالا، سرمایه، نیروی کار و خدمات در مرزهای اوراسیا، برقراری سیاست مشترک در زمینه انرژی، صنعت، کشاورزی و وسایل نقلیه» را دنبال میکند از این رو ورود ایران به این اتحادیه میتواند هم از بعد سیاسی و هم اقتصادی حامل پیام مهمی به دنیا باشد.

چراکه با روی کارآمدن دونالد ترامپ دولت امریکا در تلاش است با ائتلاف عربی و اسراییلی، موقعیت سیاسی و اقتصادی ایران در منطقه و جهان را تضعیف کند. این درحالی است که خبر عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا میتواند حامل پیام مهمی باشد به کشورهایی که سیاست خصمانهیی با ایران در پیش گرفتند؛ زیرا با حضور ایران در یک نهاد اقتصادی آسیایی نه تنها اقتصادش در انزوا قرار نخواهد بود بلکه شاهد حضور پایدار و فعال تجار ایرانی در بازارهای آسیایی و جهش رشد اقتصادی و تجاری ایران نیز خواهیم بود. از سوی دیگر دستیابی به توافق تجارت آزاد، پیروزی قابل توجهی برای بلوک نوپای اتحادیه اقتصادی اوراسیا خواهد بود و نشاندهنده تحکیم روابط میان ایران و جمهوریهای شوروی سابق است.

اهمیت اتحادیه اوراسیا برای ایران

فایننشیالتایمز از پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا خبر داد و نوشت:«اتحادیه اقتصادی اوراسیا که در رأس آن مسکو قرار دارد برای عمیق کردن روابط با تهران، نهایی شدن توافق تجارت آزاد با ایران تا پایان سال میلادی جاری را هدف گرفته است.» 5 کشور «روسیه، قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان» در سال ۲۰۰۰ اتحادیه اقتصادی اوراسیا را تشکیل دادند، اما تا پیش از سال ۲۰۱۴ به سازوکار صحیحی نرسیدند. پس از ایجاد اتحادیه گمرکی، این اتحادیه اقتصادی جان تازهیی گرفت. قانون گمرکی اتحادیه از اول جولای 2010 برای جمهوری قزاقستان و روسیه و در ششم جولای 2010 برای بلاروس لازمالاجرا شد. تا اینکه مرحله بعدی یکپارچگی با ایجاد فضای واحد اقتصادی(SES) در اول ژانویه 2012 آغاز شد. بالاترین نهاد ناظر بر اجرای مقررات اتحادیه گمرکی و فضای واحد اقتصادی، کمیسیون اقتصادی اوراسیا است که فعالیت خود را از دوم فوریه 2012 شروع کرده است. گفته میشود در 29مه 2014 سران کشورهای عضو اتحادیه گمرکی و فضای واحد اقتصادی، پیمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا(EEU) را به امضا رساندند که از اول ژانویه 2015 به مرحله اجرا درآمده است. حال خبر پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا برای تجارت ایران حاوی اهمیت بالایی است؛ چراکه تنها روسیه، بزرگترین کشور اتحادیه اوراسیا بازاری ۱۴۰میلیون نفری پیش روی تجار ایرانی است و در همین راستا مذاکرات و رفتوآمدهای مختلفی نیز میان مقامات دولتی و خصوصی ایران و روسیه طی یک سال اخیر انجام شده است.

از سوی دیگر اگرچه برخی از فعالان اقتصادی، مناسبتهای تجاری و اقتصادی میان ایران و روسیه را نامطلوب ارزیابی میکنند؛ اما خبر الحاق ایران به این نهاد مهم اقتصادی در منطقه میتواند زمینهساز تحکیم روابط بین ایران با روسیه شریک عمده تجاریاش در منطقه باشد. بهطوری که رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه با اشاره به این موضوع به «تعادل» میگوید: حدود یک ماه گذشته هیات بازرگانی ایرانی با نمایندگان کشورهای منطقه اوراسیا دیدار و مذاکراتی را درباره الحاق ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا انجام دادند و حال به نظر میرسد که طی دو ماه آینده ایران عضو رسمی این اتحادیه شود. اسدالله عسگراولادی در پاسخ به این پرسش که پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا چه مزیتی برای اقتصاد و تجارت به همراه خواهد داشت، اظهار کرد:

ایران در زمینه صادرات کالاهای غیرنفتی مزیتهای فراوانی دارد که از جمله میتوان به محصولات خوراکی و کشاورزی اشاره کرد. حال با توجه به اینکه کشورهای عضو اوراسیا در مناطق سردسیر قرار دارند و نیازمند محصولات کشاورزی از ایران هستند. از این رو، بدون شک با الحاق ایران به اتحادیه اوراسیا وضعیت اقتصادی و مناسبتهای تجاری ما با این کشورها بهبود خواهد یافت.

او در ادامه توضیح میدهد: در دوران برجام چنانچه به عنوان عضو رسمی این اتحادیه تلقی شویم، تاثیرات زیادی در بخشهای اقتصادی ما اتفاق خواهد افتاد؛ البته در این فرصت دو ماهه، باید بتوانیم اقدامهای قابلقبول و رایزنیهای مناسبی را با 6 کشور اوراسیایی در بحثهای تجاری انجام دهیم.  عسگراولادی همچنین با بیان اینکه مناسبتهای تجاری ما با کشورهای اوراسیا در وضعیت مطلوبی قرار ندارد، تصریح میکند: روند صادراتی ما با کشورهای 6گانه اوراسیا قابلقبول نیست و باتوجه به ظرفیتهای ایران در بخش کالاهای غیرنفتی ما باید به دنبال افزایش و توسعه روند تجاری با این کشورها باشیم. بهطور مثال، باید به این موضوع اشاره کرد که ایران حدود 352 میلیون دلار صادرات به روسیه دارد، این در حالی است که میزان واردات ما از این کشور، حدود یک هزار و 500 میلیون دلار است که این امر نشان میدهد که کفه تجارت ایران با روسیه به نفع این کشور سنگینی میکند. 

رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه در پاسخ به پرسش دیگری درباره اینکه الحاق ایران به اتحادیه اوراسیا تا چه حد میتواند زمینهساز پیوستن به سازمان تجارت جهانی باشد، میگوید: پیشبینی این موضوع سخت است و باید آن را به دو ماه آتی موکول کرد. باید دید که با الحاق ایران به اتحادیه اوراسیا چه دستاوردهایی ایجاد میشود و از آن پس شروع به گمانهزنی درباره عضویت ایران به WTO کرد. عسگراولادی در پاسخ به اظهارنظر کسانی که میگویند، زیرساختهای ایران برای پیوستن به اتحادیه اوراسیا فراهم نیست، این پرسش را مطرح میکند؛ چرا زیرساختهای ما با کشورهایی همچون امارت و ترکیه فراهم است، اما برای اتحادیه اوراسیا فراهم نیست؟ وی با تاکید بر اینکه این نوع اظهارنظرها را قبول ندارم، میافزاید: روسها یکسری سختگیری در حوزههای امنیتی و بانکی دارند، بنابراین ما باید به دنبال تامین زیرساختها و برطرفسازی موانع با این کشورها باشیم.

تحکیم روابط تجاری ایران و روسیه

از سوی دیگر، با توجه به اینکه طی یک سال گذشته تنشهای سیاسی میان روسیه و ترکیه بالا گرفت، برخی کارشناسان در ارتباط با الحاق ایران به اتحادیه اوراسیا، گمانهزنی کرده بودند؛ گمانهیی که اکنون رنگ واقعیت به خود گرفته و حامل پیام مهمی در روابط تجاری کشورهای منطقه است.   البته برخی فعالان اقتصادی بر این باورند، برای پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا باید زیرساختهای اولیه همچون «تبادلات مالی و پرواز مستقیم و صدور ویزا برای ارتباط دو سویه با کشورهای عضو این اتحادیه» فراهم شود. عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه درباره فصل جدید مراودات ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا که به زودی کلید خواهد خورد، به «تعادل» میگوید: طی ماههای اخیر نشست دو جانبهیی میان ایران و مسکو برگزار شد که قطعا زمینهساز افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری خواهد بود. به واقع در این نشستهای دوجانبه یادداشتها و پروتکلهای اقتصادی، تجاری و حمل و نقلی امضا شد و از سوی دیگر روانسازی بحثهای تجاری نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

فاطمه مقیمی با اشاره به چالشهای پیش رو میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا تصریح میکند: بعد از برجام نشستهای متعددی برای رفع چالشها و مشکلات پیش رو با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا برگزار شد که عمدهترین مشکلات ما به این کشورها مسائل بانکی، ویزا و پروازهای دایم و مستقیم را شامل میشود. مشکلاتی که سالهاست به دنبال برطرفسازی آن هستیم. او در عین حال تاکید میکند که دسترسی به بازارهای اوراسیا نه تنها یک فرصت برای ایران تلقی میشود، بلکه مزیتهایی نیز برای روسیه به دنبال دارد. به گفته وی، با الحاق ایران به اتحادیه اوراسیا مسیر برای دستیابی به بازارهای هدف صادراتی کوتاهتر میشود.

مقیمی همچنین با اشاره به تنشهای سیاسی اخیر میان روسیه و ترکیه میگوید: طی یک سال اخیر تنشهای زیادی میان روسیه و ترکیه حکمفرما بود که اکنون ما میتوانیم از این فرصت به نفع خود برای حضور کالاهای تولیدی غیرنفتی بین کشورهای عضو این اتحادیه بهره ببریم. البته دستیابی به این مهم مستلزم حفظ تعاملات دوسویه چه از طرف ایرانی و روسی است؛ چراکه روسها هم باید در قبال مراودات دو سویه مسوولیتپذیر باشند. عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه دسترسی به بازارهای بزرگ اروپا نیز میتواند از مسیر اتحادیه اوراسیا امکانپذیر باشد، میگوید: در این بازه زمانی دولتمردان و نمایندگان ایران نیز در انتظار پیوستن به سازمان تجارت جهانی هستند و چناچه این مهم نیز اجرایی شود، ایران میتواند مناسبتهای دو جانبه تجاری و اقتصادی ایران را با سایر کشورها فراهم کند.