عراق، نقطه آغاز ورود گاز ایران به جهان عرب

عراق 2 قرارداد واردات گاز از ایران امضا کرده است که با اجرای آنها گاز ایران به شهرهای بغداد و بصره صادر می شود.

باتوجه به اینکه عراق با کمبود شدید برق روبرو شده، قرار است گاز صادراتی ایران برای تولید برق روانه نیروگاههای این کشور شود.

طلسم شکسته شد

پس از فراز و نشیب بسیار که چندین بار افتتاح خط لوله صادرات گاز ایران را به عراق به تاخیر انداخت، سرانجام در شامگاه 31 خردادماه امسال، گاز ایران روانه بازار بغداد شد.

«امیرحسین زمانی نیا» معاون امور بین الملل وزیر نفت، چهارشنبه گذشته در گفت و گو با ایرنا از آغاز صادرات گاز ایران به بغداد خبر داد و گفت: قرار است میزان صادرات گاز از هفت میلیون مترمکعب کنونی به تدریج به روزانه 35 میلیون مترمکعب افزایش یابد.

صادرات گاز به عراق آغاز شده است اما هنوز در مرحله آزمایشی قرار دارد و مراسم رسمی افتتاح خط لوله صادرات، قرار است تا یک ماه آینده با حضور مقامهای بلندپایه 2 کشور برگزار شود.

صادرات گاز به بغداد

با توجه به نیاز عراق به گاز طبیعی برای مصرف بخش نیروگاهی، مذاکرات دوجانبه برای صادرات گاز به بغداد از سال 1389 آغاز شد که در نهایت در سال 1392 به امضای قرارداد رسید.
قرار است گاز صادراتی ایران برای تامین سوخت نیروگاههای الصدر و المنصوره بغداد با هدف تولید برق به مصرف برسد.

صادرات به بغداد از حدود هفت میلیون مترمکعب در روز آغاز شده است و به روزانه 35 میلیون مترمکعب در سال افزایش مییابد.

البته میزان واردات گاز در ماههای مختلف سال، نوسان خواهد داشت و دریافت روزانه 35 میلیون مترمکعب در زمان اوج مصرف خواهد بود.

صادرات گاز به بصره

قرارداد صادرات گاز ایران به شهر بصره عراق در آبانماه سال 1394 میان «حمیدرضا عراقی» مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران و «خالد حسن صالح» معاون وزیر برق عراق، در تهران امضا شد.
این دومین قرارداد صادرات گاز ایران به عراق است که بر اساس آن، گاز ایران وارد منطقه بصره در جنوب عراق میشود.

با اجرای این قرارداد، صادرات گاز ایران به بصره با صادرات روزانه پنج میلیون مترمکعب آغاز میشود و سرانجام به ٣٠ میلیون متر مکعب در روز افزایش مییابد.

خط لوله صادرات گاز ایران به عراق از طریق انشعابی از خط لوله ششم سراسری، ساخته و پیش بینی میشود در مدت 2 سال به طور کامل به بهره برداری برسد.

بر اساس، برخی طرحها، قرار است خط لوله صادرات گاز ایران به بصره که از منطقه شلمچه عبور می کند، تا مرز کویت نیز امتداد یابد و بدین ترتیب از طریق این خط لوله گاز ایران به کویت نیز صادر شود. البته این برنامه در حد یک طرح بوده و کویت هنوز با آن موافقت نکرده است.

تاخیر چندین ساله در آغاز صادرات گاز

راه اندازی خط لوله صادرات گاز ایران به بغداد با وجود اینکه حدود 2 سال قبل در آستانه بهره برداری قرار داشت، به دلیل بروز مشکلاتی مانند حمله داعش به عراق و افزایش ناامنی در مناطقی که این خط لوله از آنها عبور میکرد، به تاخیر افتاد.

بحران داعش و تداوم ناامنی در مسیر عبور خط لوله صادرات گاز ایران به بغداد، مانعی جدی بر سر راه صادرات گاز به عراق به شمار میرفت اما با توجه به پیشرفتهای دولت عراق در شکست گروه تروریستی داعش در ماههای گذشته و کاهش نفوذ این گروه تروریستی در شرق عراق و نواحی که خط لوله صادرات گاز میگذرد، شرایط برای راه اندازی این خط لوله آماده شده است.

مشکل دیگری که پیش روی آغاز صادرات گاز ایران به عراق وجود داشت، نوع توافق 2 طرف درباره چگونگی تسویه مسائل مالی بود.

قرار بود عراق از طریق گشایش اعتباراسنادی (ال.سی) موانع مالی واردات گاز از ایران را برطرف کند و اکنون به نظر میرسد این مورد به نتیجه رسیده است.

تبدیل عراق به بزرگ ترین خریدار گاز ایران در آینده نزدیک

اکنون ترکیه بزرگ ترین خریدار گاز ایران به شمار میرود اما در صورت اجرای 2 قرارداد صادرات گاز به بغداد و بصره، عراق این جایگاه را به دست میآورد.

بر اساس قرارداد 25 ساله صادرات گاز به ترکیه، ایران به طور میانگین روزانه 30 میلیون مترمکعب گاز به این کشور صادر میکند اما با بهره برداری کامل از خطوط لوله صادرات گاز به بغداد و بصره، میزان نهایی صادرات گاز به عراق به 40 میلیون تا 70 میلیون مترمکعب در روز میرسد که بدین ترتیب، عراق، ترکیه را پشت سر میگذارد.

نیاز عراق و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس به گاز

بیشتر کشورهای حاشیه خلیج فارس با وجود برخورداری از منابع غنی نفت، از ذخایر کافی گاز محرومند و بین آنها فقط ایران و قطر به حجم عظیم ذخایر گاز دسترسی دارند و میتوانند آن را به سایر کشورها صادر کنند.

منطقه خلیج فارس نزدیک به 730 میلیارد بشکه ذخیره اثبات شده نفت و بیش از 70 تریلیون مترمکعب ذخیره گاز طبیعی را در خود جای داده است.

کشورهایی مانند عراق، عربستان، کویت و امارات هر چند دارای منابع گازی هستند اما این منابع به طور عمده گاز همراه با نفت است و این کشورها ذخایر مستقل گازی ندارند. تولید گاز آنها نخست بر میزان تولید نفت مبتنی است و بیشتر برای تزریق گاز به مخازن استفاده میشود و بنابراین نمیتواند به عنوان منبع مطمئن عرضه گاز لحاظ شود.

با توجه به اختصاص گاز میدان گنبد شمالی قطر به تاسیسات ان.ال.جی (گاز طبیعی مایع شده)، در عمل این کشور گازی برای صادرات از طریق خط لوله ندارد و بدین ترتیب ایران، تنها کشوری است که میتواند از طریق خط لوله گاز مورد نیاز کشورهای منطقه را برای مصرف در بخش خانگی، نیروگاهها، صنایع و آب شیرین کنها تامین کند.

هر چند عراق نیز ذخایر قابل توجه گاز دارد اما به دلیل شرایط کنونی، به نظر نمیرسد در آینده نزدیک بتواند به این ذخایر دسترسی پیدا کند.

عراق پارسال در مجموع، برای مصرف داخلی یک میلیارد مترمکعب تولید گاز داشت، بنابراین برای مصرف گاز در نیروگاهها و تولید برق به واردات گاز نیاز دارد.