گزارش فائو از رکوردشکنی تولید غلات ایران در ۲۰۱۸

 «سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO)» در روزهای اخیر دو گزارش مجزا تحت عناوین «چشمانداز محصولات و وضعیت غذا» و «وضعیت بازارهای کالاهای کشاورزی» منتشر کرده است. براساس گزارش «چشمانداز محصولات و وضعیت غذا» این سازمان، درگیریهای ماندگار و شوکهای مرتبط با تغییرات آبوهوایی درحالحاضر منجر به سطح بالایی از ناامنی غذایی شدید شده است، به خصوص در کشورهای جنوب آفریقا و خاور نزدیک. در این باره ۳۹ کشور نیاز به کمکهای غذایی خارجی دارند که ۳۱ مورد این کشورها آفریقایی، ۷ کشور آسیایی، و یک کشور در منطقه دریای کارائیب (هائیتی) قرار دارند.

«فائو» در گزارش فصلی خود بر این موضوع تاکید کرده است که درگیریهای طولانیمدت، حوادث آبوهوایی شدید و آوارگی جمعیت، دسترسی غذایی میلیونها نفر را مختل کرده است. در این باره جنگهای داخلی و آوارگی جمعیت بهعنوان اصلیترین عوامل ناامنی غذایی در شرق آفریقا و خاورنزدیک معرفی شده است، درحالیکه شرایط آبوهوایی خشک تولید غلات را در جنوب آفریقا بهشدت تحت تاثیر قرار داده است. یکی از نکات مهم این گزارش، چشمانداز تولید غلات ایران است. پیشبینی شده است در سال ۲۰۱۸ سطح تولید غلات ایران به 20.1 میلیون تن برسد، که این میزان اندکی بالاتر از تولید 19.6 میلیون تنی سال ۲۰۱۷ و ۱۲ درصد بالاتر از میانگین ۵ ساله خود است.

چشمانداز تولید غلات جهان در ۲۰۱۸

«فائو» در گزارش جدید خود سطح تولید غلات جهان را برای سال ۲۰۱۸ حدود ۲۵۸۷ میلیون تن پیشبینی کرده است. گرچه این مقدار نسبت به گزارش ماه جولای 1.2 میلیون تن بهبود یافته، اما پایینترین سطح تولید غلات جهان طی ۳ سال گذشته است. به عبارتی این پیشبینی نسبت به بالاترین سطح تولیدی که سال گذشته به ثبت رسید، 64.5 میلیون تن یا 2.4 درصد کمتر است. پیشبینی سطح تولید گندم جهان در سال ۲۰۱۸ نیز نسبت به گزارش پیشین (ماه جولای) ۱۴ میلیون تن یا 1.9 درصد کاهش یافته است. در این باره پیشبینی شده است تولید گندم جهان در سال ۲۰۱۸ تقریبا به ۷۲۲ میلیون تن برسد، که کمترین مقدار از سال ۲۰۱۳ است. بخش عمده این کاهش پیشبینی– نسبت به گزارش قبل – به آبوهوای خشک و گرم اروپا طی ماههای تابستان برمیگردد، امری که منجر به تشدید کاهش بازدهی کشورهای شمالی این قاره شد. به گزارش «فائو»، تولید گندم اروپا در سال ۲۰۱۸ به ۱۳۸ میلیون تن خواهد رسید، سطحی که پایینترین میزان از سال ۲۰۱۲ خواهد بود. این نهاد همچنین بهدلیل وضعیت نامساعد آبوهوایی، پیشبینی تولید گندم کشورهای استرالیا، چین و روسیه را نیز کاهش داده است.

از پیشبینیهای دیگری که در گزارش جدید «فائو» ارائه شده، سطح تولید برنج جهان در سال ۲۰۱۸ است. این نهاد با بهبود پیشبینی خود نسبت به گزارش فصل گذشته اعلام کرده است تولید برنج جهان در سال ۲۰۱۸ به بالاترین رکورد تاریخی خود خواهد رسید پیشبینی میشود تولید برنج جهان با افزایشی 1.3 درصدی نسبت به تولید ۲۰۱۷ به 511.8 میلیون تن در سال ۲۰۱۸ خواهد رسید. عمده این افزایش ناشی از بهبود چشمانداز تولید برنج در کشورهای بنگلادش، ویتنام، سریلانکا و ایالاتمتحده است.

مصرف، ذخایر و تجارت غلات در ۲۰۱۸

«فائو» همچنین در گزارش جدید خود پیشبینی «مصرف غلات جهان» را نسبت به گزارش فصل گذشته – ماه جولای – ۷ میلیون تن (0.3 درصدی) افزایش داده، و این مقدار را برای سال زراعی ۲۰۱۹-۲۰۱۸ در سطح ۲۶۴۸ میلیون تن برآورده کرده است. بخش عمده این افزایش چشمانداز، مربوط به افزایش مصرف ذرت است. پیشبینی شده است افزایش مصارف غذایی و صنعتی ذرت، تقاضای این محصول را در سال ۲۰۱۹-۲۰۱۸ به سطح ۱۱۰۵ میلیون تن برساند (سطحی که ۳۰ میلیون تن یا 2.8 درصد بالاتر از مصرف ذرت جهان در ۲۰۱۷ است). از دیگر آمارهای ارائه شده در گزارش جدید «چشمانداز محصولات و وضعیت غذا فائو»، وضعیت ذخایر غلات جهان است. در این باره «فائو» با کاهش 7.1 میلیون تنی ذخایر غلات نسبت به گزارش قبلی – گزارش ماه جولای – مقدار این ذخایر را در سال زراعی منتهی به ۲۰۱۹ در سطح 471.8 میلیون تن پیشبینی کرده است که پایینترین میزان ۴ سال گذشته است. این امر موجب خواهد شد نسبت «ذخایر به مصرف غلات جهان» به حدود 27.3 درصد – پایینترین مقدار از سال ۲۰۱۳ – کاهش یابد. در این رابطه، بخش عمده کاهش پیشبینی ذخایر غلات جهان به کاهش پیشبینی ذخایر کشورهای چین، اتحادیه اروپا و روسیه مربوط است.  به گزارش «فائو» تجارت غلات جهان اما رکورد جدیدی را در سال زراعی ۲۰۱۸-۲۰۱۷ به ثبت رساند. با این حال تجارت جهانی این محصولات در سال ۲۰۱۹-۲۰۱۸ با اندکی کاهش نسبت به عملکرد سال گذشته به سطح ۴۱۴ میلیون تن خواهد رسید (البته این پیشبینی 1.7 میلیون تن نسبت به گزارش ماه جولای افزایش یافته است). دلیل اصلی بهبود چشمانداز تجارت غلات جهان – نسبت به گزارش جولای – افزایش پیشبینی تجارت ذرت در جهان است، که کاهش تجارت برنج و گندم را تا حدودی خنثی میکند.

پیشبینی وضعیت غلات خاورنزدیک (شامل ایران)

پیشبینیهای «فائو» حاکی از آن است در سال ۲۰۱۸ تولید غلات خاور نزدیک تحت تاثیر بارندگی ضعیف و چالشهای مربوط به جنگ و درگیری کمتر از میانگین جهانی خواهد بود. به گزارش این نهاد، برداشت محصولات زمستان ۲۰۱۸ این منطقه در ماه آگوست (مرداد ماه) به پایان رسید. گرچه عمده کشورهای این منطقه از خشکی فصلی زودهنگام متضرر شدند اما بارش کافی در فصل بهار در ایران و ترکیه – بزرگترین تولیدکنندگان غلات در این منطقه – خطر کمبود آب را در این دو کشور مرتفع کرد. با این حال افغانستان، عراق و سوریه – سه تولیدکننده متوسط غلات منطقه - با کمبود آب شدید مواجه شدند.  شرایط تولید محصولات در ایران – بهعنوان دومین تولیدکننده بزرگ گندم منطقه – با وجود بارندگی اندک فصل پاییز، روندی رو به بهبود داشت. بر این اساس در سال ۲۰۱۸ سطح تولید غلات ایران 20.1 میلیون تن پیشبینی شده است، اندکی بالاتر از تولید 19.6 میلیون تنی سال ۲۰۱۷ و ۱۲ درصد بالاتر از میانگین ۵ ساله. پیشبینی تولید غلات ایران در سال ۲۰۱۸ همچنین به تفکیک سه محصول گندم، غلات دانه درشت و برنج ارائه شده است.

به گزارش «فائو» در سال ۲۰۱۸ سطح تولید گندم ایران با افزایشی یک میلیون تنی نسبت به تولید 12.5 میلیون تنی سال ۲۰۱۷ به بیش از 13.4 میلیون تن خواهد رسید. البته براساس پیشبینیهای «فائو»تولید غلات دانهدرشت و برنج ایران نسبت به تولید سال گذشته کاهش خواهد یافت. در اینباره سطح تولید غلات دانه درشت ایران از ۴ میلیون تن در سال ۲۰۱۷ به ۷/ ۳ میلیون تن در سال ۲۰۱۸ و سطح تولید برنج کشور نیز از 3.1 میلیون تن در ۲۰۱۷ به ۳ میلیون تن در سال ۲۰۱۸ کاهش خواهد یافت. یکی دیگر از آمارهای مربوط به ایران در این گزارش، ذخایر غلات است. براساس آمارهای «فائو»، روند نزولی ذخایر غلات ایران که از سال ۲۰۱۶ آغاز شد در سالهای آینده نیز ادامه خواهد یافت. ذخایر غلات ایران در سال ۲۰۱۶ در سطح 10.4 میلیون تن قرار داشت. این میزان برای سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به ترتیب در سطوح 8.4 و 5.7 میلیون تن برآورد شده است و پیشبینی میشود در سال ۲۰۱۹ به سطح 5.5 میلیون تن برسد.

وضعیت بازارهای کالاهای کشاورزی

«سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو)» در گزارش دیگر روزهای اخیر خود، به بررسی وضعیت بازارهای کالاهای کشاورزی پرداخته است. به گزارش این نهاد، تغییرات آبوهوایی پیامدهای گستردهای برای کشاورزی و امنیت غذایی جهان به همراه دارد. به گزارش «ایسنا»، کشاورزان در بخشهای مختلف جهان ممکن است با افزایش یا کاهش تولید در سه دهه آینده روبهرو شوند. در اینباره انتظار میرود محصول زراعی مناطق غرب آفریقا و هند به ترتیب 2.9 و 2.6 درصد کاهش یابد. در مقابل اما دمای بالاتر در مناطقی که ارتفاع بالاتری دارند باعث افزایش محصول خواهد شد. برندگان در این مدل شامل کانادا (2.5 درصد) و روسیه (0.9 درصد) هستند و حتی بخشهایی از فنلاند ممکن است بهزودی به حدی گرم شود که برای تولید غله مناسب باشد.

درحالیکه انتظار میرود بیشتر مناطق گرمسیری بهدلیل افزایش دما، زیان در تولید را تجربه کنند، مناطق معتدلتر، از هوای گرمتر و فصول رشد طولانیتر سود خواهند برد. جنوب آسیا و جنوب صحرای آفریقا از نظر اقتصادی دارای بالاترین ریسک شناخته شدهاند زیرا عمده اشتغال فعلی و درآمد ملی در این مناطق ناشی از کشاورزی در مقیاس کوچک است. براساس یافتههای این گزارش تغییرات جوی ناگهانی، ریسک معکوس کردن دههها پیشرفت در کاهش شکاف میان کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه را برانگیخته و ممکن است به افت قابلتوجه تولید ناخالص داخلی در مناطقی که بیشترین آسیب را از این پدیده میبینند، منجر شود.

سازمان ملل متحد به منظور غلبه بر ریسکهای پیرامون امنیت غذایی، پیشنهاد میکند در تجارت کشاورزی سیاستهایی بهکار گرفته شود که جابهجایی روان محصول از مناطق دارای مازاد به مناطق دچار کمبود مواد غذایی را تضمین کند. اما یک ریسک برای تجارت، شمار محدود مسیرهای حمل و نقل جهانی است که کالاها را از یک قاره به قاره دیگری عبور میدهد. سازمان ملل متحد با اشاره به گزارش «۲۰۱۷ کاتام هاوس»، به این نکته اشاره کرده که عمده تجارت غذایی بینالمللی به مسیرهایی متکی است که شمار کوچکی گلوگاه دارند که ۱۴ مورد آنها برای امنیت غذایی حیاتی شمرده شدهاند. مهمترین مناطق شامل آبراههایی مانند کانال پاناما، تنگه مالاکا و تنگههای ترکیه هستند که حدود ۲۰ درصد از صادرات گندم جهانی از آنها عبور میکند.