چک‌های خود را «صیاد» کنید + مولفه‌های جدید

چک یکی از ابزارهای مهم نظام پرداخت بوده و همواره نقش قابل توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان داشته است، اما به هرحال طی سالهای گذشته با توجه به توسعه سامانهها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، تراکنشهای پردازش شده از طریق این ابزارها و سامانهها رو به افزایش بود و به مرور ابزارهای پرداخت الکترونیک از جمله چک توانستند جایگزین پرداختهای سنتی مانند اسکناس و سکه شوند. گر چه چک در میان تمامی ابزارها از جایگاه ویژه اعتباری برخوردار بود و یکی از مهم ترین ابزارهای نظام پرداخت محسوب میشد، ولی با این حال به مرور زمان و با به وجود آمدن برخی مسائل از جمله افزایش چکهای برگشتی تا حدی اعتبار چک خدشهدار شد و فضا به سمتی پیش رفت که افرادی که مخاطب چک قرار میگرفتند همواره این نگرانی برای آنها از بابت وصول نشدن آن نیز وجود داشت.

این در شرایطی است که آمارهای منتشره بانک مرکزی نیز از روند رو به رشد چکهای برگشتی طی سالهای اخیر حکایت دارد به طوری که در تیرماه امسال حدود ۹.۳ میلیون فقره چک مبادله شده که از این تعداد ۷.۸ میلیون وصول و تا ۱.۵ میلیون فقره برگشت خورده است که عمده دلایل برگشتی آن به کسری موجودی در حسابها بر میگردد.

به هر حال طی چند سال گذشته اقداماتی برای جلوگیری از افزایش چکهای برگشتی در دستور کار قرار گرفت که اهم آن راهاندازی سامانه صیاد است که از سال ۱۳۹۴ به طور جدیتری پیگیری شد تا این که در روز گذشته (سهشنبه) و در حاشیه جلسه شورای پول و اعتبار این سامانه رونمایی شد.

صیاد، سامانه یکپارچهسازی چک محسوب شده و بر اعتبارسنجی یکپارچه، کنترل دقیق اهلیت متقاضی دسته چک پیش از صدور و استعلام وضعیت عملکرد صادرکننده به طور ویژهای توجه دارد. با عملیاتی شدن رسمی سامانه صیاد از این پس و البته از امروز صاحبان دسته چک میتوانند با مراجعه حضوری و غیرحضوری دسته چکهای خود را تعویض کرده و آن را به «صیاد» تبدیل کنند.

صاحبان دسته چک میتوانند ضمن مراجعه حضوری از طریق اینترنت بانک خود نسبت به تعویض دسته چکها اقدام کنند. با این حال چکهایی که در حال حاضر وجود دارند تا اردیبهشتماه سال ۱۳۹۷ مهلت استفاده داشته و از آن پس باید تمامی آنها تغییر کرده و به طور یکپارچه صیادی شود.

با اصلاحی که در فرآیند صدور کارسازی چک در سامانه صیاد طی شده امکان استعلام وضعیت صادرکننده برای گیرنده در هنگام معامله و پذیرش آن از سامانه متمرکز فراهم میشود که امتیاز ویژهای برای دریافت کننده چک به شمار خواهد رفت. این در شرایطی است که سامانه صیاد به صورت ۲۴ ساعته از طریق سامانه پیامکی به درخواستهای استعلامی دریافت کنندگان چک پاسخ میدهد که البته شماره این پیامک از سوی بانک مرکزی اعلام میشود.

ویژگیهای چکهای صیاد

چکهای صیادی برخلاف گذشته که هر بانکی دسته چک مربوط به خود را داشت به طور یک دست بوده و با رنگ گلبهی و ابعاد یکسان است.

این در حالی است که چکهای مورد استفاده در شبکه بانکی در حال حاضر تعداد مختلفی داشته و در طرحها و رنگها و اندازههای متفاوتی توسط مشتریان بانکها استفاده میشود، اما صیاد با هدف یکپارچهسازی و استانداردسازی چکها طراحی شده و به عبارتی هویت بخشی به چک به عنوان یک اوراق بهادار خواهد بود.

در صیاد علاوه بر یکسانسازی طرح ظاهری چکها ویژگیهای امنیتی به طور خاص مورد توجه است. برای چکهای صیادی سه سطح ویژگی امنیتی تعریف شده است. در سطح اول سری و سریالهای چک به صورت برجسته چاپ شده که با لمس قابل تشخیص است. در سطح دوم ویژگی های امنیتی نگاه کردنی مانند واتر مارک و طرح مخفی در برگه چک وجود دارد که این دو سطح به راحتی توسط عموم مردم قابل تشخیص است. در سطح سوم نیز ویژگی های امنیتی حرفهای به چک ها افزوده شده که قابل تشخیص توسط ابزارها است و برای بانکداران و اشخاصی که استفاده مستمر و مکرری از چک ها دارند قابل استفاده است.

با این که حتی با ورود دسته چکهای صیادی ضوابط و قوانین مربوط به دسته چک تغییری نخواهد کرد، اما مهم اینجاست که این چکها استاندارد سازی شده و نسبت به چکهای قبلی از مولفههای امنیتی بالاتری برخوردار هستند.