فرصت‌های جدید ایران در بازار پتروشیمی قطر

همزمان با اجرایی شدن این تحریمها از سوی کشورهای عربی، محمولههای پتروشیمی این کشور نهتنها در کشورهای امارات، عربستان سعودی، بحرین و مصر به فروش نمیرسند بلکه عبور از این کشورها به مقاصد دیگر هم با مشکل مواجه شده است. شاهد این مدعا بیانیه محمد فاضل، رئیس بخش بازارهای خاورمیانه ICIS است که در این بیانیه اظهار کرد: مسدود شدن راههای زمینی، هوایی و دریایی، قطر را از منظر تجارت گازی و محصولات پتروشیمی منزوی میکند.

وی افزود: همچنین جریان مبادلات(Trade flows) و زمان سفرهای دریایی در صورتی که کشتیهای قطری مجبور باشند از برخی مسیرها چشمپوشی کنند؛ بهشدت متاثر خواهد شد. با توجه به این موضوع که قطر یکی از تولیدکنندگان محصولات شیمیایی پایه، پلیاتیلن (PE) و متانول است و در طرف دیگر این کشور بزرگترین عرضهکننده گاز طبیعی مایع (LNG) در جهان بهشمار میرود، این اتفاق میتواند بر بازار پتروشیمی بهخصوص محصولات شیمیایی منطقه تاثیر بسزایی بگذارد.در طرف دیگر باید به این نکته توجه کنیم که این کشور علاوه بر اینکه در بخشهای محدودی همچون پتروشیمی، گاز مایع و بخش کوچکی از صنعت فولاد تولیدکننده محسوب میشود، یک بازار 2/5 میلیون نفری برای صادرکنندگان منطقهای محسوب میشود (رقمی در حدود 7 درصد از بازار منطقه) که برآیند این عوامل میتواند هزینه و فرصتهایی را برای ایران بهعنوان یکی از تولیدکنندگان در قالب بخشهای مختلف ایجاد کند. فرصت از آن منظر است که با توجه به روابط تجاری که میان ایران و قطر وجود دارد و با توجه به این موضوع که ارتباط تجاری این کشور با کشورهای عضو GCC قطع شده است، ایران میتواند بهعنوان یکی از اصلیترین تامینکنندگان نیاز بازارهای این کشور تبدیل شده و بازار 2 میلیون و نیمی قطری را تحت سلطه خود درآورد.

در طرف دیگر با توجه به تحریمهای عربی علیه این کشور، سهم زیادی از بازارهای صادراتی این منطقه از دست رفته و تولیدکنندگان ایرانی با اندکی هوشیاری و اقدام سریع میتوانند این سهم را نصیب خود کنند. در اینخصوص مهندس عباسعلی متوسلیان، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران میگوید: قطع روابط 6 کشور عربی با قطر و محاصره سیاسی و اقتصادی آن به دلایل مختلف، تاکنون تحلیلهای بسیاری را به همراه داشته و تئوریهای زیادی درخصوص این بحران مطرح شده است. وی در ادامه افزود: در این میان دو سناریوی؛ الف: قاطعیت عربستان در تنبیه قطر به صورت طولانی مدت و ب: هشداری جدی اما کوتاهمدت به این کشور وجود دارد که هر کدام از این دیدگاهها تحلیلهای خاص خود را دارد.عضو هیات نمایندگان اتاق ایران میگوید: بنده با توجه به تجارب خود در حوزه تولید و فعالیت در انجمنهای صنفی و اقتصادی، این موضوع را با توجه به اهمیت منافع اقتصادی طرفهای درگیر در این بحران، کوتاهمدت میدانم. در این زمینه اعلام آمادگی کشورهایی مانند کویت و آمریکا برای میانجیگیری جهت حل تنشهای بهوجود آمده نشانههایی از این موضوع است. وی در ادامه اظهار کرد: در چنین مواردی سریعا به بازارهایی مانند بورس، شوک وارد میشود که این هم طبیعی و ناشی از ماهیت اینگونه بازارها است. در روزهای اخیر بورس کشورهای عربی نزولی شدهانداما حتی در صورت ادامه تنش، بازارها به صورت نسبی به مدار منطقی خود باز خواهند گشت.مهندس متوسلیان میگوید: علاوه بر موضوع فوق، بحث دیگری که بلادرنگ در میان فعالان اقتصادی مطرح شده است اینکه فضای بهوجود آمده فرصت مناسبی برای ورود کالاهای ایرانی به بازار کشور قطر بهعنوان یک مقصد صادراتی فراهم آورده است. وی تحلیل خود درخصوص کوتاه بودن این تنش را در قالب موارد زیر مطرح کرده و معتقد است:

1) روابط کشورهای عربی بهویژه کشورهای حاشیه خلیجفارس نشان داده است که تیرگی روابط بین آنها چندان پایدار نیست و بهطور معمولی منافع استراتژیک آنها در بلندمدت، بر تیرگی روابط سیاسی که بیشتر کوتاهمدت است، غلبه خواهد یافت.2) کشورهای ثروتمندی مانند قطر، عربستان، امارات، عمان و... روابط اقتصادی در هم تنیدهای دارند. سرمایهگذاریهای سنگین شهروندان هر کشور در خاک همسایه، سرمایهگذاریهای مشترک و نمونههایی از این دست به وفور قابل مشاهده است. 3) موضوع مهمتر اینکه در صورت ادامه محاصره و مسدود سازی راههای ترانزیتی، قطر راه ارتباطی به جز ایران نخواهد داشت و بهطور مسلم نزدیکی روابط بیش از اندازه قطر به جمهوری اسلامی ایران از جمله در بخش اقتصادی، مطلوب رقیب سنتی و منطقهای ایران، یعنی عربستان نیست.متوسلیان درخصوص فرصتهایی که در خلل این اتفاق برای تولیدکنندگان ایرانی وجود دارد، گفت: اکنون موضوع صادرات به قطر میان بازرگانان ایرانی داغ شده است. باید در کنار این فرصت، موقعیتهای عالی دیگری مانند بیش از 150 هزار پرواز در سال از قطر به نقاط مختلف دنیا، نیازمندی شهروندان این کشور به محصولات غذایی، مصالح ساختمانی و... را برای دیگر بخشهای خدماتی و صادراتی ایران غنیمت شمرد. اگر این موارد را با وضعیت بالای رفاهی شهروندان و ثروت زیاد آنها ترکیب کنید بدون شک فرصت بسیار خوبی برای فعالان اقتصادی ایران، البته با چند شرط مهیا میشود.

وی افزود: در یک نگاه گذرا میتوان از فرصت مهیا شده به صورت آنی بهره گرفت و حجم معینی از کالا و خدمات را در فرصتی کوتاه روانه این کشور کرد و سپس با عادی شدن روابط 6 کشور تحریمکننده با قطر، بار دیگر به نقطه قبلی خود بازگردیم. در کوتاهمدت تنها میتوان در زمینه صادرات محصولات محدودی همچون مواد غذایی و کشاورزی توفیق نسبی و زودگذر به دست آورد. البته این نیاز کشور قطر با چراغ سبز سریع این صنف در ایران روبهرو شد و بلافاصله رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی ایران از آمادگی صادرات انواع محصولات کشاورزی و غذایی به قطر خبر داد که طی روزهای گذشته محمولههای مواد غذایی به این کشور هم صادر شد.اما باید توجه کرد که موضوع صادرات امری علمی، پیچیده، زمانبر و با کلی اما و اگر دیگر همراه است. ورود آسان به بازار هر کشور نیز به سادگی از دست خواهد رفت. موضوع بحران قطر مانند نوسان گیری در یک بازار به صورت لحظهای است نه امری پایدار.عضو هیات نمایندگان اتاق ایران در این رابطه اظهار کرد: به باور من، نباید اهمیت صادرات به کشور ثروتمندی مانند قطر را حتی به صورت موقتی بیاهمیت جلوه داد، بلکه حتی این فرصت را غنیمت دانسته و در عین حال بر رویکرد حضور طولانیمدت و تثبیت حضور کالای ایرانی در بازار این کشور ثروتمند تاکید کرد.

محصولات پتروشیمی قطر و دردسرهای تازه

متوسلیان در ادامه با نگاهی از منظر پتروشیمی به این موضوع تصریح کرد: قطر بهعنوان یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیا شناخته میشود و دارای منابع عظیم نفت و گاز است. شرکت نفت و گاز دولتی قطر با نام قطر پترولیوم، در زمینه اکتشاف، استخراج، پالایش، انتقال و ذخیره سازی نفت خام، گاز طبیعی و تولید الانجی، الپیجی، محصولات پتروشیمی و فرآوردههای نفتی فعالیت میکند. برای بیان اهمیت قطر در این حوزه دارا بودن رتبه سوم ذخایر گاز دنیا و رتبه چهاردهم ذخایر نفتی دنیا کافی است. همچنین این کشور یکی از تولیدکنندگان مهم محصولات شیمیایی پایه از جمله پلیاتیلن (PE)، متانول و بزرگترین عرضهکننده گاز طبیعی مایع (LNG) بهشمار میرود که خریداران مهم آن نیز کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس هستند.وی افزود: اکنون با شرایط بهوجود آمده و تحریم آن از سوی کشورهای عربی که جزو همسایگان قطر بهشمار میروند، حوزه نفت و پتروشیمی نیز مصون از آثار زیانبار آن نخواهند ماند. وی در آخر خاطر نشان کرد: آن گونه که در رسانهها عنوان شده است «محمد فاضل» رئیس بخش بازارهای خاورمیانه موسسه ICIS با اظهار اینکه مسدود شدن مسیرهای زمینی، هوایی و دریایی، قطر را در حوزه تجارت منزوی میکند، گفته است که دیگر در این شرایط دوحه نمیتواند محمولههای پتروشیمی خود را به این کشورها که جزو خریداران عمده محصولات پتروشیمی بودند صادر کند. حتی صادرات محصولات نفت، گاز و پتروشیمی قطر به دیگر کشورها چون مستلزم عبور از خاک همسایگان است، به صورت عملی غیر ممکن خواهد بود.