گذری بر فیلترینگ تلگرام

سابقه فیلترینگ پیامرسانها و شبکههای اجتماعی که برخی چند روز طول کشیدند و برخی دیگر با گذشت بیش از ۱۰ سال همچنان در فیلتر به سر میبرند، این آمادگی را ایجاد کرد که وقتی تلگرام برای اولین بار فیلتر شد، این فرآیند ادامهدار باشد. به همین خاطر اگرچه پس از فیلترینگ این پیامرسان که از ۱۰ اردیبهشت سال ۹۷ تا امروز ادامه دارد، تاکنون چندین بار مباحثی دربارهی رفع فیلتر آن مطرح شده، اما در نهایت کسانی که انتخابشان تلگرام بود، استفاده از فیلترشکن را در دستور کار قرار دادند.

در حال حاضر بسیاری از کاربران تلگرام برای ادامه استفاده از این پیامرسان از فیلترشکن استفاده میکنند. البته برخی از کاربران هم سراغ نسخههای فارسی این پیامرسان رفتهاند که اگرچه مهلتهای چند بارهای به آنها داده شده که به صورت پیامرسانهایی مستقل از تلگرام دربیایند، اما آنها همچنان کج دار مریز و با اعمال تغییرات جزئی به فعالیت خود زیر سایهی تلگرام ادامه میدهند.

کاربران پیامرسانهای بومی کمتر از ۱۰ درصد جمعیت

برخی دیگر از کاربران هم سراغ سایر پیامرسانها رفتهاند، عدهای واتساپ را جایگزین کردند و عدهای دیگر عطای پیامرسان خارجی را به لقایش بخشیده و از نمونههای وطنی بهره گرفتهاند. هرچند به نظر میرسد برخلاف ادعا و خواسته مسؤولان، شمار این عده زیاد نیست و اگرچه پراکندگی پیامرسانهای بومی در مقایسه با تلگرام که بهتنهایی در برههای از زمان بار پیامرسانی جمعیت زیادی از کشور را به دوش میکشید، ممکن است موجب شود سهم هر یک از این پیامرسانهای بومی از رسالت پیامرسانی کم شود، اما مجموع کاربران تمامی این پیامرسانهای بومی هم هنوز به ۱۰ درصد جمعیت نرسیده است.

در حالی که یکی از اهداف تلگرام، انحصار زدایی از این پیامرسان خارجی عنوان شده بود و در مقابل، حمایت از پیامرسانهای بومی مطرح بود، به نظر میرسد اگرچه درصدی از کاربران تلگرام از همان ابتدا به هر دلیلی ناچار به مهاجرت شدند و مدتی را بهدور از این پیامرسان سر کردند، اما در نهایت بازدیدهای کانالهای تلگرامی که در اوایل فیلترینگ کاهش یافته بود و اما پس از مدتی به روال سابق برگشت، نشان میدهد مهاجرت همهی افراد دائمی نبوده است.

طبق آمار مرکز افکارسنجی دانشجویان (ایسپا) درباره درصد استفاده مردم از نرمافزارهای ارتباطی، هنوز بیش از نیمی از مردمی که عضو شبکههای اجتماعی هستند، از تلگرام استفاده میکنند. حتی پس از تلگرام به عنوان اپلیکیشن پیامرسان، واتساپ قرار دارد که اگرچه قابلیتهای گستردهای که تلگرام دارد را دارا نیست، اما ۲۵ درصد مردم در آن فعالیت میکنند.

از طرفی در حالی که هنوز نسخههای فارسی پیامرسان تلگرام به فعالیت خود ادامه میدهند، اما درصد استفاده از واتساپ که پیامرسانی فیلتر نشده است در مقایسه با پیامرسانهای داخلی نشان میدهد که علیرغم چند میلیونی شدن پیامرسانهای بومی، این ابزارهای داخلی نتوانستند مقبولیت زیادی بین کاربران کسب کنند؛ بهطوریکه در حال حاضر پیامرسانهای سروش ۲.۴ درصد، ایتا ۰.۶ درصد، آیگپ ۰.۵ درصد، بله ۰.۳ درصد، گپ ۰.۲ درصد و بیسفون ۰.۱ درصد جمعیت کاربران را به خود اختصاص دادهاند که مجموع آنها کمتر از پنج درصد میشود.

صرفنظر از اینکه فیلتر شدن تلگرام چه تأثیر حمایتی از پیامرسانهای بومی داشته، کما اینکه به اذعان مدیران پیامرسانهای داخلی این موضوع حتی به ضرر آنها هم بوده و اینکه فراگیر شدن فیلترشکنها برای دسترسی به تلگرام چه اثرات مخربی داشته است، در حالی که ۱۰ سال از فیلترینگ توئیتر میگذرد و هر روز هم به تعداد مسؤولان این شبکه اجتماعی افزوده میشود، اینکه هنوز هم برای جلوگیری از فعالیت یک ابزار در فضای اینترنت متوسل به فیلتر میشویم و انتظار داریم از آن نتیجهی مثبت بگیریم، جای بحث دارد.