از چالش تا فرصت‌سازی برای صنعت هواپیمایی

مجموع سفارشهای شرکتهای هواپیمایی مختلف ایران به ۳۱۳ فروند میرسد و ۹ فروند از این مجموع تا به حال به ناوگان ایران تحویل داده شدهاند. گفته میشود که تا پایان سال جاری میلادی چهارفروند هواپیمای ایرباس ۳۲۱ دیگر به ایرانایر تحویل داده خواهد شد. این چهار فروند توانایی عملیاتی این شرکت را در پروازهای میانبرد و کوتاهبرد داخلی و منطقهای افزایش چشمگیری خواهند داد. درحالیکه خرید هواپیماهای جدید دستاورد مستقیم برجام شمرده میشود، پیامد واقعی این موج جدید از تحول در صنعت هواپیمایی را میتوان در تغییرات تعداد مسافران و افزایش پروازهای داخلی و خارجی دید. واقعیتهای اقتصادی و آمار در صنعت هواپیمایی از افزایش پایدار تقاضا برای سفرهای هوایی خبر میدهند. در ماههای نخست سال جاری تعداد مسافران سفرهای هوایی در ایران در مقایسه با سال گذشته ۱۷ درصد افزایش یافته است.

فرودگاههای شهرهای تهران و مشهد با ۲۱درصد و ۲۲درصد افزایش در تعداد مسافران هوایی پیشتاز این افزایش بودهاند. شرکتهای هواپیمایی ماهان و ایرانایر هم هر کدام ١,٨٦ میلیون و ١.٤٨ میلیون مسافر هوایی را در خطوط بینالمللی جابهجا کردهاند. شرکتهای هواپیمایی آسمان٬ کیشایر٬ قشم٬ ماهان و نفت (که این روزها کارون نامیده میشود) به پروازهای داخلی٬ منطقهای و بین قارهای خود افزودهاند. صنعت هواپیمایی ایران در مدت کوتاهی نشان داده است که سرمایهگذاری در آن کاری شایسته بوده است و ادامه روند فعلی میتواند در مدت زمان اندکی این صنعت را به جایگاه شایسته منطقهایاش برساند. در نتیجه وقتی هفته گذشته مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا به بهانه برنامه موشکی ایران تحریمهای موجود علیه ایران را تشدید کرد٬ سؤالهای زیادی درباره آینده خریدهای هواپیمایی شرکتهای داخلی ایجاد شد.

این درست است که از مجموع ۳۱۳ فروند هواپیمای سفارشدادهشده فقط ۱۲۰ فروند آن به شرکت بویینگ سفارش داده شده است، اما این هم درست است که در رقابت بین ایرباس و بویینگ هیچ دولتی در ایالات متحده نمیخواهد متهم به تضعیف بویینگ بشود؛ شرکتی که علاوه بر استخدام هزاران نفر٬ کارفرما و مشتری صدها شرکت آمریکایی نیز هست و پیامدهای اقتصادی هرگونه کاهشی در فروش این شرکت خیلی زود در همه ایالات و شهرهای بزرگ احساس میشود. در نتیجه جای تعجبی ندارد که فقط یک روز پس از این تصمیم مجلس نمایندگان رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که ایالات متحده آمریکا خیال ندارد در مبادلات بازرگانی قانونی در ایران خللی ایجاد شود.

در این شرایط میتوان گفت درحالیکه شرایط سیاسی روند رشد و توسعه صنعت هواپیمایی را تهدید میکنند٬ واقعیتهای اقتصادی این صنعت امیدوارکننده هستند. در این وضعیت چالش اصلی شرکتهای هواپیمایی ایرانی تبدیل شرایط مساعد اقتصادی و تقاضای رو به افزایش برای سفرهای هوایی به مزیت نسبی اقتصادی و جاذبه غیرقابل مقاومت برای سرمایهگذاران خارجی است. برای عبور از این چالش شرکتهای هواپیمایی باید از الگوهای جهانی مدیریت و مدلهای مالی پذیرفتهشده برای ایجاد درآمد و کسب اعتبار بهره ببرند. میتوان به تجربه خرید هواپیما در دوسال گذشته رجوع کرد تا دید که با وجود شرایط مساعد سیاسی این واقعیتهای اقتصادی بودهاند که شرکتهای هواپیمایی را به خرید هواپیما تشویق کردند. ادامه این روند نیازمند تکیه بیشتر به واقعیتهای اقتصادی و درنظرگرفتن آنها در پیشبرد اهداف صنعت هواپیمایی است.

در سالهای اخیر جذب اعتبار لازم و داشتن خطوط اعتباری مورد نیاز خرید هواپیما، چالش اصلی شرکتهای هواپیمایی در تحقق نوسازی ناوگان هواییشان بوده است. شرکتهای هواپیمایی نیازمند بازنگری در نظام مدیریت مالی خود هستند تا بتوانند مشتریان نظام جهانی بانکداری باشند و از وابستگی به بانکهای داخلی که فاقد منابع لازم برای کمک به آنها هستند٬ رهایی یابند. این مهم، نیازمند تصمیمگیری درباره مطالبات معوقه شرکتهای هواپیمایی و بدهیهای انباشتهشده ایشان به شرکتهای دولتی مانند شرکت فرودگاههای کشور و شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی است؛ کاری که باید با توجه به استانداردهای نظام جهانی بانکداری صورت بگیرد تا شرکتهای هواپیمایی بتوانند عملکرد اقتصادی و مزیت خود را در بازار منطقهای به سرمایهگذاری در نوسازی ناوگانشان تبدیل کنند.

هم این شرکتها و هم ناظران جهانی صنعت هواپیمایی ایران میدانند که رویدادهای سیاسی در چهار دهه گذشته بیشمار بودهاند ولی این صنعت با وجود این رویدادها همواره در حال رشد بوده است و امروز بزرگترین بازار ملی هوایی خاورمیانه و آفریقای شمالی را در اختیار دارد؛ نکتهای که از همه جنجالهای سیاسی مهمتر است و در همه مراکز تصمیمگیری اقتصادی جلب توجه میکند.