تحلیل ظریف از دوره انتقال

به گفته ظریف همیشه در دوران انتقالی این الگو تکرار شده است. به گونهای که در این دوران حکومتها نابود شدند و دولتهای جدید آمدند. رئیس دستگاه دیپلماسی کشور تاکید کرد: «در دوران انتقالی اگر خوب تشخیص دهید، میتوانید چندین برابر خودتان کنشگری داشته باشید.» او قطر را مثال زد و گفت: «آیا میزان کنشگری قطر با قدرتش همسان است؟»

محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران در سخنانی با اشاره به اینکه رعایت حقوق بشر یک الزام اخلاقی برای ایران نیست، بلکه یک ضرورت امنیت ملی است، گفت که مردم را بهعنوان پشتوانه امنیت ملی خودمان نیاز داریم و ما بدون مردم، هیچ هستیم. به گزارش «انتخاب» به نقل از خبرگزاریها، محمدجواد ظریف روز جمعه در چهارمین کنگره سراسری حزب ندای ایرانیان گفت: «سیاست خارجی حوزه منافع ملی است و حوزه درگیری منافع جناحی نیست. من خوشحال شدم که آقای خرازی جلسه را تشکیل دادند و از احزاب مختلف از جمله احزاب اصولگرا دعوت کردند که در مورد محور منافع ملی و ضرورت تمرکز بر منافع ملی و رعایت ملاحظات منافع ملی در همه بخشهای سیاسی داخلی بحث و گفتوگو شود.»

وی با اشاره به اینکه ایران ما کشور قدرتمند و تاثیرگذاری است و ما همواره تاثیرگذار بودهایم و تاثیرگذار خواهیم ماند، افزود: «این یک واقعیت است که در چهل سال گذشته که هیچ، در هفت هزار سال گذشته ثابت شده است و انشاءالله در آینده هم کماکان به ثبوت خواهد رسید.»

وزیر امورخارجه ادامه داد: «آنچه ایران را قدرتمند کرده بیش از هرچیز مردم ایران است و این مردم ایران هستند که مبنای قدرت ما هستند.»

مردم، مبنای قدرت ایران

ظریف با اشاره به اینکه چه ظرفیتهایی میتواند مبنای قدرت یک کشور قرار بگیرد، تاکید کرد: «به محیط اطراف نگاه کنید هر چه را که میخواهید بهعنوان مبنای قدرت در نظر بگیرید؛ اگر ظرفیت اقتصادی مبنای قدرت است، اگر مبنای قدرت هزینههای نظامی است، اگر مبنای قدرت داشتن سلاح هستهای است، اگر مبنای قدرت حمایت خارجی است، در همه این عوامل همسایگان ما از ما جلوتر هستند.» او افزود: «یکی از همسایگان ما عضو ناتو است. دو همسایه هم بمب هستهای دارد، هزینههای تسلیحاتی تعدادی از آنها چه داخلی و چه براساس هر فرد دهها برابر ماست.»

وزیر امورخارجه با اشاره به اینکه هزینه تسلیحاتی و بودجه دفاعی ایران برای هر فرد در کل منطقه خاورمیانه پایینترین است، ادامه داد: «مصر دومین کشور بزرگ خریدار اسلحه در خاورمیانه است که بیشتر این سلاحها که[به عنوان] کمک نظامی میدهند، در هزینه تسلیحاتی نمیآید.» وی با بیان اینکه عربستان سعودی سال گذشته ۶۹ میلیارد دلار هزینه خرید سلاح کرد، افزود: «جمهوری اسلامی با همه چیزی که دارد، کل بودجه دفاعی اش زیر ۱۶ میلیارد دلار است. آنچه ما را قدرتمندترین کشور منطقه کرده مردم است و این مردم هستند که توانستند کشور ما را قدرتمند کنند.»

از اظهارات آمریکا در مورد عربستان شرمم میآید

همچنین ظریف با اشاره به اظهارات یکی از سناتورهای آمریکا اظهار کرد: «وی گفته است اگر ما پشت عربستان نبودیم، ظرف یک هفته سعودیها مجبور بودند فارسی حرف بزنند. ترامپ میگوید عربستانیها دو هفته بدون ما زندگی نمیتوانستند بکنند.»

پیشتر سناتور جمهوریخواه لیندسی گراهام در مصاحبه با فاکسنیوز گفته بود که اگر حمایت آمریکا از عربستان سعودی نبود، آنها در عرض یک هفته فارسی صحبت میکردند. لیندسی گراهام در مخالفت با کسانی که بهخاطر مصالح استراتژیک نظر به حمایت آمریکا از محمد بنسلمان دارند، گفت: «نیاز ما به آنها خیلی کمتر از نیاز آنها به ماست.» ظریف ادامه داد: «من بهعنوان یک مسلمان شرمم میآید و بهعنوان فردی که در این منطقه زندگی میکند، احساس خجالت میکنم که در مورد همسایگان ما چنین میگویند. اما همزمان افتخار میکنم که بگویم ۴۰ سال است بهرغم فشارهای شما ما آنچنان ایستادهایم که اگر یک هفته فشارتان را بردارید، خیال میکنید همسایگان ما باید فارسی حرف بزنند که اشتباه میکنید.» رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه مردم ما در لحظات تاریخساز همواره در اقتدار کشور و نظام و مملکت همفکری و همکاری میکنند، گفت: «این مردم را باید پاس بداریم، باید این مردم را بشناسیم و از این سرمایه بزرگ اجتماعی حراست کنیم.»

رعایت حقوق بشر، ضرورت ادامه حیات

ظریف در ادامه تاکید کرد: «با اعتقاد عرض میکنم که رعایت حقوقبشر برای جمهوری اسلامی یک تکلیف قانونی و یک امر اخلاقی نیست؛ حتی یک وظیفه اسلامی نیست بلکه بالاتر از آن یک ضرورت ادامه حیات است.» وی یادآورشد: «ابزارهای قدرت و اقتدار تغییر کرده است، شما وقتی درباره قدرت صحبت میکنید، فقط درباره قدرت نظامی و اقتصادی و حتی قدرت منطقه صحبت نمیکنید، بلکه درباره منظومهای از ابزارها صحبت میکنید و این ابزارها است که توان تاثیرگذاری استقلال و دادن این امکان به شما است که بتوانید بدون دخالت بیگانه تصمیم بگیرید و اینها برای ما قدرت میآورد.»

قدرت درونزا

در عین حال وزیر امورخارجه با اشاره به درونزا بودن قدرت جمهوری اسلامی یادآور شد: «برای همین است که لیندسی گراهام میگوید اگر ما حمایت نکنیم (سعودیها) ظرف یک هفته فارسی صحبت میکنند چون میدانند که ما قدرتمان را از هیچ منبع خارجی نگرفتیم که بتوانند آن را برای ما محدود کنند بلکه قدرت ما درون زا است.»

رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: «برای همین هم هست که من اطمینان میدهم همه باید نسبت به آینده امیدوار باشیم چون آینده ما بهتر است.»

دنیای پساغربی

وزیر امورخارجه همچنین به وجود یک باور غلط میان برخی اقشار جامعه اشاره و خاطرنشان کرد: «مشکلی داریم که فکر میکنم حل این مشکل میتواند مبنای وحدت ملی باشد و میخواهم این مشکل را بیپرده بیان کنم؛ مشکل این است که از طیفهای مختلف فکری ما و از کسانی که طرفدار تعامل با دنیای غرب هستند، کسانی که اسمشان را میگذارند دلواپس، یک باور غلط دارند و آن این است که دنیا را در غرب میبینند.»

ظریف افزود: «بزرگترین مخالفان تعامل با غرب، غرب را مرکز جهان میبینند و برای همین هم خودشان را با ذهنیت غرب تعیین میکنند اما تحول عمدهای در دنیا اتفاق افتاده است که ما باید این تحول را بشناسیم و آن تحول این است که دنیای امروز ما دنیای پساغربی است.»

وزیر امورخارجه در بخش دیگری از سخنانش گفت: «دنیای امروز ما دنیای پساغربی است. در قرن ۱۶ و ۱۷ هر اتفاقی که در دنیا تاثیرگذار بود، در غرب و در اروپا اتفاق میافتاد اگر اتفاقی در آسیا یا خاورمیانه یا حتی در آمریکا میافتاد، تاثیری در نظام بینالملل نداشت یعنی دنیا مساوی با غرب بود و این واقعیتی بود که در صحنه بینالملل وجود داشت.» ظریف اضافه کرد: «اما آن دوران تمام شد.»

رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه عادت کردهایم که هر وقت تحولی اتفاق میافتد، بگوییم حتما غربیها میخواهند این طرف شود یا آن طرف شود، ادامه داد: «برای همین وقتی کسی معتقد است باید با تعامل کار کرد، میگویند با غرب کار میکند و وقتی کسی میگوید باید با مقاومت کار کرد، میگویند در مقابل غرب مقاومت کنیم.»

غرب مرکز عالم نیست

وزیر امورخارجه گفت: «دنیا عوض شده و غرب مرکز عالم نیست، بنابراین سیاست نگاه به شرق معنی نمیدهد همانطور که سیاست نگاه به غرب هم معنی نمیدهد چون غرب به شرق و شرق به غرب نگاه میکند. چراکه در اکثر کشورهای غربی بزرگترین شریک تجاریشان چین است و بزرگترین شریک تجاری چین هم کشورهای غربی هستند.»

وزیر امورخارجه با اشاره به اینکه بیشترین میزان سرمایه چین در آمریکا است، گفت که برای همین چین با بیشترین میزان سرمایه اگر تصمیم بگیرد نحوه دیگری عمل کند، میتواند آمریکا را فلج کند.

ظریف با بیان اینکه دوران قدر قدرتی غرب تمام شده است، افزود: «این به نفع ماست اما خودمان نمیخواهیم باور کنیم. آقای ترامپ در جایی نشسته است که هزینه تسلیحاتی آن معادل هزینه تسلیحاتی کل دنیاست؛ یعنی آمریکا سالانه ۶۵۰ میلیارد دلار هزینه دفاعی و نظامی دارد و روسیه ۲۲۰ میلیارد دلار و بعد هم عربستان است با ۶۷ میلیارد دلار.» وی گفت: «مجموعه هزینههای نظامی دنیا به اندازه هزینه نظامی آمریکا نمیشود. اما مجبور است برای اینکه به ایران فشار بیاورد، نمایندگانی را به دنیا بفرستد.»

رئیس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه اقتصاد آمریکا حاکم بر دنیا است، تاکید کرد: «اما مجبورند با این همه قدرت، نماینده بفرستند و بگویند اگر با ایران معامله کنید، ویزای آمریکا به شما نمیدهیم. این نشاندهنده آن است که آن قدرت و توانمندی به پایان رسیده و آمریکا نمیتواند خواستههای خود را اجرا کند.» ظریف تصریح کرد: «آمریکا نمیتواند خواستههای خود را اجرا کند به شرطی که ما همه چیز را در آمریکا نبینیم و همه نگاهمان را در آمریکا متمرکز نکنیم و خیال نکنیم هر چیز در این کشور اتفاق میافتد، یک سر آن در آمریکا است.»

ایران یک کنشگر است

وزیر امورخارجه ضمن تاکید بر اینکه همه نگاهمان را در آمریکا متمرکز نکنیم و خیال نکنیم هر اتفاقی در دنیا یک سرش در آمریکاست اظهار کرد: «جمهوری اسلامی موضوع کنش نیست، بلکه کنشگر است و ما میتوانیم آینده خود را رقم بزنیم و باید با دید درست رقم زد چون اشتباه در دوران ما خیلی هزینه بر است.»

در ادامه وی با اشاره به اینکه امروز کنترل اطلاعات از اختیار دولتها خارج شده، افزود: «زمانی که داعش بهعنوان بازیگر غیردولتی میتواند خشونت سازمانیافته را که از انحصارات اصلی دولتها بود، در اختیار خود بگیرد، این زمان دیگر حتی اگر بخواهیم نمیتوانیم تصور کنیم که مقدرات ما را دولتها تعیین میکنند و دولتها در جای دیگری تصمیم میگیرند.»

وزیر امورخارجه گفت: «اگر این واقعیت را بپذیریم آن وقت میتوانیم وارد دنیای کنشگری شویم. ما کنشگر هستیم و میتوانیم آینده خودمان را رقم بزنیم و این آینده را باید با عقلانیت و دید درست رقم زد.»

وی با بیان اینکه اشتباه در دوران ما خیلی هزینهبر است، افزود: «زمانی صدام خیلی قدرتمند بود و احساس میکرد که میتواند این قدرت موقت را تبدیل به قدرت دائم بکند یا میلوشویچ که این اشتباه را مرتکب شد.»

ظریف یادآور شد: «اشتباه محاسبه میتواند کشوری را از اوج قدرت به حضیض ذلت برساند. همیشه در دورانهای انتقالی همینطور بوده است؛ در دورانهای انتقالی حکومتها نابود شدند و دولتهای جدید آمدند.»

وی با بیان اینکه آمریکا در دوران انتقالی قدرت اصلی دنیا شد، اظهار کرد: «در دوران انتقالی اگر خوب تشخیص دهید، میتوانید چندین برابر خودتان کنشگری داشته باشید.» ظریف در ادامه به قطر اشاره کرد و گفت: «میزان کنشگری قطر را نگاه کنید چقدر با قدرتش همسانی دارد، میزان کنشگری سایر قدرتهای کوچک را نگاه کنید؛ این براساس محاسبات درست است و براساس فهم آینده است.» رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: «باید بپذیریم که میتوانیم کنشگر عمده باشیم. من نگرانیام از این است ما خیال میکنیم اگر آمریکا برجام را پذیرفت، حتما چیزی برای آمریکا خوب بود که پذیرفت اگر نبود چرا باید بپذیرد.»

انتقاد از عملکرد کیهان

وزیر امورخارجه در ادامه به انتقاد از عملکرد برخی رسانهها در انعکاس اخبار پرداخت و گفت: «ما جمله آقای اوباما را که میگوید «اگر میتوانستم، نمیگذاشتم یک پیچ و مهره از برنامه هستهای ایران باقی بماند» تیتر میکنیم اما جمله بعدی را که میگوید «ولی نمیتوانم» تیتر نمیکنیم. چرا روزنامه کیهان به جای اینکه نمیتوانم را تیتر کند و غرور ملی را بالا ببرد، قسمت اول را تیتر میکند.»

وی افزود: «چرا وقتی آقای پمپئو در شورای امنیت میگوید ما در قطعنامه ۱۹۲۹ چه چیز را از دست دادهایم، آن را تیتر نمیکنید و چرا نمیگویید این مردم این امکان را از آمریکا گرفتند؛ بهخاطر اینکه در جاهایی که هنوز ذهنیت ضدیت با آمریکا دارد و ضدیت با آمریکا بلندترین صدا را دارد، باورشان نشده است که آمریکا را میتوان شکست داد.» ظریف در عین حال گفت: «این به این معنا نیست که بنده کاری کردم اگر این مردم اینقدر استوار نایستاده بودند و نشان نداده بودند که با حاکمیت قهر نمیکنند و نشان نداده بودند که درک میکنند مشکلاتی را که کشور دارد برای هیچ نمایندهای از این مردم کسی تره خرد نمیکرد.»

رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه مردم پشت میز مذاکره بودند و نه ما، افزود: « همین مردم هم اجازه ندادند که امیدشان به آینده و اطمینانشان از شرایط بهتر را چه ترامپ و چه کسانی که براساس اشتباه محاسبه در داخل حرف ترامپ را تکرار میکنند، از بین ببرند.»

منافع ملی جناحی نیست

وزیر امورخارجه در ادامه با تاکید بر این موضوع که باید بپذیریم منافع ملی جناحی نیست و همه ما در یک کشتی نشستهایم، افزود: «آنهایی که با ما بد هستند، اصلا توجهی به این ندارند که چه کسی رئیسجمهوری است و چه کسی وزیر و چه کسی نماینده است. امروز موجودیتی به نام ایران و کشوری با عرض و طول توانمندی منابع و موقعیت جغرافیایی و توان انسانی ایران هدف است.»

رئیس دستگاه دیپلماسی گفت: «همه ما و هر که ایرانی است و دلش برای این آب و خاک میتپد و خانوادهاش در ایران است، باید بپذیریم که در یک کشتی نشستهایم و نیاز داریم با هم ایران بهتری بسازیم که شما جوانان میسازید و انشاءالله ایران بهتری برای خود و فرزندانتان خواهید ساخت.»