اقتصاد در فاز استقبال از ریسک سیاسی لغو برجام

حالت انقباضی بودجه ٩٧ و کاهش ١٠ درصدی درآمدهای نفتی درمقایسهبا سال گذشته، آن هم در شرایطی که چشمانداز درآمدهای نفتی و همچنین قیمت جهانی درمقایسهبا سال گذشته بهبود داشته است نیز میتواند سیگنالی از درنظرگرفتن ریسکهای پیشرو برای سال آینده باشد که دولت قصد دارد خود را برای بدترین شرایط آماده کند. در رفتوآمد و سفرهای خارجی در این چند وقت اخیر نیز دفع خطر و تهدیدات احتمالی بازگشت تحریمها بیشتر به چشم میآید؛ تا اینکه برعکس اوایل دوران اجرای برجام با هدف استفاده از فرصتهایی چون جذب سرمایه خارجی باشد. برای مثال قراردادهای جدید نفتی که زمانی چشم امید دروازه ورود سرمایههای خارجی بود و حتی در ابتدای همین سال ۹۶ مسئولان وزارت نفت وعده انعقاد ۱۰ قرارداد در قالب قراردادهای ایپیسی را داده بودند، تنها تا این لحظه قرارداد فاز ١١ پارس جنوبی به رهبری توتال نهایی شد که آن هم، همچنان در معرض ریسک سیاسی برجام قرار دارد.

حال با اینکه وزارت نفت اعلام کرده است تا پایان سال فقط سه قرارداد را نهایی خواهد کرد اما با توجه به ریسک سیاسی اشارهشده، زیاد نمیتوان به انعقاد قراردادهای مذکور خوشبین بود.

از این نظر، اگر بگوییم حفظ شرایط فعلی و مزایای اقتصادی بهدستآمده از برجام به هدف مطلوب اقتصاد ایران تبدیل شده است، اغراق نکردهایم. پیشنهاد جذاب تخفیف یکدلاری بهازای خرید هر بشکه نفت به مشتری بدحسابی چون هند در آخرین سفر هیئت دولت نیز نشان میدهد دولت سعی دارد در مراودات اقتصادی خود آمادگیهای لازم برای مقابله با تحریمهای احتمالی آمریکا را کسب کند. یک منبع آگاه در این زمینه به خبرگزاری رویترز گفته بود: «ایران تخفیفی صد درصدی را به هندیها پیشنهاد کرده بود که معادل ۱۰۵ درصد ارزیابی کرایه حمل بار پلاتس برآورد میشود». همچنین سفر وزیر خارجه فرانسه در هفته گذشته به ایران نیز برخلاف سفرهای گذشته که با همراهی مشتاقانه تجار و شرکتهای فرانسوی بود، صرفا با انگیزه سیاسی برای مقدمهچینی و جلب رضایت تهران برای ورود به مذاکرات بر سر برنامههای موشکی بوده است.

همچنین در بازارهای داخلی نیز معاملات و رفتارها در بازارهای مختلف حاکی از پیشخورشدن اخبار ناشی از ریسکهای سیاسی است که در انتظار اقتصاد ایران است. ادامهدارشدن هیجانات اخیر در بازار ارز و تأثیرنپذیرفتن سیاستهای دولت از امنیتیکردن بازار و دستگیری معاملهگران گرفته تا بالابردن نرخ سود بانکی حتی در کوتاهمدت نیز نشان از جدیگرفتن خطرات احتمالی در کمین اقتصاد ایران است.

این وضعیت در مقایسه با زمانی که هنوز توافق هستهای منعقد نشده بود و هنوز تحریمهای نفتی مانع از فروش و دسترسی ایران به درآمدهای نفتی در کنار قیمت پایین نفت بود، حکایت از تغییرات انتظارات معاملهگران از چشمانداز اقتصاد ایران دارد. تا پیش از اجرای توافق هستهای بهواسطه اخبار مثبت از پیشرفت در روند توافقهای حاصله، همانطور که اشاره شد در یکی از بدترین شرایط اقتصادی چه از لحاظ قیمت و مقدار درآمدهای نفتی و ورود سرمایه خارجی در بازار ارز شاهد ثبات نسبی بودیم؛ اما در شرایط این روزهای اقتصاد ایران که هم درآمدهای نفتی بهبود چشمگیری داشته است و هم مراودات بینالمللی بانکی بهبود نسبی داشته است، هیجانی بر بازار ارز مستولی شده که به دغدغه این روزهای اقتصاد ایران تبدیل شده است و سایر بازارهای اقتصاد ایران را نیز تحتتأثیر قرار داده است.

حال باید منتظر ماند و در ادامه دید که عکسالعمل ایران و اروپا در قبال هرگونه تصمیم ترامپ چگونه خواهد بود و برآیند این کنش و واکنش برجام و مزایای اقتصادی بهدستآمده از آن را چگونه متأثر خواهد کرد و در نتیجه منابع فروش درآمدهای نفتی و ورود ارز را چگونه تحتتأثیر قرار خواهد داد؟!