قانون علیه قانون ‌شکنی

 ترامپ در حالی دو هفته پیش نخستین فاز تحریمهای خود علیه ایران را آغاز کرد که به نظر میرسید محدودیتهای روابط مالی و بانکی ایران و کشورهای دیگر بتواند فروش نفت را متاثر کرده و بازار جهانی نفت با افزایش قیمتها مواجه شود. امری که در بازخوانی شرایط بازار نفت در هفتههای گذشته از آغاز فاز اول تحریم ایران میگذرد خبر از نوسانات معقول در این بازار دارد که تحلیلگران بازار آن را بیاعتنایی به تنشهایی که ممکن است در بازار ایجاد شود، میخوانند و معتقدند که با وجود تلاشها برای حذف ایران از بازار جهانی نفت که توسط عربستان و امریکا ایجاد شد اما با عدم تغییر محسوس در خریداران، نفت ایران همچنان در سبد فروش اوپک قرار دارد. شاید همین روال هم موجب شده تا دونالد ترامپ در تازهترین تهدید خود اعلام کند که قصد دارد صادرات نفت ایران را به صفر برساند؛ خواستی که پیش از این با همفکری و فشاری که بر عربستان برای عرضه نفت بیشتر به بازار آغاز شد و نتیجه آن کاهش تولید عربستان در ماه جولای آن هم به میزان ٥٢هزار و ٨٠٠ بشکه بود. شرایطی که به نظر میرسد امریکا را در فشار افزایش تولید برای حذف ایران دست تنهاتر از قبل نگه خواهد داشت . این شرایط با توجه به تحریمهای آتی نفت ایران اما کمی غیرقابل پیشبینیتر است چرا که ناگفته پیداست، بعد از اعمال تحریمهای نفتی امریکا از ١٤ آبان شرایط بازار نفت کمی متحول خواهد شد و خریداران نفتی ایران بیش از حالا زیر ذرهبین خرید قرار میگیرند. روالی که موجب شد تا در ماههای گذشته برخی کشورهای خریدار نفت ایران صحبت از حذف نفت ایران بزنند و برخی نیز رسما اعلام کنند که در لیست خریداران باقی خواهند ماند اما گویا قرار نیست در روی یک پاشنه بچرخد و تحولات بازار گاهی به نفع ایران میچرخد. به تازگی چینیها اعلام کردهاند که به خاطر احتمال اعمال تعرفههای وارداتی جدیدی که پکن علیه واردات از امریکا وضع خواهد کرد از خرید نفت امریکا منصرف شده و مجددا نگاهشان را به نفت ایران معطوف کردهاند. در همین حال برخی از خریداران اروپایی هم قول دادهاند که سبد نفتیشان را با نفت ایران تامین کنند و در روزهای سخت کنار ایران بمانند.

با همه این احوال، اما با توجه به خروج شرکتهایی که روسای جمهور آنها قول مساعد داده بودند تا در روزهای پسابرجامی کنار ایران بمانند اما بنا به شرایط و فشارهای امریکایی مجبور به ترک قراردادهای منعقده با ایران شدند، به همین جهت نمیتوان به قولهایی که این روزها برای فروش نفت ایران داده میشود اطمینان کرد و باید از هماکنون فکر شرکایی باشیم که در روزهای بعد از ١٤ آبان همچنان شریک ایران میمانند و بنادر آنها اجازه پهلوگیری نفتکشهای ایران را میدهند. موضوع فروش نفت ایران در روزهای تحریم یکی از پرچالشترین موضوعاتی است که در طی هفتههای گذشته مطرح شده است. موضوعی که حتی با برخی واکنشهای خاص نمایندگان مجلس مواجه شده است به گونهای که حتی هدایتالله خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس که خود زمانی در بدنه نفتی کشور به عنوان یکی از مدیران نفتی فعالیت میکرد و از مخالفان سرسخت بیژن نامدارزنگنه در روزهای رای اعتماد کابینه در مجلس است، وزارت نفت دولت دوازدهم را در مورد مقابله با تحریمهای نفتی بیبرنامه خوانده و گفته است: «اکثر افرادی که اکنون در وزارت نفت مشغول به کارند، به درد شرایط تحریمی نمیخورند و تصمیماتی خواهند گرفت که به زیان کشور خواهد بود.» او در حالی از بیبرنامگی در وزارت نفت صحبت میکند با اشاره به تشکیل کمیتهای در وزارت نفت به منظور فروش نفت در دوران تحریمها میافزاید: «با توجه به شناختی که از وزیر نفت دارم، ظاهرا این کمیته به منظور انتقال ریسک فروش نفت است، در صورتی که ما الان به افرادی نیاز داریم که آبروی خود را برای نظام و مردم بگذارند، نه اینکه مسوولیت را از روی دوش خودشان بردارند. مسوولان فعلی وزارت نفت نمیدانند حتما اگر در دوران تحریم سالهای ٩٠ و ٩١ کمیته فروش نفت در وزارت نفت تشکیل شد، همگی از اعضای تیم فروش نفت و مسوولان مربوطه بودند که وزیر وقت نفت نیز در این جلسه شرکت میکرد و به گونهای نبود که بار مسوولیت فروش نفت به عهده این کمیته باشد و وزیر نفت تماشاچی و در نهایت نیز پاسخگوی فروش نفت نباشد.»

زنگنه مرد تحریم نیست

این عضو کمیسیون انرژی مجلس حتی با تاکید براین که از گوشه و کنار خبرهایی به گوش میرسد که به دنبال حذف نهادهای نظارتی از چرخه فروش نفت هستند، گفت: کسی که بخواهد کار غیرقانونی انجام دهد، دنبال حذف نهادهای نظارتی است؛ در صورتی که اگر شفاف عمل شود، قطعا کسی و نهاد نظارتی نیز با نحوه فروش مخالفت نخواهد کرد، چون میدانیم شرایط کشور شرایط خاصی است و شرطش آن است که اقدامات انجام شده به مصالح کشور باشد، نه اینکه مصالح فرد یا افراد در نظر گرفته شود. صریح باید بگویم که اکثر افرادی که اکنون در وزارت نفت مشغول به کارند، از وزیر گرفته تا مدیران مربوط به فروش نفت به درد زمان تحریم نمیخورند و مرد شرایط سخت نیستند و رک بگویم که آقای زنگنه به درد این شرایط نمیخورد.

اظهارات خادمی در حالی عنوان میشود که پیش از اینبارها از سوی وزارت نفت و حتی بدنه دولت در مورد برنامه برای روزهای بعد از تحریم صحبت شده و حتی اسحاق جهانگیری، معاون اول رییسجمهور در روز جشن صنعت به صراحت در مورد مجوز دولتی برای فروش نفت از طریق بخش خصوصی به عنوان یکی از چندین راهکارهای نفتی برای دور زدن تحریمها یاد کرد. خبری که مجددا نشان از سهمدار بودن بخش خصوصی در روزهای بعد از تحریم میداد. موضوعی که موجب شد تا بحث ورود نفت به بورس به عنوان یکی از گزینههای جدی مورد توجه قرار گیرد و بسیاری از کارشناسان نفتی آن رابه فال نیک گیرند.

مصلحت نیست تصمیمات کمیته را بگویم

در همین رابطه یکی از مدیران وزارت نفت در گفتوگو با «اعتماد» در مورد انتقادات خادمی عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: «وزارت نفت نه از زمان اجرای نخستین فاز تحریمهای امریکا که از ماههای گذشته با تشکیل کمیته مخصوص فروش نفت ایران شرایط و نحوه فروش نفت ایران بعد از اعمال تحریمهای غربی از نوامبر ٢٠١٨ را در دستور کار خود دارد و جلسات منظمی با حضور مدیران بینالملل و وزیر در این مورد برگزار میشود.»

این مدیر نفتی همچنین تاکید کرد: «برخی از نمایندگان مجلس انتقادات را به نحوه فعالیتهای وزارت نفت در این مورد دارند که به دور از واقعیت است. با توجه به اینکه ایران یک بار دیگر شرایط تحریم نفتی را پشت سر گذاشته است، عنوان شدن راهکارهای دور زدن تحریمها موجب از بین رفتن آن گزینه میشود و بیدلیل نیست که در این مورد تاکنون موضوعی عنوان نشده و از سوی برخی از دوستان این امر به بیبرنامگی وزارت نفت یا دولت خوانده میشود.»

او ادامه داد: سیاست شفاف وزارت نفت در مورد موضوع فروش نفت ایران در روزهای بعد از تحریم عدم اعلام موضع است و بنا به ملاحظات کشور با وجود تمایل زیادی که در مورد راهکارهای در اختیار برای فروش نفت وجود دارد، وزارت نفت و مدیران وزارتخانه هیچ اظهارنظری در مورد راهکاری فروش نفت بعد از تحریم نخواهند داشت.»

این مدیر نفتی در توضیح بیشتر گفت: «از عمر کمیته فروش نفت زمان زیادی میگذرد و بیشتر شرایط بازار در این کمیته رصد شده است اما به جهت ملاحظاتی که در مورد اعلام تصمیمگیریها وجود دارد نمیتوان از جزییات جلسات این کمیته خبری منتشر کرد.

او همچنین در مورد برنامه کاهش قیمت نفت (تخفیف) برای جذب مشتری در روزهای تحریم نیز تاکید کرد: «این گزینه همیشه در بین گزینههای فروش نفت وجود دارد اما نمیتوان از آن به عنوان تنها راهکار وزارت نفت برای دوران تحریم یاد کرد. اعمال تخفیف در بازار نفت روالی مرسوم برای جذب مشتری است که تنها خاص ایران نیست و سایر تولیدکنندگان نیز از آن تبعیت میکنند حال آنکه این تصمیم را با دید مذمت بنگریم، صحیح نیست.»