پیشنهاد اتخاذ راهبرد «فشار و تعامل» از سوی ترامپ در قبال ایران

اندیشکده آمریکایی بنیاد کارنگی در گزارش خود با عنوان «مهار، اجرا و تعامل: راهبردی یکپارچه برای پاسخ به چالشهای هستهای و منطقهای ایران»، پیشنهادهایی را برای مقابله با اهداف هستهای ایران پس از به پایان رسیدن مدت زمان برجام، توان موشکی ایران و آنچه واشنگتن فعالیتهای بیثباتکننده و نفوذ مخرب ایران در منطقه میخواند، ارائه داده است.

در مقدمه این گزارش حدودا ۴۰ صفحهای به قلم ویلیام برنز و میشل فلورنی مدیر اجرایی مرکز امنیت آمریکایی نوین و از مقامات ارشد پنتاگون در دولت اوباما با تکرار ادعاهای نخنما و پیشین غرب علیه برنامه هستهای گذشته ایران، آمده است: «آمریکا به خلأ دیپلماتیک با تهران پس از ۳۵ سال قطع رابطه تنها با یک هدف پایان داد: جلوگیری از دستیابی این کشور به ظرفیت تولید سلاح هستهای که برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) بهخوبی این هدف را محقق کرده است.»

این گزارش مدعی شده است: «هرچند برجام باید حفظ و بهطور موثر اجرا شود، نباید پایان مسیر دیپلماتیک با ایران باشد. این توافق آغاز راه و سنگ بنایی برای راهبرد گستردهتر و بلندمدت برای جلوگیری از دستیابی به سلاح هستهای، کاهش و مهار رفتار تهدیدآمیز ایران- از زرادخانه رو به افزایش موشکهای بالستیک گرفته تا وضعیت حقوق بشر در داخل ایران است.»

این گزارش بهطور مبسوط عناصر کلیدی چنین راهبردی را ارائه داده و تاکید کرده است که هرگونه موفقیت این راهبرد به میزان زیادی منوط به نشان دادن حسن نیت آمریکا و جدیت هدف و ممانعت از این است که ایران، آمریکا را بهعنوان انزواطلب دیپلماتیک معرفی کند. تهدیدات آمریکا برای نابود کردن این توافق یا مذاکره مجدد بر سر آن، وضع مجدد تحریمهای مرتبط هستهای، اقدام نظامی و بهعلاوه قصور آمریکا برای پایبندی به تعهداتش سبب خواهد شد که واشنگتن در موضع ضعیفتر و نه قویتر برای مواجهه با ایران و دیگر مسائل بحرانی بهویژه کرهشمالی قرار گیرد. تصمیم دولت دونالد ترامپ برای تایید نکردن پایبندی ایران به تعهداتش در برجام و تلاش برای اصلاح این توافق، برجام را در مسیر شکست قرار میدهد. این اتفاق درحالی روی میدهد که سرویسهای اطلاعاتی آمریکا و آژانس بینالمللی انرژی اتمی بارها تایید کردهاند که ایران به تعهداتش کاملا پایبند است. اکنون کنگره، دولت و متحدان آمریکا در گروه ۱+۵ باید با یکدیگر همکاری کنند تا راهبردی را که منجر به تضعیف جنبههای برخورد موثر با دیگر چالشهای ایران میشود، از میان بردارند. بنیاد کارنگی در ادامه این گزارش برای دنبال کردن این راهبرد یکپارچه گامهای پیشنهادی زیر را در چهار محور ارائه داده است:

۱-اجرای برجام؛ آمریکا میتواند با حفظ برنامه جامع اقدام مشترک و به کارگیری قدرتمند ابزار راستیآزمایی آن به منافع استراتژیک کوتاه مدت و میانمدت خود دست یابد. برای این کار آمریکا باید: آژانس بینالمللی انرژی اتمی را برای نظارت کامل بر فعالیتهای هستهای ایران ترغیب و حمایت کند. تلاشها برای حل ابهامات و مباحث درباره برجام بهگونهای که رضایت آمریکا جلب شود را هدایت کند. روی اجرای کامل پروتکل الحاقی و بهکارگیری درست دیگر ابزارهای راستیآزمایی ذکرشده در برجام پافشاری کند. به نقشآفرینی در برنامه هستهای صلحآمیز ایران ادامه دهد. به اجرای تعهدات آمریکا برای رفع تحریمها ادامه دهد. هماهنگی نزدیکی با اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان و انگلیس داشته باشد و به نحوی فعال با روسیه و چین همکاری کند. مشارکتی فعال در کمیسیون مشترک داشته باشد. وزارت امورخارجه و فرآیندهای بین سازمانی را برای اجرای موثر توافق هستهای سازماندهی کند.

۲- مسائل هستهای ساختاری؛ آمریکا باید بهجای تلاش برای تمرکز روی مذاکره مجدد برجام یا هر رویکرد منفرد دیگری، اکنون گزینههای متعددی را برای محدود کردن فعالیتهای هستهای ایران پس از آنکه شروط برجام از سال ۲۰۲۳ شروع به منقضی شدن میکنند، مورد بررسی قرار دهد. آمریکا باید این چهار گزینه را بهطور همزمان بررسی کند:

۱- یک پرونده پیرامون چالشهای کنونی و آینده در ارتباط با اجرای برجام و قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل با هدف سلب مشروعیت از ایران برای افزایش فعالیتهای هستهای پس از آغاز انقضای محدودیتهای ایران جمعآوری کند.

۲- برخی نوآوریهای برجام و تلاش برای جلب حمایت بینالمللی برای یک چارچوب جدید جهانی به منظور توسعه ظرفیت تفکیک بین فعالیتهای صلحآمیز و غیرصلحآمیز انرژی هستهای را تمدید و گسترش دهد.

۳- یک رژیم منطقهای (در خاورمیانه) برای مدیریت فعالیتهای چرخه سوخت هستهای ایجاد کند. ۴- بر سر یک توافق متعاقب برجام، پیش از انقضای بندهای مربوط به غنیسازی اورانیوم در این توافق مذاکره کند که ایران را متعهد خواهد کرد زیرساختهایش را برای توسعه ظرفیت تسلیحات هستهای گسترش ندهد.

۳- اعمال فشار؛ فشار آوردن متمرکز و هوشمند از طریق عملیات نظامی، فعالیتهای اطلاعاتی و تحریمهای هدفمند میتواند ایران را از اقدامات ثباتزدا بازدارد، تبعات هزینهدار برای تحریکهای ایران ایجاد کند، دستیابی تهران به ثباتزداترین سامانههای تسلیحاتی را پیچیده و سخت کند و بهطور مستقیم با فعالیتهای ایران در منطقه مقابله کند.

در زیر به برخی از اقداماتی که آمریکا میتواند در این رابطه انجام دهد، اشاره شده است:

با همکاری نزدیک با شرکای خود برنامه هستهای ایران را از نزدیک نظارت کند تا هرگونه نشانهای مبنی بر تلاش برای دستیابی به تسلیحات هستهای یا نقض برجام را کشف کند. از همین اکنون برای تعیین یک پاسخ مناسب به سندی دال بر نقض برجام از سوی ایران با همتایان بینالمللی خود همکاری نزدیک داشته باشد. برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای، طرحریزی و تمرینهای احتیاطی انجام دهد. حضور نظامی قدرتمند خود در خاورمیانه را حفظ کند. فعالیتهای نامتقارن ایران در خاورمیانه و سراسر جهان را از طریق افشا کردن آنها تضعیف و در نهایت به این طریق ایران را منزوی کند. منابع بیشتری به شناسایی و ایجاد اخلال در نقش اقتصادی سپاه پاسداران ایران در داخل و خارج از این کشور اختصاص دهد. فعالیتهای مربوط به خرید اقلام برنامه موشکی ایران را با پشتکار و جدیت شناسایی، تحریم و با آن مقابله کند.

۴- تعامل؛ تعامل آمریکا با ایران، همراه با فشار برای انتقال پیامهایی روشن، ممانعت از تداخل فعالیتها، رفع تنش در صورت وقوع، ایجاد فرصتهایی برای راهحلهای دیپلماتیک برای مسائل منطقهای و هستهای، نشان دادن عقلانیت به شرکای آمریکا و نیروهای عملگرا در ایران و ایجاد مشوقهایی برای ایران به منظور محدود کردن فعالیتهای نگرانکننده منطقهای و هستهای این کشور، امری ضروری است. برای این کار آمریکا باید: بهطور مستقیم با مقامات ایران ارتباط برقرار کند. پیامهای واشنگتن را از طریق کانالهای غیرمستقیم منتقل کند. ارتباط مردم با مردم، با جوانان ایرانی، کارآفرینان، گروههای جامعه مدنی و همتایان آمریکاییاش را توسعه دهد. گفتوگوها درباره برجام و چالشهای منطقهای را بهویژه درباره جنگها در عراق، سوریه، یمن و افغانستان حفظ کند. یک رویه موثر برای تنشزدایی دریایی ایجاد و دنبال کند. این گزارش با برشمردن چالشهای هستهای و منطقهای درخصوص ایران یک استراتژی هماهنگ و منسجم با ترکیبی از ابزارهای فشار و تعامل را ارائه میدهد که میتواند این چالشها را در درازمدت و کوتاهمدت رفع کند.