نگاه ظریف به دو سلفی در مجلس

محمد جواد ظریف در  مراسم گرامیداشت روز خبرنگار که عصر روز دوشنبه با حضور خبرنگاران تصویربرداران و عکاسان حوزه سیاست خارجی رسانههای مختلف در وزارت امور خارجه برگزار شد، ضمن تبریک روز خبرنگار به طنز گفت: روز خبرنگار به یاد شهدای مزار شریف که ۱۱ دیپلمات و یک خبرنگار بودند به این عنوان نامیده شد که این امر به شما خبرنگاران دستمریزاد دارد.

وزیر امور خارجه کشورمان با بیان این که دیپلماتها و خبرنگاران یک هدف واحد را دنبال میکنند، گفت: این یک واقعیت است که دیپلماتها و خبرنگاران در یک جهت برای رساندن پیام به مردم شریف کشورمان گام برمیدارند.

وی ادامه داد: ما در مزار شریف در کنار شهید صارمی تعدادی از کارمندان وزارت امور خارجه را داشتیم که در راه همان هدف یعنی منافع جمهوری اسلامی ایران حضور داشتند و شهید شدند. این هم هدف ماست و هم هدف شما که در یک مسیر گام برمیداریم. این امر زمینه را برای ارتباطات گستردهتر و نزدیکتر میان وزارت امور خارجه به عنوان مسوول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و دنیا و جامعه رسانهای به عنوان افرادی که هم وظیفه رساندن پیام به مردم کشورمان را دارند و هم در کنار آن وظیفه اطلاعرسانی داخلی و شفافسازی اخبار مسوولان را بر عهده دارند، در واقع ایجاد توازن میان این دو وظیفه کاری بس دشوار است.

وزیر امور خارجه کشورمان خاطرنشان کرد: در جهان امروز «خبر» ارزش واقعی پیدا کرده است. یک خط توییت 140 حرفی میتواند تاثیرات عمیقی بر سیاستگذاری آینده داشته باشد. اگر این توییت پیام غلطی داشته باشد، چه بسا میتواند به جنگ منجر شود.

ظریف ادامه داد: استحضار دارید که توییتهایی که پس از بحرانهای اخیر در خلیج فارس منتشر شد، تا چه میزان میتوانست تاثیرگذار باشد. بنا بر این، این یک واقعیت است که دنیای امروز به خاطر تحول و تنوعی که در ابزارهای قدرت و انتقال قدرت و صاحبان قدرت ایجاد شده است، هر خبرنگار میتواند فردی قدرتمند در صحنه تحولات بینالمللی باشد.

وی گفت: یک خبر هم میتواند ابزاری برای دولت در صحنه جهانی باشد. گفتمان امروز میتواند قدرتساز یا قدرتزدا باشد. گفتمان میتواند ایجاد نفوذ یا تهدید کند. بنا بر این نباید اهمیتی که امروز رسانهها به عنوان عامل ارتقاء گفتمان پیدا کردهاند را فراموش کنیم.

رییس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه بسیار مهم است چه گفتمان یا چه تصویری از یک واقعه و تحول انتخاب شود، خاطرنشان کرد: در جهان امروز و در کل دنیای انسانی انتخاب تحلیلگر و پژوهشگر یک واقعیت است. شما در میان خبرهای مختلف و تصاویر متفاوت میتوانید یک یا چند خبر را برای انعکاس انتخاب کنید و این انتخاب شما میتواند فاصله بین عزت ملی یا شرمساری باشد.

وی ادامه داد: همه دوست دارند تصور کنند که واقعیتها را بیطرفانه منتقل میکنند، اما در انتقال بیطرفانه واقعیات به عنوان کسی که معلم علوم انسانی و روابط بینالملل هستم، میگویم که این تصور که شما میتوانید با واقعیات اجتماعی صرفا عینی برخورد کنید، مقداری کم لطفی است.

وزیر امور خارجه کشورمان با بیان اینکه تصمیمگیری در مورد اینکه چه چیزی واقعیات را بهتر منتقل میکند، تصمیمی موثر در قدرتسازی است، گفت: بپذیریم قدرتی که شما در رسانه دارید امروز در جهان باعث شده است که کشورهایی که در گذشته انحصارها را به عهده داشتند این انحصارها را از دست بدهند.

وی خاطرنشان کرد: اگر قدرت منحصر به قدرتهای مادی، نظامی و اقتصادی بود دارندگان این نوع از قدرت مشخص بودند، اما چون قدرت علاوه بر این ابزارها، سایر ابزارها را در اختیار دارد کسانی که میتوانند تولید فکر، گفتمان و تصویرسازی کنند، میتوانند در دنیا نقش اساسی ایفا کنند. در اینجا است که دوستان ما در جامعه خبری و رسانه باید به قدرت خود ایمان بیاورند و باور کنند که هر قدرتی مسوولیتی دارد. هیچ قدرتی بدون مسوولیت نمیشود. در برابر مردم و خداوند بینا، شنوا و آگاه به اسرار مسوولیت دارند. به نظر من این واقعیت یکی از دستاوردهای جامعه جهانی است که توانسته در دوران کنونی با ابزار متنوعی ایجاد قدرت کند و مهمتر از جامعه جهانی دستاورد کشورهای در حال توسعه و کشورهای منطقه ما است که مثل جمهوری اسلامی ایران حرفی برای گفتن دارند.

ظریف گفت: در مراسم تحلیف ریاست جمهوری دوستانی که از طبقه بالا نظارهگر بودند، دیدند که چند رئیس مجلس از کشورهای مهم صنعتی دنیا به دنبال گرفتن سلفی با این بنده حقیر خدمتگزار بودند. آن تصاویر که با بنده گرفته شد یک پیام را منتقل میکرد و سلفی دیگر، پیام دیگری را. انتخاب، انتخاب ما است و این تصمیم که کدام پیام منتقل شود هم تصمیم ما است.

این دیپلمات ارشد وزارت امور خارجه کشورمان با بیان اینکه هر کس امروز میتواند قدرتمندترین فرد روی زمین باشد چراکه ابزار قدرت تغییر کرده است، افزود: دیگر نیازی ندارد افرادی که خبر یا عکس تولید میکنند حتما معروف باشند. امروز هر فردی میتواند موجآفرین باشد. دیگر نیازی به امپراطوریهای رسانهای نداریم.

ظریف تاکید کرد: باور کنید که اگر پیام درست تولید شود یک خبرنگار حتی یک "شهروند خبرنگار" یک موج عظیم ایجاد میکند. حتما دیدهاید که خبرهایی که در توییتر، فیسبوک و اینستاگرام قرار گرفته و وایرال میشود، میتواند به سرعت گسترش پیدا کند، مثل تصویر کودک سوری که در ساحل افتاده بود و موج بسیار زیادی ایجاد کرد.. اصلا لازم نیست که این تصویر را رویترز یا یک خبرگزاری و رسانه معتبر منتشر کند. وی با اشاره به جایگاه احساسات و  عواطف مردمی در دنیای امروز گفت: جنگ افرزوان نمیتوانند دیگر جنگها را طولانی کنند و این امر نه تنها به دلیل مشکلات نظامی بلکه به دلیل فشار احساسات و افکار عمومی است.

وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرد: امروز کسی نمیتواند مخاطب خود را انتخاب کند. وقتی عکس یا خبری را منتشر میکنید دیگر نمیتوانید مخاطب خاصی برای آن قائل شوید. به همین دلیل مخاطبشناسی اهمیت بسیاری دارد. هیچ مطلبی امروز مخاطب خاص ندارد. مستند، خبر یا فیلم مخاطب جغرافیایی، عقیدتی یا آموزشی ندارد. مخاطب حرفهای ما مشخص نیستند. با در نظر گرفتن این موارد میتوانید سنگینی کار خود را درک کنید.

ظریف با تصریح بر اینکه صحبت از "هوا" نیست بلکه صحبت از "قدرت" است افزود: باور کنیم که "کلام" قدرت است. کلام محدودیتناپذیر است. هیچ محدودیتی برای اظهار نظر، اقدام، سخنرانی و گفتوگو وجود ندارد. قبول این امور در کنار هم شرایط ویژهای فراهم میکند.

وی ادامه داد: زمانی شرکتهای روابط عمومی بیشتر سیاستمداران بودند و تلاش میکردند جلسات را تشکیل بدهند. اما امروز بیشترین هزینهها در روابط عمومیها صرف تولید پیام میشود.

وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به اینکه بسیاری از صحبتهایی که توسط برخی از بدخواهان ما در جامعه بینالمللی مطرح میشود تولید شده است، ادامه داد: هزینههای گزافی میشود تا مقاله یکی از همسایگانمان در یک روزنامه آمریکایی منتشر شود. برخی از رقبای ما هزینههای سنگینی برای همین انتقال پیام میدهند.

وی ادامه داد: باید به محتوای پیامی که منتشر میشود توجه کنیم. طرف مقابل قطعا هزینه سنگین چندین ده میلیون دلاری در ماه نمیدهد تا پیامی تولید کند که در راستای اهداف ما باشد. باید هوشیار باشیم چراکه آن پیام با عنایت به تاثیر گفتمان تولید شده است.

ظریف با بیان اینکه توجه و حساسیت در تولید پیام و گفتمان از سوی رسانه و دیپلماتها ضروری است، خاطرنشان کرد: این امر نیاز دارد که ما با یکدیگر به عنوان دو بال همراه باشیم و منافع کشور را پیش ببریم. وزارت امور خارجه باید رسانه را در جریان تحولات و دلایلی که برای حرکت خود داریم، قرار بدهد و این امر البته باید با ملاحظاتی انجام شود که به عقیده من این ملاحظات باید به حداقل خود برسد.

این دیپلمات ارشد کشورمان ادامه داد: همه ما باید یک چهارچوبی از منافع ملی را تعریف کنیم؛ من نمیخواهم از واژه خط قرمز استفاده کنم و سیاستهای خود را بر اساس همین چهارچوب و بر مبنای همدلی و همافزایی پیگیری کنیم. این امر نیازمند ارتباط گستردهتر بین بخشهای دیپلماسی رسانه وزارت امور خارجه و دوستان عزیز رسانهای است که ما در دورههای سخنگوهای خارجه این تلاش را کرده و خواهیم کرد.

ظریف گفت: از دوستانمان در رسانه هم توقع داریم واقعیت منافع ملی را از مسائل جناحی ارجح بدانند. آنها با توجه به منافع ملی بر تمام ملاحظاتی که وجود دارد و به خاطر دفاع از این ملاحظات عزیزانی شهید شدهاند، گام بردارند. امیدوارم بتوانیم به گفته امام که مردم ولی نعمت ما هستند، عمل کرده و در خدمت این ولی نعمتان باشیم.