سه انگیزه هندی خرید نفت ایران

هرچند از جزئیات مذاکرات خبری منتشر نشده و مشخص نیست فشارها و تهدیدهای آمریکا بر مقامات هندی تا چه میزان اثرگذار بوده، اما تحلیلگران بر این باورند که هند نمیتواند خرید نفت از ایران را متوقف کند و اجرای درخواست آمریکا برای توقف خرید نفت از ایران میتواند این کشور را در تنگنا قرار دهد. «مزایای اقتصادی خرید نفت از ایران»، «فشارها و شرایط کنونی اقتصاد هند» و «تبعات سیاسی قیمت بالای سوخت در این کشور» بهعنوان سه انگیزه هند برای تداوم خرید نفت از ایران در بسیاری از رسانهها منعکس شده است. در واقع در شرایطی که هند به دلایل خارجی با تنگنای اقتصادی مواجه شده است، افزایش قیمت سوخت میتواند به بحران سیاسی برای دولت نارندرا مودی، نخستوزیر کنونی هند تبدیل شود. از این رو در این شرایط دولت هند بیش از هر زمان دیگری به نفت ایران نیازمند است.

افزایش هزینههای هند

خبرگزاری سیانبیسی(CNBC) یکی از رسانههایی است که قطع خرید نفت از ایران را برای هند بسیار دشوار میداند. بر اساس این گزارش  درخواست آمریکا از هند این کشور را با سردرگمی بزرگی مواجه خواهد کرد چراکه اگر هند بخواهد مطابق با درخواست آمریکا عمل کند مجبور خواهد شد نفت خود را با هزینه بالاتری تامین کند. این موضوع در شرایطی که قیمت نفت در بازارهای جهانی در سال جاری بیش از ۲۰ درصد افزایش یافته و از طرفی ارزش پول ملی در اقتصادهای نوظهور از جمله هند کاهش یافته است، میتواند به اقتصاد این کشور لطمه وارد کند.

ارزش روپیه در برابر دلار روز پنجشنبه، یعنی درست روزی که پمپئو به هند سفر کرد، به پایینترین سطح تاریخی خود رسید. به گفته تحلیلگران، افزایش تنشهای تجاری بین آمریکا و چین و افزایش ارزش دلار عوامل بنیادی کاهش ارزش روپیه بوده است. اما این عوامل در شرایطی که این کشور با کسری تراز تجاری و مبالغ بالایی بدهی ارزی به بانکهای بینالمللی مواجه است، کاهش ارزش روپیه را تشدید کرده است. بخشی از کسری تراز تجاری این کشور به واردات نفت و دیگر منابع انرژی مربوط است.هند بهعنوان سومین مصرفکننده بزرگ نفت خام در دنیا، حدود ۷۰ درصد از انرژی مورد نیاز خود را از طریق واردات تامین میکند و افزایش قیمت نفت که نشانی از گران شدن تمام منابع انرژی است کسری تراز تجاری این کشور را افزایش داده. در این میان کاهش ارزش روپیه به این معناست که کسری تراز تجاری این کشور بیشتر شده و از سوی دیگر توان هند برای پرداخت بدهیهای ارزی خود کاهش یافته است. این عوامل همه در کنار هم اقتصاد این کشور را در تنگنا قرار داده است.

تاثیر حذف نفت ایران از سبد هند

به گزارش سیانبیسی، در این شرایط حذف یک منبع ارزان انرژی از سبد واردات هند، میتواند فشار بر اقتصاد این کشور را بیشتر کند و اثر قابل توجهی بر شاخص تورم و رشد اقتصادی هند داشته باشد. یکی از مقامات این کشور در گفتوگو با روزنامه محلی «اکونومیک تایمز» گفته است: «هند بهشدت به واردات نفت نیازمند است، ما حدود ۸۳ درصد از نفت مصرفی خود را از طریق واردات تامین میکنیم. » مقامات دیگر این کشور پیش از این اعلام کرده بودند که هند نمیتواند بهطور کامل واردات خود از ایران را قطع کند و این اقدام را غیرممکن دانسته بودند.

در کنار این مسائل، بعد از خروج آمریکا از برجام، ایران تلاش کرده با جذاب کردن قیمت نفت خود، مشتریان نفتی از جمله هند را حفظ کند. علاوه بر جذابیت قیمتی، پیشنهاد ایران برای صادرات نفت با نفتکشهای متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران، هزینه حمل و نقل نفت را به شدت کاهش داده است. تمام این اقدامات پیروی کردن از دستورات دولت ترامپ را برای خریداران نفت ایران دشوار کرده است. علاوه بر این آنطور که سایت خبری CNBC میگوید در کنار تمام این مسائل برخی پالایشگاههای هند برای پالایش نفتی شبیه نفت ایران طراحی شدهاند، بنابراین نمیتوانند به سادگی منابع تامین نفت خود را تغییر دهند.

استیون برنوک، تحلیلگر نفتی در شرکت پیویام اویل (PVM Oil Associates) واقع در لندن در این خصوص گفته است: «نظر شخصی من این است که قطع خرید نفت از ایران برای هند و دیگر خریداران نفت ایران بسیار کار دشواری خواهد بود. هرچند که ممکن است (تحت فشارهای آمریکا) آنها بخش قابل توجهی از خرید خود را تا زمان آغاز تحریمها کاهش دهند.» آخرین آمار نشان میدهد که میزان واردات نفت هند از ایران در ماه آگوست ۳۲ درصد نسبت به جولای کاهش یافته و به ۵۲۳ هزار بشکه رسیده است. با این حال این مقدار همچنان ۵۶ درصد بیشتر از میزان واردات این کشور از ایران در آگوست سال ۲۰۱۷ است. این کشور بعد از برجام یعنی در فاصله ژانویه ۲۰۱۶ تا جولای ۲۰۱۸ بهطور متوسط روزانه ۵۰۵ هزار بشکه از ایران نفت خریداری کرده است. بنابراین میزان واردات در آگوست به تنهایی نمیتواند نشاندهنده تبعیت هند از تحریمهای آمریکا باشد.

بروک تاکید میکند که قطع دسترسی هند به نفت ایران موجب افزایش هزینه پالایشگاههای این کشور خواهد شد، با این حال او بر خلاف برخی دیگر از تحلیلگران بر این باور است که این موضوع نمیتواند بر اقتصاد گسترده هند اثرگذار باشد و تبعات آن را برای هند قابل مدیریت میداند. به نظر میرسد بروک به این موضوع توجه نکرده که کاهش عرضه نفت ایران به متقاضیان این کالا از جمله هند، به معنای کمبود عرضه در بازار نفت و رشد شدید قیمتها است. موضوعی که میتواند اقتصاد کشورهای واردکننده نفت را به شدت تحتتاثیر قرار دهد. برخی تحلیلگران بر این باورند که هنوز اثر تحریمهای آمریکا در قیمت نفت دیده نشده است. بهطور مثال والاستریت ایتالیا نوشته است که تحریم ایران سبب افزایش تا ۳۰ درصدی قیمت نفت و رسیدن قیمتها به ۹۵ دلار بر بشکه در ماههای آینده خواهد شد.

فشارهای سیاسی بر مودی

رشد قیمت سوخت یکی دیگر از تبعات تحریم نفت ایران است که میتواند پیامدهای سیاسی برای دولت مودی داشته باشد. آنطور که سیانبیسی در گزارش خود با اشاره به جمعیت ۳/ ۱ میلیارد نفری هند نوشته است، «هرگونه افزایش قابل توجه در قیمت سوخت در این کشور که جمعیتی رو به رشد دارد میتواند برای دولت مسالهساز شود؛ به خصوص اینکه در این کشور سال آینده انتخابات برگزار خواهد شد و اثر افزایش قیمت سوخت بر نتیجه انتخابات میتواند برای دولت بسیار ناخوشایند باشد.»این در حالی است که قیمت سوخت در این کشور در حال حاضر به بیشترین سطح خود در تاریخ رسیده است. به گزارش یکی از خبرگزاریهای محلی هند با عنوان تایمز آو ایندیا(Times of India) قیمت بنزین در دهلینو از ۸۰ روپیه به ازای هر لیتر گذشته است. در بمبئی، یکی دیگر از ایالتهای هند، بنزین بیش از این رشد کرده و بیش از ۸۷ روپیه به ازای هر لیتر به فروش میرسد. این در حالی است که با توجه به نرخ برابری روپیه با دلار آمریکا به ۰۱۴/ ۰ رسیده است. بنا بر این میتوان گفت هر لیتر بنزین در این کشور حدود ۲/ ۱ دلار به فروش میرسد. به گفته رسانههای هندی این بیشترین قیمت بنزین در تاریخ این کشور است.

افزایش بیسابقه قیمت بنزین در هند اعتراضات بسیاری را به همراه داشته است. حتی برخی احزاب مخالف نخستوزیر کنونی این کشور، از او خواستهاند که میزان مالیات در سوخت را کاهش دهد تا قیمتها متعادل شود. در خواستی که با مخالفت مودی مواجه شد. دولت آخرین بار در سال ۲۰۱۴ میزان مالیات بر سوخت را افزایش داد از این رو بر این باور است که مالیات مسوول افزایش قیمت سوخت نیست. دارمندرا پرادهان، وزیر نفت این کشور نیز پیش از این عوامل خارجی از جمله عدم رشد کافی تولید اوپک، بحران در ونزوئلا و اعمال تحریمهای آمریکا علیه ایران را مهمترین دلایل رشد قیمت سوخت دانسته بود. او همچنین به کاهش ارزش روپیه در برابر شاخص دلار بهعنوان یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت بنزین در هند اشاره کرده بود. علاوه بر وزیر نفت این کشور، بسیاری از رسانههای محلی در این کشور تحریمهای ایران را عامل افزایش قیمت سوخت میدانند. بهطور مثال یکی از رسانههای هندی با عنوان «بیزینس تودی» با اشاره به قیمت بنزین و دیزل در هند نوشته است: «نه تنها هند، بلکه کشورهای همسایه از جمله چین، پاکستان، سریلانکا و نپال تحت فشار رشد قیمت نفتخام قرار دارند. اما به نظر می‎رسد شرایط در هند بحرانیتر و قیمتها رشد بیشتری را تجربه کرده است. قیمت سوخت طی دو هفته اخیر بهطور مداوم در هند افزایش داشته است.»

بیزینس تودی در ادامه گزارش خود رشد قیمت نفت را مهمترین دلیل افزایش قیمت سوخت دانسته و مینویسد: «قیمت نفت به چند دلیل جهانی از جمله تحریمهای آمریکا علیه واردات نفت از ایران بهعنوان سومین تولیدکننده بزرگ اوپک و سومین تامینکننده نفت هند، امسال رشد قابل توجهی را تجربه کرده است.» بر اساس این گزارش تحریم خرید نفت از ایران نه تنها با افزایش قیمت نفت اقتصاد کشورهای واردکننده را تحت تاثیر قرار داده، بلکه این کشورها را برای تامین نفت مورد نیاز خود در تنگنا قرار داده است. بیزینس تودی در ادامه گزارش خود با بیان اظهارات ترامپ مبنی بر اینکه «هر کشوری خرید نفت از ایران را ادامه دهد مشمول تحریمهای آمریکا میشود»، تاکید میکند: «این در حالی است که قیمت هر لیتر بنزین در آمریکا حدود ۸۸/ ۵۳ روپیه یا ۶۴ سنت است. این کشور یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در جهان است و حدود ۳/ ۱۵درصد کل تولید نفت جهان را تولید میکند. از این رو قیمت بنزین در آمریکا نسبت به بسیاری از کشورها پایینتر است.»