احتمال اجرای سهمیه‌بندی چقدر جدی است؟

کارشناسان از مدتها قبل با تاکید بر حفظ امنیت انرژی کشور، دولت را به اصلاح قیمتها و حذف تدریجی یارانه بنزین تشویق میکردند با این حال اخبار منتشرشده در روزهای گذشته از عرضه سهمیهای سوخت از ابتدای خرداد حکایت دارد. این خبر هنوز از سوی دولت تایید نشده، اما با توجه به تایید خبر افزایش ۵/ ۹ درصدی قیمت CNG از ابتدای خرداد، کارشناسان اصلاح قیمت بنزین متناسب با رشد قیمت CNG را انتظار دارند. بر این اساس قیمت بنزین پس از چهار سال ثبات با تغییراتی همراه خواهد بود. طبق سناریوهای احتمالی، برای پیشگیری از فشار اقتصادی به مردم، نرخ بنزین سهمیهای با کمترین افزایش، بین ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ تومان خواهد بود. نرخ بنزین آزاد نیز براساس سناریوی محافظهکارانه میتواند حدود ۲۳۰۰ تومان بهازای هر لیتر باشد. قیمت مزبور براساس این انتظار مطرح میشود که طبق برخی اظهارات، قیمت بنزین پنج برابر قیمت CNG تعیین خواهد شد. این در حالی است که قیمتهای کارشناسی براساس قیمت فوب خلیج فارس حدود هفت هزار تومان را منطقی نشان میدهد که برای پیشگیری از قاچاق و کنترل جدیتر مصرف راهگشاست.

سناریوهای مختلف اصلاح مصرف بنزین همچنان روی میز دولت و مجلس است اما در میان تمام این سناریوها، احتمال اجرای «سهمیهبندی بنزین» از دو روز گذشته و با انتشار یک خبر داغ شده است. دوشنبهشب خبرگزاری فارس به نقل از منابع آگاه اعلام کرد «کمتر از یک ماه دیگر بنزین دو نرخی و مجددا سهمیهبندی خواهد شد.» این خبر روز گذشته از سوی محمود واعظی، رئیس دفتر رئیسجمهوری به نوعی رد شد. به گفته واعظی، در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی روی سناریوهای مختلف قیمت بنزین بحث شد اما تصمیم نهایی در این زمینه گرفته نشده است. با این حال از روز گذشته و با اعلام این خبر که آییننامه نهایی افزایش ۵/ ۹ درصدی قیمتCNG تدوین و جهت اجرا در دستور کار قرار گرفته، احتمال اجرای طرح سهمیهبندی بنزین نیز قوت گرفت. انتظار میرود با افزایش قیمتCNG، نرخ بنزین نیز متناسب با آن اصلاح شود. در شرایطی که هنوز خبر اجرای سهمیهبندی و قیمت هر لیتر بنزین سهمیه و آزاد به شکل رسمی از سمت دولت اعلام نشده؛ نرخهای احتمالی بنزین در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته است.

سناریوی احتمالی برای قیمت بنزین سهمیه

هر لیتر بنزین در حال حاضر با قیمت هزار تومان در جایگاههای کشور عرضه میشود. بنزین آخرین بار در اردیبهشت سال ۹۴ با رشدقیمت همراه بود. در این سال نظام سهمیهبندی بنزین عملا با تکنرخی شدن بنزین روی هزار تومان به ماموریت هشت ساله خود پایان داد. طی این سالها یکی از مهمترین موانع دولت برای اصلاح قیمت بنزین متناسب با نرخ تورم عمومی و همچنین نرخ منطقهای این کالا، عدم تمایل به فشار اقتصادی بوده است. از همینرو کارشناسان عقیده دارند نرخ بنزین سهمیه به احتمال قوی یا بدون تغییر باقی خواهد ماند یا با تغییر ناچیز ۲۰ تا ۳۰ درصدی همراه میشود. در صورت تحقق این سناریو، احتمالا هر لیتر بنزین سهمیه معمولی روی ۱۰۰۰ تومان باقی خواهد ماند و بنزین سهمیه سوپر بین ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ تومان قیمتگذاری خواهد شد. طبق سناریوهای احتمالی، سهمیه خودروهای سواری بنزینی روی ۶۰ لیتر و سواریهای دوگانهسوز روی ۴۰ لیتر و برای خودروهای حمل و نقل عمومی و خودروهای ویژه مانند آمبولانسها بیشتر خواهد بود.

نرخ بنزین آزاد بر اساس سناریوی میانه

بر اساس گزارشهای موجود CNG از ابتدای خرداد با رشد ۴۰ تومانی قیمت از ۴۱۵ تومان به ۴۵۴ تومان افزایش خواهد داشت. برخی کارشناسان اخیرا با تاکید بر اجرای این میزان افزایش قیمت CNG از ابتدای خرداد، این انتظار را مطرح کردهاند که قیمت جدید این سوخت معادل ۲۰ درصد قیمت بنزین باشد. طبق این سناریو، احتمالا هر لیتر بنزین آزاد ممکن است با رشدی ۱۲۷ درصدی همراه شده و به حدود ۲۳۰۰ تومان برسد. این قیمت ممکن است برای بنزین آزاد سوپر، بیش از این سطح باشد.

رسیدن به فوب خلیج فارس، سناریوی کارشناسانه

در شرایطی که به نظر میرسد نرخ بنزین سهمیه نزدیک به نرخ فعلی باقی خواهد ماند، کارشناسان عقیده دارند میتوان نرخ بنزین آزاد را به نرخ فوب خلیج فارس نزدیک کرد. در این صورت ضمن پیشگیری از قاچاق این کالا که پس از نوسانات ارزی کشور رو به افزایش گذاشت، زمینههای تعیین نرخ سوخت بر اساس قیمتهای جهانی و حذف کامل یارانه سوخت نیز فراهم میشود. بر اساس اطلاعات موجود، در حال حاضر هر لیتر بنزین در فوب خلیج فارس ۵۵ سنت در لیتر قیمت دارد. با در نظر گرفتن نرخ دلار آزاد، هر لیتر بنزین در ایران میتواند بیش از هفت هزار تومان در لیتر قیمت داشته باشد. مابهالتفاوت این قیمت با قیمت فعلی، از طریق پرداخت یارانه انرژی از سمت دولت پر میشود.

بنابراین کارشناسان عقیده دارند نرخ بنزین آزاد باید دستکم به قیمت فوب خلیج فارس نزدیک باشد. با این حال آنطور که برخی منابع آگاه خبر میدهند، بالاترین قیمت پیشنهادی برای بنزین آزاد که به نوع سوپر مربوط میشود، ۴۴۲۰ تومان است که همچنان فاصلهای چشمگیر از قیمت فوب خلیج فارس دارد. با جدی شدن بحث سبقت مصرف از مجموع تولید فعلی بنزین کشور (بیش از ۱۰۵ میلیون لیتر در روز) به خصوص در شرایط تحریم که امکان واردات بنزین نیز مانند گذشته وجود ندارد، اصلاح قیمت سوخت همانطور که پیش از این از سوی «دنیای اقتصاد» پیشبینی شده بود، سرانجام در دولت شکلی جدی به خود گرفته است. بر اساس گزارشهای موجود، دولت روزانه ۴۰۰ میلیارد تومان سهمیه سوخت پرداخت میکند تا قیمت روی هزار تومان ثابت باشد. پرداخت این سهمیه مشکلاتی نظیر رشد لجامگسیخته مصرف، افزایش قاچاق سوخت، افزایش آلودگی هوا و تهدید از میان رفتن خودکفایی در تولید بنزین را به همراه آورده است. با توجه به تشدید این مشکلات در شرایط تحریم به نظر میرسد دولت از میان سناریوهای مختلف، سهمیهبندی بنزین را انتخاب کرده است. «بنزین کوپنی» از دیگر سناریوهای مطرحی بود که در آن بر توزیع عادلانه یارانه سوخت تاکید شده و اعطای سهمیه سوخت به تکتک ایرانیان را پیشنهاد میداد. با این حال با تاکید دولت بر بازیابی کارت سوخت صاحبان خودرو از اواخر سال گذشته، احتمال اجرای نظام سهمیهبندی بنزین که دونرخی شدن سوخت از الزامات آن است، بیش از پیش قدرت گرفت.