ترفند چینی علیه دلار آمریکا

طبق آخرین آمارها، ۶۴ درصد از ذخایر ارزی بانکهای مرکزی دنیا در سال ۲۰۱۷، دلار آمریکا بوده است. همین آمار نشاندهنده میزان نفوذ آمریکا در مبادلات جهانی و ترس دیگر اقتصادها از قدرت و اثرگذاری دلار است. به این ترتیب از سالها قبل، کشورهایی مانند چین و روسیه در تلاش بودهاند تا در مبادلات بینالمللی، روشهایی را به کار ببندند تا به واسطه آنها به جای دلار به ارز داخلی خود تکیه داشته باشند. برای مثال چین برای افزایش ارزش پول ملی خود، تا کنون بیش از ۳۵ پیمان پولی دوجانبه با دیگر کشورها منعقد کرده که تعداد آنها رو به افزایش است. همکاری با روسیه برای حذف دلار، مبادله یوآنی نفت با کشورهای فروشنده، راهاندازی بستری بهعنوان جایگزین سوئیفت و... از جمله اقداماتی بوده که چین برای تجارت با یوآن و بینالمللی کردن ارز خود انجام داده است.در کنار اتحاد روسیه و چین برای مبادله با ارزهای داخلی خود، کشوری مانند ونزوئلا نیز برای رهایی از فشار تحریمهای آمریکا، اقداماتی در جهت کمرنگ کردن نقش دلار انجام داده است. این کشور بحرانزده در گام نخست نفت تولیدی خود را به یوآن قیمتگذاری و اعلام کرد برای دور زدن تحریمهای آمریکا قصد ایجاد یک سبد از چندین ارز دارد تا این کشور را از وابستگی به دلار خلاص کند. دولت ونزوئلا در ادامه، با پشتوانه نفت این کشور، یک پول دیجیتال با نام «پترو» راهاندازی کرد تا وابستگی به دلار را بیش از پیش کاهش دهد.

چنین اقداماتی اگرچه از سالها قبل برای مقابله با قدرت دلار در اقتصاد جهانی جریان داشته، اما میتوان گفت اقدام اخیر چین برای ایجاد یک «شاخص نفتی به یوآن»، جدیترین گامی است که در جهت تضعیف دلار برداشته شده. چین قصد دارد با قیمتگذاری نفت به یوآن، اثر نوسانات دلار بر قیمت نفت را حذف کند و آن را هرچه بیشتر به تحولات بازار داخلی خود نزدیک کند. برخی تحلیلگران با توجه به پیشبینیهایی که از تبدیل شدن چین به اقتصاد برتر دنیا تا یک دهه دیگر حکایت دارد، عقیده دارند چین، عربستان سعودی را وادار خواهد کرد نفت را به یوآن معامله کند و زمانی که چنین اتفاقی روی دهد، باقی بازار نفت نیز از این اقدام پیروی کرده و دلار آمریکا را بهعنوان ذخیره ارزی برتر جهان رها میکنند.

 اما اجرای چنین تصمیمی تا چه حد میتواند به اضافه شدن یک معیار جدید نفتی آسیایی در کنار معیارهای برنت و WTI منجر شود؟ و دولت چین چه امکانات و ابزارهایی برای عملی کردن این سطح از اثرگذاری در بازار جهانی نفت خام را دارد؟ کارشناسان نظرات مختلفی درباره سوالهای مطرح شده دارند. برخی از آنها انتظار ورود یک معیار آسیایی را مطرح میکنند و برخی دیگر با اشاره به محدودیتهای دولتی که برای یوآن در چین وجود دارد، قیمتگذاری نفت خام بر اساس این پول را با آیندهای روشن همراه نمیبینند.  بورس بینالمللی انرژی شانگهای (INE) که یک بخش از بورس آتی شانگهای است، به خریداران چینی اجازه خواهد داد نفت خام را با واحد پول ملی این کشور معامله کنند. در این میان به معاملهگران خارجی نیز اجازه سرمایهگذاری داده شده است. این اتفاق اولین بار است که در بازارهای کالایی چین رقم میخورد. به گزارش بلومبرگ، از ۲۶ مارس، هفت گرید نفت خام در بورس شانگهای در دسترس خواهد بود.

چالش جدید برای برنت و WTI

چندی قبل چند منبع آگاه در چین به خبرگزاریهای بینالمللی اعلام کردند این غول اقتصادی قصد دارد در ماه مارس، نفت پایه خود را بر اساس پول ملی این کشور (یوآن) ارائه کند. چنانچه اجرای این تصمیم موفقیتآمیز باشد؛ این قراردادهای جدید میتواند نفتهای پایه برنت و آمریکا را به چالش بکشاند و باعث کاهش اثرگذاری دلار در بازارهای جهانی شود. با این حال برخی تحلیلگران عقیده دارند قراردادهای آتی فروش نفت بر اساس یوآن ممکن است طرح چندان موفقی از آب در نیاید. به گزارش والاستریت ژورنال، این تحلیلگران با اشاره به کنترل ارزش یوآن و سیستم مالی از سوی دولت چین، آینده روشنی برای طرح اخیر معامله نفت متصور نیستند.

نزدیک به پنج سال از نخستین باری که از این طرح رونمایی شد، میگذرد و حالا آنطور که سخنگوی کمیسیون تنظیم مقررات اوراق بهادار چین میگوید، ۲۶ مارس سال جاری زمانی است که بورس بینالمللی اوراق بهادار شانگهای، شاهد انجام معاملات آتی نفت خام بر اساس یوآن خواهد بود. این روش از معامله، پنج مرحله آزمایشی را پشت سر گذاشته و حالا آماده اجرایی شدن است. معامله این معیار جدید نفت خام آیندهای مبهم را در پیش روی برخی معاملهگران قرار داده است؛ معاملهگرانی که برای اولین بار قصد حضور در بازار داخلی چین را دارند. میشیر کاپادیا، مدیر عامل شرکت Sun Global Investments که در لندن فعالیت دارد، در این زمینه میگوید: از آنجا که چین بزرگترین واردکننده نفت خام در دنیا است، این قرارداد میتواند با عنوان مهم «شاخص آسیایی نفت» مطرح شود. او در ادامه میگوید: با شاخصهای فعلی نفت خام که بر اساس دلار قیمتگذاری میشوند، شاخص نفت شانگهای ابزار جدیدی را به ارمغان میآورد که میتواند مسیر صنعت نفت را تغییر دهد.

چین با توجه به برنامههایی که برای رشد اقتصادی داشته و دارد؛ همواره واردات نفت خام را بهعنوان موتور محرک توسعه اقتصادیاش افزایش داده است. به این ترتیب بود که این کشور آسیایی سال گذشته در زمینه واردات نفت خام، از آمریکا (که بزرگترین واردکننده نفت خام بود) پیشی گرفت و بهعنوان بزرگترین مصرفکننده نفت خام مطرح شد. با توجه به این نکته، چنانچه بازار آتی یوآن با اقبال همراه شود؛ اثری که به همراه خواهد داشت این خواهد بود که قیمتگذاری نفت خام بیش از پیش به عرضه و تقاضا در بازار چین وابسته خواهد شد. در حال حاضر قیمتگذاری نفت خام در آسیا عمدتا براساس قیمت روز شاخص برنت و شاخصهای دبی و عمان انجام میشود. این در حالی است که تحلیلگران عقیده دارند یکی از معیارهای سنجش موفقیت چین در قیمتگذاری معاملات آتی نفت خام براساس یوآن، این است که قرارداد جدید بتواند معیار برنت یا دیگر شاخصها را تهدید کند. برنت از دهه ۸۰ میلادی به این سو، اصلیترین شاخص بینالمللی قیمتگذاری نفت خام بوده است. این شاخص نفتی از طریق اروپا به بزرگترین میدانهای نفتی این منطقه دسترسی داشته است؛ یعنی جایی که بر خلاف شرایط انحصاری تولید نفت از سوی دولتها در خاورمیانه، صنعت نفت توسط شرکتهای خصوصی هدایت میشده است. شاخص نفت خام آمریکا یا WTI نیز از دهه ۸۰ میلادی آغاز به کار کرد. با این حال این شاخص آمریکایی از سال ۲۰۱۵ با اثرگذاری بیشتری در بازار جهانی نفت همراه شد، زیرا در اواخر این سال ممنوعیت صادرات نفت خام تولید شده در آمریکا، از سوی کنگره این کشور لغو شد.

شاخص شانگهای موفق نخواهد بود

با وجود عزم دولت چین برای اثرگذاری بیشتر در بازار جهانی نفت و افزایش قدرت پول ملی، برخی دیدگاهها نسبت به موفقیت چین در این زمینه بدبین هستند. جیوانی استونوو، تحلیلگر بازارهای کالایی در بانک سوئیسی UBS Group AG یکی از افرادی است که به آینده این اقدام چین چندان خوشبین نیست. او در این زمینه عقیده دارد: «قیمت شانگهای با دیگر شاخصهای قیمتی هماهنگ حرکت خواهد کرد، چراکه چین بزرگترین واردکننده نفت خام در دنیا است اما با این حال من انتظار ندارم که بتواند مانند برنت در بازار جهانی حضور پیدا کند.»  به گزارش فایننشال تایمز، طرح عرضه نفت چینی از حدود پنج سال قبل تاکنون چندین بار با تاخیر همراه شده است. این اتفاق عمدتا به دلیل بیثباتیهای مختلف در بازار سرمایه چین، نوسان ارزش پول این کشور در مقابل بحرانهای اقتصادی و تردیدهایی درباره توانایی اقتصاد این غول آسیایی برای میزبانی از قیمت جهانی رخ میداد.

این تاخیرها در حالی از ماه آینده میلادی قرار است رنگ واقعیت به خود بگیرند که از نگاه عدهای از تحلیلگران، باز شدن درهای بازار جهانی نفت به روی سرمایهگذاران چینی، میتواند منجر به بیثباتی شود.  براساس گزارشهای موجود، سرمایهگذاران خارجی برای وارد کردن پولهایشان به معاملات آتی شانگهای مجاز شدهاند. برای تسهیل ورود سرمایهگذاران خارجی، کمیسیون تنظیم مقررات اوراق بهادار چین در حال کاستن از برخی محدودیتها در معاملات آتی بازار داخلی این کشور است. این سازمان هفته گذشته اعلام کرد در حال آمادهسازی پیشزمینهها برای باز کردن معاملات آتی سنگآهن برای سرمایهگذاران خارجی است تا نخستین گامها را برای آمادهسازی ورود معاملهگران بینالمللی برداشته باشد.  در حال حاضر آن بخش از معاملات جهانی نفت خام که با دلار قیمتگذاری نمیشود، بسیار ناچیز است. بر اساس آمارهای موجود، از مجموع 82/2 میلیون بشکهای که هر روز در سراسر دنیا معامله میشود، چیزی حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار بشکه نفت خام با ارزی به غیر از دلار قیمتگذاری میشود. در این میان چین در تلاش است تا برای مقابله با سلطه آمریکا بر امور مختلف دنیا، ارزش جهانی یوآن را از طریق معاملات آتی نفت افزایش دهد.   با وجود چنین نیتی در میان چینیها، مشکلاتی در سیستم بانکی و مالی این کشور آسیایی وجود دارد که عملا رقابت یوآن با دلار را محدود میکند. در واقع در حالیکه در دسترس بودن پول در معاملات بینالمللی ضروری است؛ یوآن ارزی نیست که دسترسی راحتی به آن وجود داشته باشد. از سویی بانک خلق چین و بانک مرکزی این کشور هر روز ارزش یوآن را تعیین میکنند و به این ترتیب یوآن تنها میتواند در محدودهای اندک و تعیینشده در مقابل دلار نوسان داشته باشد. این دلیلی است که برخی از ناظران بازار با اشاره به آن این تردید را مطرح میکنند که «احتمالا قراردادهای آتی نفت شانگهای نتواند در آیندهای نزدیک در کنار برنت و WTI به یک معیار جهانی تبدیل شود.»